Ο Πασπαρτού η γέφυρα και η μωρία της «λογικής»

  Απόστολος Σαραντίδης*

Στο γνωστό μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν «Ο Γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή όπου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στην αμερικανική ήπειρο με τον σιδηρόδρομο της εποχής, το τρένο σταματά μπροστά σε μια ετοιμόρροπη γέφυρα και ο μηχανοδηγός αρνείται να οδηγήσει πάνω σ’ αυτήν επικαλούμενος ορθά λόγους ασφαλείας.

Οι επιβάτες της αμαξοστοιχίας φυσικά δυσανασχετούν που θα πρέπει να πεζοπορήσουν δεκαπέντε μίλια στον έρημο παγωμένο χιονοσκέπαστο κάμπο μέχρι τον επόμενο σταθμό και ανάβουν τα αίματα, οπότε μέσα στην οχλοβοή, το «εκσυγχρονιστικό» μυαλό του μηχανικού δίδει τη «λύση» προτείνοντας να περάσουν με μεγάλη ταχύτητα ώστε να υπερνικηθεί η βαρύτητα από την ταχύτητα.

Κάποιοι λοιπόν που ενθουσιάστηκαν από αυτή την ιδέα χωρίς καν να βάλουν το μυαλό τους να δουλέψει μια στάλα παραπάνω, παρασύροντας και τους υπόλοιπους, σπεύδουν να ξανανέβουν στο τρένο για το τολμηρό εγχείρημα.

Όλοι εκτός από έναν. Τον ευρηματικό, πιστό και αεικίνητο υπηρέτη Πασπαρτού που λίγο πριν θα έδινε τα πάντα για να περάσουν, κερδίζοντας το αφεντικό του χρόνο και το στοίχημα .

«Κι ύστερα στοχάστηκε, ότι μπορεί να γίνει κάτι απλούστερο, μα οι άνθρωποι αυτοί μήτε και το βάζουνε στο νου τους.»

«-Κύριε, αυτό που προτείνει ο μηχανικός μου φαίνεται κάπως τολμηρό, αλλά…

-Ογδόντα πιθανότητες!

-Το ξέρω καλά, όμως μια απλή σκέψη…

-Δεν χρειάζεται σκέψη! Τι τ’ όφελος!

-Χωρίς άλλο, θα περάσουμε. Θα ήταν όμως φρονιμότερο…

-Τι! Φρονιμότερο; Θα περάσουμε με μεγάλη ταχύτητα, σου λένε!

Καταλαβαίνεις; Με μεγάλη ταχύτητα!

-Το ξέρω…Καταλαβαίνω…Ωστόσο, θα ήταν, αν όχι φρόνιμο, αφού η λέξη σας πειράζει, τουλάχιστο πιο φυσικό…

-Τι; Πώς είπες; Μα τι έχει λοιπόν τούτος εδώ, τι φυσικό είναι αυτό που μας λέει; Μπας και σ’ έπιασε ο φόβος;

-Φόβος! Εμένα! Λοιπόν, ας είναι!

-Στο βαγόνι! Στο βαγόνι!

-Ναι! Στο βαγόνι! Τώρα δα μάλιστα!...

Κανένας όμως δε θα μ’ εμποδίσει να σκέπτομαι, πως θα ήταν πολύ φυσικότερο να περάσουμε το γεφύρι με τα πόδια εμείς οι επιβάτες με ασφάλεια προσεκτικά και το τρένο να περάσει ύστερα από μας!

Κανείς όμως δεν άκουσε αυτόν τον φρόνιμο συλλογισμό.

Και περάσανε! Περάσανε σαν αστραπή!

Μα η γέφυρα ήτανε τόσο χαλασμένη που μόλις πέρασε από πάνω της το τρένο, γκρεμίστηκε με πάταγο μέσα στο χείμαρρο του  Μέντισιν-Μπόου».

Το παραπάνω απόσπασμα δεν επιδέχεται σχολιασμού διότι ως λογοτέχνημα το χαίρεσαι αυτούσιο, όπως δίνεται.

Αυτό όμως που χωρίς να το θέλεις σχεδόν σου έρχεται στον νου διαβάζοντάς το είναι, κάνοντας ακούσια την αναδρομή σε σύγχρονες πραγματικότητες, σε πόσο μεγάλο κίνδυνο πολλές φορές μπορεί να εκθέσει το κοινωνικό σύνολο παρασύροντάς το μια ομάδα παράτολμων εγωιστικών και θερμοκέφαλων ψευδοευφυών αλλά στην ουσία μωρών και ανεύθυνων ατόμων επικαλούμενοι τεχνολογικά επιτεύγματα ή και ιδεολογηματικά ή θεολογικά εφευρήματα και «ευρεσιτεχνίες». Οι μνήμες άλλωστε από τον εθνικοσοσιαλισμό του περασμένου αιώνα είναι ακόμη νωπές.

Η αλογία και η κοινωνική μωρία όταν γίνονται υποστύλωμα της λογικής στραγγαλίζουν τη συμπερασματική προσωπική κρίση και καταντούν ο εφιάλτης του ελέγχου και της επαλήθευσης χωρίς προϋποθετικά εχέγγυα υπευθυνότητας.

Το κοινωνικό άθλημα των ανθρωπίνων σχέσεων και οι παιδαγωγικές αρχές της δημοκρατικής λειτουργίας των ομάδων πνίγονται μέσα στον «εκδημοκρατικό» λαϊκισμό που συχνά εξαντλείται στα τηλεοπτικά παράθυρα ή σε συνεδριάσεις πολιτικού ή άλλου χαρακτήρα όπου οι πάντες φωνασκούν, ο ορθός λόγος απουσιάζει και ο τολμών να ψιθυρίσει κάτι το ουσιαστικό και αποτελεσματικά απλό, εξοβελίζεται. Το απλό θεωρείται γραφικό. Τουλάχιστον ας ακούγονταν!

Η προβολή του κρετινικού άλογου παρασκηνίου προς τους ανυποψίαστους θεατές όταν υπερτερεί, δεινά συσσωρεύει και δεινά ετοιμάζεται να διανέμει.

Η αυτοπαγίδευση της φαυλοκρατίας και η επικράτηση της μωρίας απέναντι στη στοιχειώδη λογική όταν απουσιάζει κάθε κοινωνικός αμυντικός μηχανισμός, οδηγεί με ακρίβεια μαθηματικού τύπου σε μονοπώλια σκέψης που μόνο ο νόμος των πιθανοτήτων θα σώσει μια δύσκολη κατάσταση και θα κρατήσει το γεφύρωμα ίσαμε μόνο να περάσουμε στην απέναντι όχθη.

Διαφορετικά, ο καταποντισμός και η καταβαράθρωση είναι μονόδρομος.

*Ο Α.Σαραντίδης είναι δάσκαλος στην Καβάλα και πολιτικός επιστήμων
πηγή