Αν μη τι άλλο πολύ περίεργο..

ΔΥΣΙ ΚΥΡΙΟΙΣ ΔΟΥΛΕΥΕΙΝ; Ένα βραβείο μεταξύ Ρώμης και Πειραιώς

Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκαν τα ονόματα των φετινών νικητών του Βραβείου Γιόζεφ Ράτσινγκερ, το οποίο από το 2011 απονέμει το Ίδρυμα «Γιόζεφ Ράτσινγκερ – Βενέδικτος ΙΣΤ´»: Πρόκειται για τον 82χρονο ιστορικό της θεολογίας, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου του Lugano π. Inos Biffi και για τον καθηγητή δογματικής και συμβολικής θεολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννη Κουρεμπελέ. Για δεύτερη φορά στην πενταετή ιστορία της διάκρισης τιμάται μη Ρωμαιοκαθολικός θεολόγος (μετά τον Αγγλικανό Richard Burridge) και για πρώτη Ορθόδοξος και μάλιστα Έλληνας. Η απόφαση για το βραβείο, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 50 000 Ευρώ, λαμβάνεται από το Ίδρυμα Ράτσινγκερ σε συνεννόηση με τον επίτιμο Πάπα Βενέδικτο. 

Η επιλογή του κ. Ιωάννη Κουρεμπελέ για τη σημαντική αυτή διάκριση εγείρει ορισμένα ερωτήματα, από τη στιγμή μάλιστα που δεν έχει δημοσιευτεί κάποιο αναλυτικό αιτιολογικό της βράβευσης: Επί τη βάσει ποιων εργασιών τιμήθηκε ο καθηγητής του Αριστοτελείου; Πόσες από αυτές είναι μεταφρασμένες σε ξένες γλώσσες (μάλλον δύσκολο να υποθέσει κανείς ότι η επιτροπή των κριτών στελεχώνεται από επιστήμονες που διαβάζουν νέα ελληνικά και που κατανοούν το ενίοτε επιτηδευμένα κρυπτικό, γέμον περιττών νεολογισμών ιδιόλεκτο του καθηγητή); Πόσα κείμενά του έχουν προσληφθεί κριτικά από τη διεθνή βιβλιογραφία και ποιος είναι ο αριθμός των ετεροαναφορών του στη διεθνή επιστημονική κοινότητα; Ποια είναι η συνεδριακή του δραστηριότητα στο εξωτερικό;

Η μελέτη της ιστοσελίδας του (http://users.auth.gr/kourebe/) γεννάει περισσότερα ερωτήματα από αυτά που διασαφηνίζει, καθώς πληροφορείται κανείς πως το μόνο βιβλίο του ακαδημαϊκού δασκάλου της συμπρωτεύουσας που κυκλοφορεί σε ξένη γλώσσα είναι μια μελέτη για τον Ρωμανό τον Μελωδό και μάλιστα στα ρουμανικά. Η επιλογή άρθρων σε ξένες γλώσσες που διατίθεται (προφανώς ελάχιστα έχουν παραλειφθεί από τη συνολική παραγωγή του συγγραφέα) περιέχει έντεκα δημοσιεύματα• μία περίπτωση, η οποία θα με απασχολήσει ευθύς παρακάτω, είναι απλώς η αγγλική και γερμανική μετάφραση ελληνόφωνου δημοσιεύματος. Κατά τα άλλα, αναρωτιέμαι πώς αντέδρασε η κριτική επιτροπή στο αντίκρυσμα τίτλων όπως “Orthodoxy and Orthology in the Context of Religionism”. Η, ριζικότερα: Τα έλαβε, άραγε, εις γνώσιν της; 

Στην περί ης ο λόγος ιστοσελίδα δημοσιεύεται ελληνιστί, αγγλιστί και γερμανιστί μελέτημα του καθηγητή Κουρεμπελέ με τίτλο «Ορθοδοξία ανορθόδοξη; Στιγμές στη σύγχρονη ελληνική θεολογική έκφραση και στίγματα μετα-θεολογικών στιγμών». Κατά τη γνώμη του υπογράφοντος, το περιεχόμενο της μελέτης αυτής, γραμμένης, όπως προκύπτει ήδη από τον τίτλο, στο επιτηδευμένο ιδιόλεκτο του κ. Κουρεμπελέ, δεν αντέχει σε στοιχειώδη θεολογική επιστημονική κριτική, ξεκινώντας από την άγνοια της σχετικής βιβλιογραφίας ή από τον αριθμό των αυτοπαραπομπών, τεκμήριο, αν μη τι άλλο, και μιας προβληματικής αισθητικής. Πιο ενδιαφέρον από το περιεχόμενο (ουσιαστικά τίποτε άλλο παρά μια πολεμική εναντίον του Παντελή Καλαϊτζίδη, βασισμένη στην εσφαλμένη ερμηνεία των θέσεών του, αλλά και εναντίον των καθηγητών Πέτρου Βασιλειάδη, Χρυσόστομου Σταμούλη και Στυλιανού Τσομπανίδη) είναι το γεγονός πως η μελέτη αυτή δημοσιεύεται στον τόμο «Πατερική θεολογία και μεταπατερική αίρεση» (Πειραιεύς 2012), όπου περιλαμβάνονται τα πρακτικά ομώνυμης ημερίδας της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, μαζί με συμβολές των Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου, των καθηγητών π. Γεωργίου Μεταλληνού, π. Θεοδώρου Ζήση καιΔημητρίου Τσελεγγίδη, κ.ά. 

Είναι γνωστό πως η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς πρωτοστατεί στην πολεμική εναντίον της Εκκλησίας της Ρώμης. Ο Μητροπολίτης κ. Σεραφείμ, μάλιστα, την Κυριακή της Ορθοδοξίας του 2012 θεώρησε σκόπιμο να συμπληρώσει σχετικά το Συνοδικό της Ορθοδοξίας. Εκτός των παράλογων αναθεμάτων εναντίον των Ραββίνων του Ιουδαϊσμού, καθώς και κατά του Ισλαμισμού και των Μαρτύρων του Ιεχωβά (πώς να αποχωρίσει κανείς από την εκκλησιαστική κοινωνία ανθρώπους που ούτως ή άλλως δεν ανήκουν σε αυτή;) ο πολυγράφος και θορυβώδης ιεράρχης του ωραίου επινείου των Αθηνών προχώρησε στον ονομαστικό αναθεματισμό του τότε εν ενεργεία Πάπα Βενεδίκτου ΙΣΤ´: «Τω κανονικώς ανυποστάτω και εκπεσόντι αιρεσιάρχη Πάπα και Πατριάρχη Παλαιάς Ρώμης Βενεδίκτω τω 16ω και τοις αυτώ κοινωνούσι, Ανάθεμα, Ανάθεμα, Ανάθεμα.» Ο αναθεματισμός αυτός, όπως και άλλοι σχετικοί, εκφωνήθηκαν λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ημερίδα στην οποία έλαβε μέρος ο κ. Κουρεμπελές. 

Αναρωτιέται κανείς: 

1. Αγνοούσε ο κ. Καθηγητής την αντιρωμαιοκαθολική στάση των διοργανωτών και των συνεισηγητών του; Σημειώνεται πως ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος, ο οποίος εδώ και χρόνια δημοσιεύει σχετικά, έδωσε μάχη πριν λίγους μήνες στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο ώστε να μην αναγνωριστεί καν ο χαρακτηρισμός «Εκκλησία» για τους Ρωμαιοκαθολικούς, η δε αντίστοιχη συγγραφική παραγωγή των π. Θεοδώρου Ζήση, π. Γεωργίου Μεταλληνού και Δημητρίου Τσελεγγίδη είναι γνωστή. Αν ο κ. Κουρεμπελές αγνοούσε αυτά τα οφθαλμοφανή πράγματα, πώς δικαιώνει την επιστημονική του υπόσταση; Ανδεν τα αγνοούσε, γιατί έλαβε μέρος; Είχε άραγε την αφέλεια πως θα τους αλλάξει απόψεις; Και, αν την είχε, γιατί δεν το προσπάθησε (το ότι δεν το επεχείρησε φαίνεται και από την απλή ανάγνωση της εισήγησής του); 

2. Από τη στιγμή που έλαβε χώρα ο εκ μέρους του Μητροπολίτη Πειραιώς αναθεματισμός του Πάπα Βενέδικτου, μόλις λίγες εβδομάδες μετά την ημερίδα, γιατί ο καθηγητής επέτρεψε να δημοσιευτεί το κείμενό του στον τόμο, αντί να το αποσύρει σε ένδειξη διαμαρτυρίας; Όχι μόνο δεν πρόσθεσε καμία σχετική σημείωση, ώστε να διαχωρίσει τη θέση του, αλλά μέχρι σήμερα το κείμενο αυτό το προβάλλει, όπως ήδη σημειώθηκε, σε τρεις γλώσσες στην ιστοσελίδα του, όπου φιλοξενείται η– τουλάχιστον ποσοτικώς– ισχνή για ακαδημαϊκό καθηγητή της θεολογίας παραγωγή ξενόγλωσσων άρθρων του. Ακόμη χειρότερα: ο εν λόγω πανεπιστημιακός έχει αναρτήσει ακόμη και το βίντεο της εισήγησής του. 

Προφανώς η παρουσία του κ. Κουρεμπελέ στην ημερίδα της Ι. Μ. Πειραιώς δεν αποτελεί ολίσθημα της στιγμής, αλλά συνειδητή επιλογή, η οποία μαρτυρεί μια συγκεκριμένη θεολογική στάση. Η άποψη αυτή τεκμηριώνεται και από τη συμμετοχή του ως συντονιστή σε εκδήλωση για την παρουσίαση της διδακτορικής διατριβής του π. Πέτρου Χιρς «Η Εκκλησιολογική Αναθεώρηση της Β΄ Βατικανής Συνόδου: Μία ορθόδοξη διερεύνηση του Βαπτίσματος και της Εκκλησίας κατά το Διάταγμα περί Οικουμενισμού» (το βίντεο της εκδήλωσης: http://intv.gr/arxeio/vivlio/item/protopresvyterou-k-petrou-xirs-i-ekklisiologiki-anatheorisi-tis-v-vatikanis-synodou-mia-orthodoksi-diereynisi-tou-vaptismatos-kai-tis-ekklisias-kata-to-diatagma-peri-oikoumenismoy). Ο συγγραφέας είναι γνωστότατος για τις απόψεις του εναντίον όχι μόνο της οικουμενικής κίνησης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά και αυτού του Οικουμενικού Πατριάρχη1. Στην εκδήλωση αυτή περιστοιχιζόταν, μεταξύ άλλων, και πάλι από τον Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ιερόθεο και από τον καθηγητή Δημήτριο Τσελεγγίδη, επιβλέποντα της εργασίας του. Μήπως και στην περίπτωση αυτή αγνοούσε ο κ. Κουρεμπελές πού συμμετείχε; Πώς πιστεύει πως θα σχολίαζε, άραγε, ο επίτιμος Πάπας Βενέδικτος, ο οποίος μάλιστα είχε λάβει μέρος στη Β´ Βατικανή Σύνοδο ως σύμβουλος, τις απόψεις του νεοπροσήλυτου στην Ορθοδοξία π. Πέτρου Χιρς; Και πώς θα αντιδρούσε μαθαίνοντας ότι ο κ. Κουρεμπελές όχι μόνο συντόνισε μια εκδήλωση αντιοικουμενιστών, αλλά και ουδόλως ήγειρε λόγο αποφασιστικά κριτικό έναντι των θέσεων του π. Χιρς; 

Προφανώς ο επίτιμος Πάπας και η επιτροπή του βραβείου αγνοούσαν την εδώ περιγραφόμενη δραστηριότητα του κ. Κουρεμπελέ. Ωστόσο, ουδέν μέν ει κρυπτόν υπό τον ήλιον. Έχει ήδη ξεκινήσει μια κριτική συζήτηση στο ρωμαιοκαθολικό κόσμο για την επιλογή του Έλληνα καθηγητή, όπως τεκμαίρεται από το άρθρο “War die Jury schlecht beraten? Verleihung des Ratzinger-Preises stößt auf Unverständnis” (= Έλαβε η κριτική επιτροπή κακές συμβουλές; Η απονομή του βραβείου Ράτσινγκερ προκαλεί αμηχανία) στο σημαντικό οικουμενικό περιοδικό Ökumenische Information, Katholische Nachrichten-Agentur, τχ. 43 / 25.10.2016, σ. 16. 

Πώς αντιδρά ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, ο οποίος δημοσιοποιεί με αυθορμητισμό τις απόψεις του επί παντός γενομένου, στη βράβευση του – προσκληθέντος σε ημερίδα του – κ. Κουρεμπελέ από το Ίδρυμα Ράτσινγκερ, και μάλιστα με τη συγκατάθεση ενός ανθρώπου που ο επίσκοπος της εν επινείω Εκκλησίας έχει προσωπικά αναθεματίσει; Τι σκέφτεται, άραγε, ο π. Πέτρος Χιρς για την εξέλιξη αυτή, όταν μάλιστα πριν λίγο καιρό ο βραβευόμενος υπήρξε συντονιστής της εκδήλωσης παρουσίασης της αντιρωμαιοκαθολικής διατριβής του; Πώς αντιδρά όμως και ο ίδιος ο κ. Κουρεμπελές; Προτίθεται, άραγε, να εμμείνει στη συμπόρευσή του με τους αντιοικουμενιστικούς κύκλους ή θα διαφοροποιηθεί δημόσια από αυτούς, εξηγώντας και τους λόγους της αλλαγής στάσης του; Ή, μήπως, θα προτιμήσει το δρόμο της άρνησης του βραβείου και του χρηματικού επάθλου που το συνοδεύει; Ο ίδιος γνωρίζει σίγουρα πως η συνέπεια και η αξιοπρέπεια αποτελούν αρετές οι οποίες οφείλουν να συνοδεύουν έναν οποιονδήποτε άνθρωπο, πολλώ μάλλον έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο, στη βιοτή του. Και γνωρίζει, επίσης, το μήνυμα που κρυστάλλινα εκπέμπουν καινοδιαθηκικά χωρία όπως τα Μτθ. 5: 37 («ἔστω δὲ ὁ λόγος ὑμῶν ναὶ ναί, οὒ οὔ• τὸ δὲ περισσὸν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν»), Μτθ. 6: 24 («Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν• ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει») και Αποκ. 3: 15-16 («οἶδά σου τὰ ἔργα, ὅτι οὔτε ψυχρὸς εἶ οὔτε ζεστός• ὄφελον ψυχρὸς ἦς ἢ ζεστός. οὕτως ὅτι χλιαρὸς εἶ, καὶ οὔτε ζεστὸς οὔτε ψυχρός, μέλλω σε ἐμέσαι ἐκ τοῦ στόματός μου»). 

Γιώργος Βλαντής