Γέφυρα ακτίστου και κτιστού

Γέφυρα είναι οι εν Χριστώ Θεούμενοι και όχι η λογική

π. Ι. Ρωμανίδης

Οι άνθρωποι είναι κτιστά δημιουργήματα του ακτίστου Θεού. Μεταξύ κτιστού και ακτίστου δεν υπάρχει καμία ομοιότητα και, μάλιστα, παρατηρείται χαώδης διαφορά μεταξύ τους.

«Το Άκτιστον είναι τελείως ασύλληπτον. Ουδεμία ομοιότης μεταξύ ακτίστου και κτιστού. Η ανθρώπινη διάνοια κινείται μέσα στον χρόνο και στον χώρο της ύλης. Ο ανθρώπινος λόγος ανήκει στην σφαίρα των κτισμάτων και δεν μπορεί ο λόγος- λογική των ανθρώπων να ξεφύγη από την σφαίρα των ορατών πραγμάτων. Ο νους έχει την δύναμη να ευρίσκεται σε κοινωνία απ' ευθείας με τον Θεό δια της αναστάσεως του νοός και της αενάου μνήμης του Θεού, που είναι μια προσευχή: «Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον», η οποία επεκτείνεται και γίνεται το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν». Ο νους προσεύχεται και η λογική δουλεύει λογικά. Ούτε το ένα ούτε το άλλο μπορούν να ξεπεράσουν το θέμα του χρόνου. Ακόμα και η σφαίρα των αιώνων στους οποίους κινούνται οι άγγελοι, είναι ασύλληπτη για τον άνθρωπο, πόσο μάλλον εκείνο το οποίο είναι υπέρ τους αιώνες, που είναι ο Θεός».

Παρά την διαφορά μεταξύ ακτίστου και κτιστού ο άνθρωπος φθάνει στο σημείο να μεθέξη της ακτίστου δόξης και ενεργείας του Θεού, να ενωθή μαζί της και να αποκτήση την πνευματική γνώση του Θεού. Είναι εκπληκτικό το πώς γίνεται αυτό. Η γέφυρα που ενώνει το κτιστό με το άκτιστο είναι η ίδια η Χάρη του Θεού.

Οι φιλόσοφοι έκαναν λόγο για φυσικό και μεταφυσικό και ισχυρίζονταν ότι η λογική του ανθρώπου μπορεί να κατανοήση το μεταφυσικό. Όμως, κατά τους Πατέρες, ο άνθρωπος με την λογική μπορεί να γνωρίση τα κτίσματα, ενώ η γνώση της ακτίστου πραγματικότητας είναι δώρο του Θεού και γίνεται με το «Άκτιστον αυτοπτικόν όμμα του Θεού», δηλαδή με την ίδια άκτιστη δόξα ενέργεια του Θεού, κατά το ψαλμικό «εν τω φωτί σου οψόμεθα φως» (Ψαλμοί λε΄, 10).

«Εφ' όσον δεν υπάρχει ομοιότης μεταξύ του Θεού και των κτισμάτων, ποία είναι η γέφυρα μεταξύ του κτίσματος και του ακτίστου, εφ' όσον το άκτιστο δε μοιάζει με το κτιστό; Ποια είναι η γέφυρα;

Τώρα, στην παλιά γνωσιολογία της φιλοσοφίας από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους μέχρι τον Κάντιο και τους νεωτέρους χρόνους κλπ. η γέφυρα μεταξύ του κτιστού και του ακτίστου, σε όσους υπάρχει αυτή η διάκριση -διότι συνήθως είναι μια μουσουλμανική και Χριστιανική η διάκριση αυτή, διότι σε άλλα θρησκεύματα δεν υπάρχει αυτή η διάκριση δηλαδή, μεταξύ του κτιστού και του ακτίστου- η γέφυρα ήταν η λογική του ανθρώπου, διότι επιστεύετο ότι η λογική του ανθρώπου είναι κτισμένη κατά τέτοιο τρόπο, ώστε μπορεί να κατανοήση το μεταφυσικό, το άκτιστο. Διότι ταυτίζανε το άκτιστο με το μεταφυσικό οι φιλόσοφοι. Η γέφυρα είναι η λογική του ανθρώπου· τώρα είτε είναι μέσω της φυσικής αποκαλύψεως, η λογική κατανοεί. Όταν η λογική δεν μπορή να βρη εκείνο που δεν μπορεί να βρη, έρχεται ως δώρο της υπερφυσικής αποκαλύψεως, ο άνθρωπος δια της πίστεως πάλι κατανοεί στην μία περίπτωση κατανοεί δια της πίστεως, άρα λογικά πάλι· οπότε, η λογική συλλαμβάνει ή δια της πίστεως ή δια της λογικής μεθόδου. Οπότε, η μία γνώση συμπληρώνει την άλλη.

Στην πατερική παράδοση όμως, δεν υπάρχει γέφυρα. Δηλαδή, υπάρχει γέφυρα μεταξύ κτιστού και ακτίστου, άλλα η γέφυρα είναι το ίδιο το άκτιστο. Διότι ο άνθρωπος ο οποίος δεν έχει το Άκτιστον αυτοπτικόν όμμα του Θεού, με το οποίο ο Θεός βλέπει τον εαυτόν Του, δηλαδή, δεν βλέπει το Άκτιστον. Γι' αυτό η ερμηνεία των Πατέρων, στο εν τω φωτί σου οψόμεθα φως σημαίνει, μέσα στο άκτιστο Φως θα δούμε το άκτιστο Φως, δηλαδή οποίος δεν είναι μέσα στο Φως δεν βλέπει το Φως».

Στην Παλαιά Διαθήκη, δια της δόξης του Θεού, οι Προφήτες έφθαναν στην θεωρία του ασάρκου Λόγου, και στην Καινή Διαθήκη οι Θεούμενοι, με την ίδια άκτιστη δόξα, έβλεπαν την θεότητα του Λόγου. Στον σεσαρκωμένο Λόγο ενώθηκε η θεία με την ανθρώπινη φύση υποστατικώς, γι' αυτό στο Πρόσωπό Του ενώθηκε το άκτιστο και το κτιστό, το απαθές και το παθητό, το αθάνατο και το θνητό.

Η γνωσιολογική γέφυρα για την εμπειρία του Θεού δεν είναι οι φιλόσοφοι και στοχαστές, αλλά οι Θεούμενοι· δεν είναι η ανθρώπινη γνώση, αλλά η Χάρη του Θεού, που ενεργεί στους θεουμένους. Και αυτό βέβαια συμβαίνει, διότι υπάρχει ο Θεάνθρωπος Χριστός, στον οποίο ενώθηκαν υποστατικά η θεία με την ανθρώπινη φύση. 

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄.  Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου.