 |
| "Η σφαγή της Σαμοθράκης", πίνακας του Γάλλου Αύγουστου Βινσόν (Μουσείο Λούβρου) |
Το 1826 εκδόθηκε στο Παρίσι ένα βιβλίο με τίτλο «Les Femmes Grecques aux Dames Fransaises, Recit de leurs malheurs, traduit du grec par un philhellene», στο οποίο γίνεται παθητική αφήγηση της απόβασης στη Σαμοθράκη των Τούρκων τον Σεπτέμβριο του 1821. Αφηγητής είναι ο Γάλλος Διπλωμάτης François Pouquenille (*) και αναφέρεται μεταξύ των άλλων και σε ένα δραματικό επεισόδιο με ηρωίδα μια νεαρή κοπέλα της Σαμοθράκης (σελ. 28-40).
Το 1821 στη Σαμοθράκη ζούσαν περίπου τριακόσιες οικογένειες και απολάμβαναν τη δροσιά των καταπράσινων κοιλάδων της, όπου έβοσκαν τα κοπάδια των ζώων τους εντελώς ανύποπτοι των γεγονότων που θα ακολουθούσαν και θα συντάρασσαν την Ελλάδα. Η ευημερία του νησιού που παρατηρήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα διακόπηκε απότομα το 1821, όταν οι Σαμοθρακίτες ξεσηκώθηκαν και αυτοί για ν’ απαλλαγούν από τον Τούρκο κατακτητή.
Μερικοί πρόκριτοι της Σαμοθράκης που είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία είχαν πληροφορίες ότι σε ορισμένο χρόνο θα επαναστατούσε ολόκληρη η Ελλάδα. Μόλις λοιπόν πληροφορήθηκαν τα γεγονότα στην Πελοπόννησο, έπεισαν τους κατοίκους του νησιού να κηρύξουν τον Απρίλιο του 1821, τους εαυτούς τους ελεύθερους και ν’ αρνηθούν να πληρώσουν τους οφειλόμενους στους Τούρκους φόρους. Συγχρόνως ένας Σαμιώτης που βρισκόταν στο νησί, άρχισε να γυμνάζει μερικούς Σαμοθρακίτες και να τους μαθαίνει σκοποβολή.
Η Τουρκική Κυβέρνηση, απασχολούμενη μ’ άλλα προβλήματα του κράτους, στην αρχή δεν πήρε κανένα μέτρο εναντίον του νησιού. Μία μέρα όμως, αρχές του Σεπτέμβρη του 1821, οι κάτοικοι είδαν έντρομοι πλοία Τουρκικά να καταπλέουν στο νησί τους και να αποβιβάζονται Τούρκοι στρατιώτες. Της αποβίβασης ακολούθησαν ημέρες θρήνων και πένθους! Σε ολόκληρο το νησί επικράτησε ο τρόμος και διεσπάρη ο θάνατος.
Το Κάστρο, όπως ονομάζετο τότε η μόνη κωμόπολη της Σαμοθράκης, έγινε παρανάλωμα του πυρός και οι άγριοι επιδρομείς έψαχναν στα χωράφια στα δάση και τις κοιλάδες για να σύρουν αιχμαλώτους τις γυναίκες και τα παιδιά, όπου είχαν καταφύγει για να σωθούν. Όλους τους άνδρες τους είχαν σφάξει, εκτός από λίγους τους οποίους επιφύλασσαν να κρεμάσουν στα κατάρτια των πλοίων τους, όταν θα εισέπλεαν νικητές στην Κωνσταντινούπολη.
Αυτούς, μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους έσυραν δεμένους και τους επιβίβασαν στα πλοία τους. Μία από αυτές τις αιχμάλωτες γυναίκες, πουλήθηκε ως σκλάβα στη Σμύρνη και αργότερα μεταπωλήθηκε στη Κύπρο. Ο νέος κύριός της την έστειλε κάποτε με άλλες σκλάβες, και υπό συνοδεία ευνούχων, στο κιόσκι του, που βρισκόταν στην ανατολική παραλία του νησιού.
Ξαφνικά, Ελληνικά πλοία που παρέπλεαν σε μικρή απόσταση από την ακτή, είδαν τις σκλάβες γυναίκες, έκαναν απόβαση, έσφαξαν τους φύλακές τους, τις παρέλαβαν και τις μετέφεραν στις Σπέτσες, όπου τελικά βρήκαν άσυλο και φιλοξενία. Στις Σπέτσες η γυναίκα αυτή αφηγήθηκε την δραματική ιστορία της νεαρής αδελφής της, της Κωνσταντίας, κατά την αποβίβαση των Τούρκων στη Σαμοθράκη, την οποία κατέγραψε και διέσωσε ο Γάλλος Διπλωμάτης François Pouquenille.
 |
| Βοσκή προβάτων στο κάμπο της Σαθμορακης, κάτω από το άγρπνο μάτι του Σάος. |
Αργότερα την ιστορία αυτή μεταφέρει η Σωτηρία Ι. Αλιμπέρτη (**) στο βιβλίο της «Αι Ηρωϊδες της Ελληνικής Επαναστάσεως», που εκδόθηκε το 1933, τέσσερα χρόνια δηλαδή μετά το θάνατό της, από Επιτροπή Κυριών σε συνεργασία με τους γιούς της συγγραφέως. Η αφήγηση της διασωθείσης εις την Κύπρο αιχμαλώτου – δούλης που κατάγετο από τη Σαμοθράκη, σε περίληψη, όπως ακριβώς διασώθηκε, έχει ως εξής:
«Τα ποιμενικά ήθη επεκράτουν εις την Σαμοθράκην. Μεταξύ δε του ποιμενικού πληθυσμού ήκμαζον ολίγαι πλούσιαι οικογένεια, καταφευγούσαι εκεί εκ Βυζαντίου και Θράκης μετά την τουρκικήν κατάκτησιν. Πωλήσασαι τα πολυτελή έπιπλά των, ηγόρασαν πολλά ποίμνια, και έζων εκ της κτηνοτροφίας.
Ανήκομεν, εγώ και η αδελφή μου Κωνσταντία, εις μίαν εκ των πατριαρχικών τούτων οικογενειών. Εμείναμεν ορφαναί εν τρυφερά ηλικία, ασθενείς βλαστοί εκριζωθέντος δένδρου. Ανετράφημεν υπό την προστασίαν ενός θείου μας. Ήμην η μεγαλυτέρα, ότε δε έφθασα εις ώραν γάμου, ο θείος μου εφρόντισε να με υπανδρεύση. Εχήρευσα ενωρίς, και έμεινα έκτοτε με τον θείον μου και την μικροτέραν αδελφή μου Κωνσταντίαν.
 |
| Η Χώρα Σαμοθράκης ή Κάστρο, όπως ονομάζετο παλιά, την δεκαετία του 1990. |
Η αδελφή μου ήταν ωραιοτάτη. Ήρεσεν εις πολλούς. Μεταξύ αυτών διεκρίνετο ο υιός πλουσίου ποιμένος, Θεόφιλος, ο οποίος την ηγάπησεν. Ήτο ανδρείος, ωκύπους, επιδέξιος σκοπευτής, έκρουεν εντέχνως την κιθάραν.
Η αδελφή μου ανταπεκρίθη εις το αίσθημά του. Εμνηστεύθησαν, και ανέμενον την ημέραν του γάμου. Αλλ΄ η ωραιότης της Κωνσταντίνας είχεν επισύρει τα βλέμματα ενός εκ των ολίγων Τούρκων της νήσου, του Μεχμέτ, υιού του Καδή. Δια παντοίων μέσων εζήτησε να ελκύση την εύνοιάν της. Βλέπων ότι δεν επετύγχανεν, εσκέφθη να μετέλθη βίαν. Αλλ΄ ο πατήρ του, άνθρωπος δίκαιος, τον συνεκράτησεν, αφ΄ ετέρου εφοβείτο τον ανδρείον Θεόφιλον, τον οποίον όλοι ηγάπων και εθαύμαζον.
Ότε έγινεν η απόβασις των Τούρκων, ο Μεχμέτ ησθάνθη αγρίαν χαράν. Εσκέφθη ότι ήλθεν η ώρα να εκδικηθή τον αντίζηλόν του, και να επιτύχη ό,τι επόθη. Τίθεται επί κεφαλής στίφους επιδρομέων, γίνεται οδηγός των, και τους δεικνύει τα μέρη όπου ήλπιζε να εύρουν λείαν, και ανθρώπινα θύματα να σφάξουν.
 |
| Η κορυφή του όρους Σάος αγριεμένη παλεύει με τα σύννεφα αιώνες τώρα, καταγράφοντας την ιστορία του νησιού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. |
Και οι τρείς, με τα όπλα εις χείρας, αναμένουν κάτωχροι εις τα θέσεις των την εμφάνισιν των εχθρών. Περίτρομοι μένομεν πλησίον των. Μετ΄ ολίγον άγριαι κραυγαί, αλλαγμοί και απειλαί ηκούσθησαν εις τον δρόμον. Η θύρα μας κρούεται με βροντώδη κτυπήματα, αλλά δεν ενδίδει. Οι τρείς άνδρες μας τουφεκίζουν, και σπείρουν τον θάνατον εις τους εχθρούς. Αλλ΄ οι επιδρομείς καθ΄ υπόδειξιν του Μεχμέτ, μεταφέρουν από το κάστρον ένα μικρόν κανόνι, και κατορθώνουν να θραύσουν την θύραν. Εισορμούν.
Ο θείος μου και ο πατήρ του Θεόφιλου πίπτουν πρώτοι θύματα των βαρβάρων. Ο Θεόφιλος, άπελπις και μανιώδης, ορμά και κτυπά είς τον σωρόν των εχθρών. Φονεύει και πληγώνει πολλούς. Αλλά πληγώνεται και αυτός θανασίμως, και μόλις έχει τη δύναμιν να συρθή, με κλονούμενα γόνατα, προς την μνηστή του, η οποία σπεύδει να τον λάβη εις τας τρέμουσας αγκάλας της. Η σπαρακτική αύτη εικών δεν κατευνάζει την θηριωδίαν του Μεχμέτ. Αυτού το βόλι είχεν εύρει εις το στήθος τον Θεόφιλον.
Αλλ΄ εκείνη δεν χύνει δάκρυ. Ήρεμος σηκώνεται, και δια νεύματος ζητεί να ομιλήση εις τον Μεχμέτ. Αυτός πλησιάζει. Αρπάζουσα τότε την μάχαιράν του από την ζώνην του, την βυθίζει εις τα στήθη της, προφέρουσα τους λόγους: “Ο θάνατός μου εκδικεί το κρίμα σου. Ο Θεός να σε συγχωρήση Μεχμέτη”». Και με την ηρωϊκή αυτή πράξη της Κωνσταντίνας έληξε ένα μεγάλο ειδείλιο αλλά συγχρόνως έδειξε και το μεγαλείο της Ελληνίδας απέναντι στον κατακτητή. Για την απόβαση των Τούρκων το Σεπτέμβριο του 1821 στη Σαμοθράκη και την ολοκληρωτική καταστροφή του νησιού που ακολούθησε υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες και αναφορές, όπως αυτή του Γάλλου Διπλωμάτη, συγγραφέα και ιστορικού François Charles Hugues Laurent Pouqueville, του Άγγλου ιστορικού G. Finlay, του Τούρκου ιστορικού Αχμέτ Δζεβέτ Πασά, του δικού μας Ίωνα Δραγούμη και πολλών άλλων.
Και αξίζει σε άλλο σημείωμά μας να αναφερθούμε λεπτομερέστερα στον ξεσηκωμό των κατοίκων της Σαμοθράκης και την αιματοχυσία που ακολούθησε.
(*) François Charles Hugues Laurent Pouqueville ( 1770 - 1838). Ήταν Γάλλος διπλωμάτης, συγγραφέας, εξερευνητής, γιατρός, ιστορικός και μέλος του Institut de Γαλλίας. Ως γενικός πρόξενος στην αυλή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ταξίδεψε εκτενώς σε όλη Οθωμανική κατεχόιμενη ΕΔλλάδα (1798 – 1821). Με τη διπλωματία του και με τα γραπτά του, έγινε ένας εξέχων αρχιτέκτονας του φιλελληνικού κινήματος σε όλη την Ευρώπη, και συνέβαλε κατ 'εξοχήν στην επιτυχία της επανάστασης και την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους. Τα ταξιδιωτικά του συγγράμματα στάθηκαν σημαντική πηγή πληροφόρησης, καθώς είχαν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και γνώρισαν επανειλημμένες εκδόσεις.
(**) Σωτηρία Ι. Αλιμπέρτη (1847-1929). Γεννήθηκε στην Αθήνα, κόρη του πολιτικού Π. Κλεομένους Οικονόμου. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στην Αθήνα και στην Ιταλία. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διεύθυνση του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης. Μετά το γάμο της με τον Ιωάννη Αλιμπέρτη εγκαταστάθηκε στη Ρουμανία, όπου εργάστηκε σε σχολεία της εκεί ελληνικής παροικίας. Ως συνεργάτις της Εφημερίδας των Κυριών δημοσίευσε άρθρα για τη βελτίωση της κοινωνικής θέσης της ελληνίδας και μονογραφίες διαπρεπών ελληνίδων. Μετά την επιστροφή της στην Αθήνα ίδρυσε τον γυναικείο σύλλογο Εργάνη Αθηνά, το έργο του οποίου, υπέρ της κοινωνικής αναγνώρισης και επαγγελματικής αποκατάστασης των ελληνίδων, ενίσχυσε η περιοδική έκδοση Πλειάς (1896-1905) και συνέχισε ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών.
 |
| Η Χώρα (ή Κάστρο όπως ονομάζετο τότε) κατά το έτος 1815. (Ο.Richter 1822). |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου