Είναι σούρουπο· το δάσος ετοιμάζεται να κοιμηθεί, το μοναστήρι
ετοιμάζεται ν’ αγρυπνήσει! Το φεγγάρι έχει αναλάβει την εξαΰλωση... Ο
εσπερινός έχει από ώρα τελειώσει και οι μοναχοί με περισυλλογή,
σιωπηλοί, πορεύονται προς τα κελιά τους. Κοιτούν χαμηλά, τυλιγμένοι στις
αναδιπλώσεις των επιρριπταρίων τους. Συνεχίζουν νοερά την προσευχή έξω
του καθολικού, μπολιάζοντας με την ευλογία της θείας λατρείας και τον
υπόλοιπο προσευχητικό χρόνο τους.
«Μυστήρια κινούμενα» οι Γεροντάδες, απέριττοι, μοιάζουν ομοιόμορφοι, κίτρινες όψεις σαν το θειάφι, μορφές αγιογραφιών δίχως σάρκα, μόνο με οστά! Μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες κινούνται διακριτικά ανάμεσά μας, καυστικοί της όποιας ματαιοδοξίας μας έλεγχοι -δίχως ασφαλώς να το επιδιώκουν-, ενσαρκωμένα ιδανικά!.. Είναι όλοι τους απόλυτα συμβατοί με τη διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού περί των τριών γεννήσεων, διά των οποίων ο άνθρωπος πρέπει να διέλθει κατά τη διαδρομή της ζωής του. Λέγει ο άγιος: «Διά της πρώτης γεννήσεως κατά σάρκα και αίμα οι άνθρωποι έρχονται επί της γης κι εξαφανίζονται ταχέως· ακολούθως ο άνθρωπος γεννάται εκ του καθαρού πνεύματος, όταν επί εκείνων που επλύθησαν δι’ ύδατος (του Βαπτίσματος) κατέρχεται το φως (άνωθεν). Η τρίτη γέννησις καθαρίζει εν ημίν διά των δακρύων και των πόνων την εικόνα του Θεού αμαυρωθείσαν διά του κακού. Η πρώτη γέννησις προέρχεται από τους γονείς, η δευτέρα από τον Θεόν· της τρίτης όμως συ ο ίδιος είσαι πατήρ, εμφανιζόμενος εις τον κόσμον ως ευεργετικόν φως»· «Η δε τρίτη δακρύων τε και άλγεος ημετέροιο, εικόν αποξύουσα μελανομένην κακότητι. Τάων την μεν έχεις πατέρων άπο, την δε Θεοίο, της δ’ αυτός γενέτης...» (MIGNE P.G. 1498-9).
Ο άγιος Αγιορείτης Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ σχολιάζει σχετικά:
«Πρέπει να γνωρίζωμεν ότι η τελευταία αυτή γέννησις είναι οριστική. Ο άνθρωπος, αφού λάβη την χάριν και γνωρίση εις το φως της την θείαν ζωήν, συγχρόνως με την πτώσιν του, προσκολλάται άνευ επιστροφής εις την πληρότητα του αγαθού με έναν αγώνα φωτεινόν και επίπονον. Η μετάβασις αυτή εκδηλούται εις τα βαθύτερα του είναι του με το να μένη ανικανοποίητος από παν ό,τι ευρίσκεται επί της γης, με μίαν “νοσταλγίαν” του Θεού, μίαν σφοδράν δίψαν Αυτού».
Είχα την ευλογία της Παναγίας τις προάλλες να επισκεφθώ γι’ άλλη μία φορά το Περιβόλι Της και με βάση την ιερά και σεβασμία Μονή Κουτλουμουσίου -χάρη στην απεριόριστη αγάπη του ρέκτου καθηγουμένου της, πανοσιολογιωτάτου αρχιμανδρίτου κ. Χριστοδούλου- είχα τη δυνατότητα να μετακινηθώ σε διάφορα μέρη του Αγίου Ορους και να επικοινωνήσω με Γεροντάδες οι οποίοι λατρεύουν τον Θεό και αγαπούν έμπρακτα την εικόνα Του, τον άνθρωπο -τον συνάνθρωπον-, ενισχύοντάς τον με την προσευχή, μέρα και νύκτα.
Το κοινόβιο του Κουτλουμουσίου είναι το εγγύτερο στις Καρυές, την αθωνική πρωτεύουσα. Είναι και το πέρασμα προς τη Σκήτη του Αγίου Παντελεήμονος - Κουτλουμουσίου, προς την ευρύτερη περιοχή του Κουτλουμουσίου, προς το ρέμα μετά στο οποίο είναι φυτρωμένο το ασκητήριο του μακαριστού αγίου Γέροντος Παϊσίου. Για το Κουτλουμούσι οι μνήμες του υπογράφοντος είναι νωπές, η καρδιά ευγνωμονούσα για την αδελφότητα της Φοβεράς Προστασίας περί τον Γέροντα Χριστόδουλον.
Μπορώ να σας διαβεβαιώσω για να χαρείτε και σεις μαζί μου, αγαπητοί αναγνώστες, ότι σήμερα το μοναστήρι πρωτίστως ανασυγκροτείται πνευματικά, προάγεται πνευματικά με τη σκέπη της Παναγίας της Φοβεράς Προστασίας, που είναι το παλλάδιον της μονής, καθώς και την άοκνη καθημερινή και ολονύκτια φροντίδα του πράου Γέροντος Χριστοδούλου, τον οποίο «ξεκολλήσαμε» για λίγο από την ποιμαντική του, από την πνευματική και διοικητική μέριμνά του, από την πατρική φροντίδα του. Καθήσαμε κοντά του -μεγάλη ευλογία- και τον παρακαλέσαμε ν’ απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων. Ο απλούς και καλόκαρδος Γέροντας το έπραξε κάνοντας... υπακοή (!) υπαγορευμένη από τη μεγάλη αγάπη και απλότητα που τον χαρακτηρίζουν. Καιρός όμως να του απευθύνουμε τον λόγο:
– Γέροντα, άγιε καθηγούμενε, ευλογείτε.
– Αρχιμανδρίτης Χριστόδουλος Κουτλουμουσιανός: Ο Κύριος να σας ευλογεί. Η Παναγία μαζί σας, η Φοβερά Προστασία, η οποία σκέπει τη μονή μας από τον ιδ' αιώνα και την οποίαν εορτάζουμε τη Λαμπροτρίτη.
– Μ.Μ.: Τη Φοβερά Προστασίαν αυτές τις ημέρες την έχετε στο κέντρο του καθολικού και μάλιστα την ώρα του «Αξιόν εστιν...» έρχονται οι χοροί των πατέρων μπροστά της και ψάλλουν...
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Είναι παλαιά τάξις αυτή.
– Μ.Μ.: Αυτό που έχετε, Γέροντα, πάνω από την Παναγία σαν ομπρέλα σε βυσσινί χρώμα, ένα κάλυμμα, τι συμβολίζει;
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Αυτό είν’ έν’, ας πούμε, «οφίκκιο» το οποίον είχαν δώσει οι τσάροι όταν «είχε πάει» η Παναγία στη Ρωσία. Για να εκφράσουν τη χαρά, την τιμή, την ευγνωμοσύνη τους, έδωσαν αυτή τη διάκριση.
– Μ.Μ.: Η... προστασία της Φοβεράς Προστασίας!
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Η προστασία της Φοβεράς Προστασίας· μάλιστα.
– Μ.Μ.: Αγαπητοί αναγνώσται, μια κι έχουμε κοντά μας τον Γέροντα π. Χριστόδουλο, πιστεύω, θα νομιμοποιήσει με την παρουσία του αυτό που θα πω: Εγώ αισθάνομαι, άγιε ηγούμενε, φιλαγιορείτης συνειδητός. Δεν ξέρω αν το ευλογείτε σεις...
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Ε, βέβαια!.. Αδελφότης είναι το κάθε κοινόβιο, τα ιερά εξαρτήματα των μονών, αλλά και οι αδελφοί μας οι εν τω κόσμω, οι λαϊκοί «Αγιορείτες» αδελφοί!
– Είσαι μέλος εκλεκτό μέσα στην αδελφότητα την εν τω κόσμω!
– Μ.Μ.: Γέροντα, ποια είναι η σημασία του μοναχισμού σήμερα;
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Δεν θα κάνω κάποια επιστημονική εισήγηση. Ως μοναχός θα επισημάνω απλώς στην αγάπη σας κάποια πράγματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία και που διασώζονται στον ορθόδοξο μοναχισμόν, όχι για χάρη του μοναχισμού, αλλά για τη ζωή και σωτηρία και μεταμόρφωση όλου του κόσμου. Αλλωστε, ένα μοναστήρι είναι σμικρογραφία της Εκκλησίας, όπως και η Εκκλησία είναι εικόνα του κόσμου.
Ο μοναχισμός σημαίνει κι εκφράζει την απόλυτη αγάπη προς τον Θεόν. Ετσι ανέκαθεν λειτούργησε και λειτουργεί για την Εκκλησία, ως υπόμνηση του ορθού προσανατολισμού προς τη βασιλεία του Θεού της αγάπης. Τούτο είναι ιδιαιτέρως σημαντικό σ’ έναν κόσμο που οργανώνει τη ζωή του ερήμην του Θεού... Η ζωντανή και προσωπική σχέση που καλλιεργεί με τον Θεό γίνεται πρότυπο για κάθε πιστό. Γι’ αυτό και δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι μια ζωντανή Εκκλησία χωρίς μοναχισμόν είναι πράγμα αδιανόητο, ιδιαίτερα σήμερα. Μακάρι αυτό να γίνει κάποτε κατανοητόν.
Ο μοναχισμός προέκυψε από την ανάγκη της Εκκλησίας να διαφυλάξει ό,τι πιο ουσιαστικό και πρωταρχικό είχε όταν έπαυσαν οι διωγμοί και αντιμετώπισε τον πειρασμό της ανέσεως και του εφησυχασμού...
Βλέποντας η Εκκλησία ότι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον ψυχραίνεται, θεσμοθετεί μια νέα κοινωνίαν όπου μπορούσε αυτό το ήθος να διαφυλάσσεται ακέραιο, να καλλιεργείται και να εκφράζεται ελεύθερα και χωρίς συμβιβασμούς. Γι’ αυτό και ο μοναχισμός δεν μπορεί να νοείται αντιθετικώς προς την εν τω κόσμω Εκκλησίαν· είναι το άλλο εγώ της. Είναι η ίδια η Εκκλησία που επεκτείνεται από την πόλη στην έρημον. Είναι η φυσική προέκτασή της...
Το παραπάνω ήδη μας οδηγεί να κατανοήσουμε την υψηλή λειτουργία του μοναχισμού. Ο μοναχισμός είναι η εμπροσθοφυλακή της Εκκλησίας, το τάγμα των ακριτών της. Ο πιστός δεν εντάσσεται στο τάγμα των ακριτών για να βρει ησυχία και ασφάλεια, αλλά για να επιδοθεί σ’ έναν αόρατο πόλεμο κατά του κακού, με όποια μορφή και αν εμφανίζεται. Ο πόλεμος αυτός ξεκινά από το εσωτερικό της ανθρώπινης καρδιάς. Ο μοναχισμός παραδίδει τα μυστικά του στην Εκκλησία: «Το θυμικόν της ψυχής αγάπη χαλίνωσον και το επιθυμητικόν αυτής εγκρατεία καταμάρανον και το λογιστικόν αυτής προσευχή πτέρωσον...». Η άσκησις, η προσευχή, η αγάπη δηλώνουν τα τρία χαρακτηριστικά της Ορθοδοξίας: το κοινοβιακόν ιδεώδες, το ασκητικό φρόνημα και τον λατρευτικό χαρακτήρα της.
Μανώλης Μελινός
Θεολόγος συγγραφέας,
διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου
«Μυστήρια κινούμενα» οι Γεροντάδες, απέριττοι, μοιάζουν ομοιόμορφοι, κίτρινες όψεις σαν το θειάφι, μορφές αγιογραφιών δίχως σάρκα, μόνο με οστά! Μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες κινούνται διακριτικά ανάμεσά μας, καυστικοί της όποιας ματαιοδοξίας μας έλεγχοι -δίχως ασφαλώς να το επιδιώκουν-, ενσαρκωμένα ιδανικά!.. Είναι όλοι τους απόλυτα συμβατοί με τη διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού περί των τριών γεννήσεων, διά των οποίων ο άνθρωπος πρέπει να διέλθει κατά τη διαδρομή της ζωής του. Λέγει ο άγιος: «Διά της πρώτης γεννήσεως κατά σάρκα και αίμα οι άνθρωποι έρχονται επί της γης κι εξαφανίζονται ταχέως· ακολούθως ο άνθρωπος γεννάται εκ του καθαρού πνεύματος, όταν επί εκείνων που επλύθησαν δι’ ύδατος (του Βαπτίσματος) κατέρχεται το φως (άνωθεν). Η τρίτη γέννησις καθαρίζει εν ημίν διά των δακρύων και των πόνων την εικόνα του Θεού αμαυρωθείσαν διά του κακού. Η πρώτη γέννησις προέρχεται από τους γονείς, η δευτέρα από τον Θεόν· της τρίτης όμως συ ο ίδιος είσαι πατήρ, εμφανιζόμενος εις τον κόσμον ως ευεργετικόν φως»· «Η δε τρίτη δακρύων τε και άλγεος ημετέροιο, εικόν αποξύουσα μελανομένην κακότητι. Τάων την μεν έχεις πατέρων άπο, την δε Θεοίο, της δ’ αυτός γενέτης...» (MIGNE P.G. 1498-9).
Ο άγιος Αγιορείτης Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ σχολιάζει σχετικά:
«Πρέπει να γνωρίζωμεν ότι η τελευταία αυτή γέννησις είναι οριστική. Ο άνθρωπος, αφού λάβη την χάριν και γνωρίση εις το φως της την θείαν ζωήν, συγχρόνως με την πτώσιν του, προσκολλάται άνευ επιστροφής εις την πληρότητα του αγαθού με έναν αγώνα φωτεινόν και επίπονον. Η μετάβασις αυτή εκδηλούται εις τα βαθύτερα του είναι του με το να μένη ανικανοποίητος από παν ό,τι ευρίσκεται επί της γης, με μίαν “νοσταλγίαν” του Θεού, μίαν σφοδράν δίψαν Αυτού».
Είχα την ευλογία της Παναγίας τις προάλλες να επισκεφθώ γι’ άλλη μία φορά το Περιβόλι Της και με βάση την ιερά και σεβασμία Μονή Κουτλουμουσίου -χάρη στην απεριόριστη αγάπη του ρέκτου καθηγουμένου της, πανοσιολογιωτάτου αρχιμανδρίτου κ. Χριστοδούλου- είχα τη δυνατότητα να μετακινηθώ σε διάφορα μέρη του Αγίου Ορους και να επικοινωνήσω με Γεροντάδες οι οποίοι λατρεύουν τον Θεό και αγαπούν έμπρακτα την εικόνα Του, τον άνθρωπο -τον συνάνθρωπον-, ενισχύοντάς τον με την προσευχή, μέρα και νύκτα.
Το κοινόβιο του Κουτλουμουσίου είναι το εγγύτερο στις Καρυές, την αθωνική πρωτεύουσα. Είναι και το πέρασμα προς τη Σκήτη του Αγίου Παντελεήμονος - Κουτλουμουσίου, προς την ευρύτερη περιοχή του Κουτλουμουσίου, προς το ρέμα μετά στο οποίο είναι φυτρωμένο το ασκητήριο του μακαριστού αγίου Γέροντος Παϊσίου. Για το Κουτλουμούσι οι μνήμες του υπογράφοντος είναι νωπές, η καρδιά ευγνωμονούσα για την αδελφότητα της Φοβεράς Προστασίας περί τον Γέροντα Χριστόδουλον.
Μπορώ να σας διαβεβαιώσω για να χαρείτε και σεις μαζί μου, αγαπητοί αναγνώστες, ότι σήμερα το μοναστήρι πρωτίστως ανασυγκροτείται πνευματικά, προάγεται πνευματικά με τη σκέπη της Παναγίας της Φοβεράς Προστασίας, που είναι το παλλάδιον της μονής, καθώς και την άοκνη καθημερινή και ολονύκτια φροντίδα του πράου Γέροντος Χριστοδούλου, τον οποίο «ξεκολλήσαμε» για λίγο από την ποιμαντική του, από την πνευματική και διοικητική μέριμνά του, από την πατρική φροντίδα του. Καθήσαμε κοντά του -μεγάλη ευλογία- και τον παρακαλέσαμε ν’ απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων. Ο απλούς και καλόκαρδος Γέροντας το έπραξε κάνοντας... υπακοή (!) υπαγορευμένη από τη μεγάλη αγάπη και απλότητα που τον χαρακτηρίζουν. Καιρός όμως να του απευθύνουμε τον λόγο:
– Γέροντα, άγιε καθηγούμενε, ευλογείτε.
– Αρχιμανδρίτης Χριστόδουλος Κουτλουμουσιανός: Ο Κύριος να σας ευλογεί. Η Παναγία μαζί σας, η Φοβερά Προστασία, η οποία σκέπει τη μονή μας από τον ιδ' αιώνα και την οποίαν εορτάζουμε τη Λαμπροτρίτη.
– Μ.Μ.: Τη Φοβερά Προστασίαν αυτές τις ημέρες την έχετε στο κέντρο του καθολικού και μάλιστα την ώρα του «Αξιόν εστιν...» έρχονται οι χοροί των πατέρων μπροστά της και ψάλλουν...
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Είναι παλαιά τάξις αυτή.
– Μ.Μ.: Αυτό που έχετε, Γέροντα, πάνω από την Παναγία σαν ομπρέλα σε βυσσινί χρώμα, ένα κάλυμμα, τι συμβολίζει;
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Αυτό είν’ έν’, ας πούμε, «οφίκκιο» το οποίον είχαν δώσει οι τσάροι όταν «είχε πάει» η Παναγία στη Ρωσία. Για να εκφράσουν τη χαρά, την τιμή, την ευγνωμοσύνη τους, έδωσαν αυτή τη διάκριση.
– Μ.Μ.: Η... προστασία της Φοβεράς Προστασίας!
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Η προστασία της Φοβεράς Προστασίας· μάλιστα.
– Μ.Μ.: Αγαπητοί αναγνώσται, μια κι έχουμε κοντά μας τον Γέροντα π. Χριστόδουλο, πιστεύω, θα νομιμοποιήσει με την παρουσία του αυτό που θα πω: Εγώ αισθάνομαι, άγιε ηγούμενε, φιλαγιορείτης συνειδητός. Δεν ξέρω αν το ευλογείτε σεις...
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Ε, βέβαια!.. Αδελφότης είναι το κάθε κοινόβιο, τα ιερά εξαρτήματα των μονών, αλλά και οι αδελφοί μας οι εν τω κόσμω, οι λαϊκοί «Αγιορείτες» αδελφοί!
– Είσαι μέλος εκλεκτό μέσα στην αδελφότητα την εν τω κόσμω!
– Μ.Μ.: Γέροντα, ποια είναι η σημασία του μοναχισμού σήμερα;
– Αρχιμ. Χρ.Κ.: Δεν θα κάνω κάποια επιστημονική εισήγηση. Ως μοναχός θα επισημάνω απλώς στην αγάπη σας κάποια πράγματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία και που διασώζονται στον ορθόδοξο μοναχισμόν, όχι για χάρη του μοναχισμού, αλλά για τη ζωή και σωτηρία και μεταμόρφωση όλου του κόσμου. Αλλωστε, ένα μοναστήρι είναι σμικρογραφία της Εκκλησίας, όπως και η Εκκλησία είναι εικόνα του κόσμου.
Ο μοναχισμός σημαίνει κι εκφράζει την απόλυτη αγάπη προς τον Θεόν. Ετσι ανέκαθεν λειτούργησε και λειτουργεί για την Εκκλησία, ως υπόμνηση του ορθού προσανατολισμού προς τη βασιλεία του Θεού της αγάπης. Τούτο είναι ιδιαιτέρως σημαντικό σ’ έναν κόσμο που οργανώνει τη ζωή του ερήμην του Θεού... Η ζωντανή και προσωπική σχέση που καλλιεργεί με τον Θεό γίνεται πρότυπο για κάθε πιστό. Γι’ αυτό και δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι μια ζωντανή Εκκλησία χωρίς μοναχισμόν είναι πράγμα αδιανόητο, ιδιαίτερα σήμερα. Μακάρι αυτό να γίνει κάποτε κατανοητόν.
Ο μοναχισμός προέκυψε από την ανάγκη της Εκκλησίας να διαφυλάξει ό,τι πιο ουσιαστικό και πρωταρχικό είχε όταν έπαυσαν οι διωγμοί και αντιμετώπισε τον πειρασμό της ανέσεως και του εφησυχασμού...
Βλέποντας η Εκκλησία ότι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον ψυχραίνεται, θεσμοθετεί μια νέα κοινωνίαν όπου μπορούσε αυτό το ήθος να διαφυλάσσεται ακέραιο, να καλλιεργείται και να εκφράζεται ελεύθερα και χωρίς συμβιβασμούς. Γι’ αυτό και ο μοναχισμός δεν μπορεί να νοείται αντιθετικώς προς την εν τω κόσμω Εκκλησίαν· είναι το άλλο εγώ της. Είναι η ίδια η Εκκλησία που επεκτείνεται από την πόλη στην έρημον. Είναι η φυσική προέκτασή της...
Το παραπάνω ήδη μας οδηγεί να κατανοήσουμε την υψηλή λειτουργία του μοναχισμού. Ο μοναχισμός είναι η εμπροσθοφυλακή της Εκκλησίας, το τάγμα των ακριτών της. Ο πιστός δεν εντάσσεται στο τάγμα των ακριτών για να βρει ησυχία και ασφάλεια, αλλά για να επιδοθεί σ’ έναν αόρατο πόλεμο κατά του κακού, με όποια μορφή και αν εμφανίζεται. Ο πόλεμος αυτός ξεκινά από το εσωτερικό της ανθρώπινης καρδιάς. Ο μοναχισμός παραδίδει τα μυστικά του στην Εκκλησία: «Το θυμικόν της ψυχής αγάπη χαλίνωσον και το επιθυμητικόν αυτής εγκρατεία καταμάρανον και το λογιστικόν αυτής προσευχή πτέρωσον...». Η άσκησις, η προσευχή, η αγάπη δηλώνουν τα τρία χαρακτηριστικά της Ορθοδοξίας: το κοινοβιακόν ιδεώδες, το ασκητικό φρόνημα και τον λατρευτικό χαρακτήρα της.
Μανώλης Μελινός
Θεολόγος συγγραφέας,
διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου