Δυτική Αχαΐα: Η άκρη του Ιονίου

Τον χειμώνα θα αφουγκραστείς το Ιόνιο να ανασαίνει και θα «περιπλανηθείς» στους μολυβένιους ουρανούς του. Την άνοιξη θα περπατήσεις στους ανθισμένους γύρω αγρούς που μυρίζουν αρμύρα... Το φθινόπωρο θα αναζητήσεις τα μεγαλεία της φύσης και των ανθρώπων ενός τόπου που πάλλεται σιωπηλά όπως το πέλαγος... Το καλοκαίρι θα δροσιστείς στα βαθυγάλαζα νερά του και θα παίξεις με τον αφρό των κυμάτων. 
Στο βορειοδυτικό ακρώμιο της Πελοποννήσου, 22 μόλις χιλιόμετρα δυτικά της αχαϊκής πρωτεύουσας, η Κάτω Αχαΐα, μια πόλη 8.000 κατοίκων, ήταν ανέκαθεν το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής, αφού στη θέση της βρισκόταν κατά τους ιστορικούς χρόνους η αρχαία Δύμη, η δυτικότερη πόλη της Αχαΐας (εξ ου και το όνομα).

Ψάρεμα στη λιμνοθάλασσα...

Με πολυτάραχη ιστορία στο... βιογραφικό της, η αρχαία Δύμη διατηρούσε πάντα αρκετό πληθυσμό και έπαιζε σπουδαίο οικονομικό και πολιτικό ρόλο στην περιοχή. Δεν πήρε ενεργό μέρος στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, συμμετείχε όμως με πλοία της στη ναυμαχία του Ρίου (402 π.Χ.) ανάμεσα στον αθηναϊκό και πελοποννησιακό στόλο, ενώ επανίδρυσε την Αχαϊκή Συμπολιτεία μαζί με την Πάτρα, την Τριταία και τις Φαρές.
Η καταστροφή ήρθε στους Ρωμαϊκούς χρόνους το 209 π.Χ. από τον ναύαρχο Σουλπίκιο Γκάλμπα, ο οποίος, αφού δεν άφησε τίποτα όρθιο, πούλησε τους κατοίκους της για δούλους. Αργότερα, ο Φίλιππος Ε' τους εξαγόρασε και τους επέστρεψε πίσω στη γενέθλια γη τους και έκτοτε οι Δυμαίοι έγιναν πιστοί σύμμαχοι των Μακεδόνων. Εχοντας κακό προηγούμενο με τους Ρωμαίους, ήταν η μόνη πόλη στην περιοχή που αμφισβήτησε τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Μετά την κατάπνιξη του αντιρωμαϊκού κινήματος ακολούθησε παρακμή και μόνο όταν ο Καίσαρας ίδρυσε εδώ αποικία με απελεύθερους, άρχισε βαθμηδόν ο τόπος να ανακάμπτει.
Τα ίχνη των πολυτάραχων χρόνων που πέρασαν θα τα συναντήσεις σε κάθε βήμα της περιήγησής σου στην περιοχή. Ομως το ενδιαφέρον του επισκέπτη δεν περιορίζεται στα ιστορικά αξιοθέατα, αλλά επεκτείνεται στις υπέροχες παραλίες, τα μοναδικά υγροτοπικά οικοσυστήματα, την ενδιαφέρουσα κατάφυτη ενδοχώρα.

Αγροτικό τοπίο στην επαρχία της Μόρβας.

Το «μάτι» της πόλης προς το Ιόνιο είναι οι ακτές Νιφορέικων, Αλυκών, Κάτω Αχαΐας και των δύο Αλισσών, που εκτείνονται σε μήκος 4 χιλιομέτρων. Τόσο εδώ όσο και στην παραλία της Καλογριάς λειτουργούν ξενοδοχεία, συγκροτήματα ενοικιαζόμενων δωματίων και ταβέρνες που εξυπηρετούν τους καλοκαιρινούς επισκέπτες.
Ανάμεσα στις ακτές του Ιονίου και τα αλλεπάλληλα σκαλοπάτια που συνθέτουν την ορεινή ζώνη στα δυτικά του νομού, ξεδιπλώνεται η περιοχή της Μόρβας, γνωστή για την παραγωγή άριστης ποιότητας παρθένου ελαιόλαδου αλλά και για τους αμπελώνες της.

1. Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καλογριάς - Κοτυχίου.

Αφήνοντας για λίγο τις δαντελωτές αμμουδιές του Ιονίου, θα προτείνουμε για μια πρώτη επαφή με την ενδοχώρα τη διαδρομή από Κάτω Αχαΐα προς Αρλα (15 χλμ.) όπου θα δείτε το μεσαιωνικό Γυφτοκάστρο και θα συνεχίσετε για το Σαντομέρι, το μεγαλοχώρι που απαγκιάζει κάτω από τους βράχους του όρους Σκόλις. Εδώ διασώζονται ερείπια Κάστρου της Φραγκοκρατίας που έκτισαν Φλαμανδοί άρχοντες της Θήβας το 1273 ή το 1311 και ήταν γνωστό στην περιοχή με το όνομα Σεντ Ομέρ. Η περιοχή λόγω των σπάνιων «ανοδικών θερμικών ρευμάτων» θεωρείται ιδανική για πτήσεις με αλεξίπτωτο πλαγιάς για τον λόγo αυτό έχουν δημιουργηθεί 2 πίστες απογείωσης και κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι φίλοι του αθλήματος καταφθάνουν εδώ από όλη την Ευρώπη, ενώ πραγματοποιούνται πανελλήνιοι και διεθνείς αγώνες, (πληροφορίες Οργανισμός Τοπικής Ανάπτυξης Δυμαίων: 26930 22115, κ. Ξενοφώντας Μπαχράς).
Νότια από το Σαντομέρι (7 χλμ. σε δρόμο με άφθονες στροφές) σε μοναδικής ομορφιάς τοποθεσία με πυκνό πευκοδάσος κοντά στο χωριό Πόρτες, συναντάμε τον υποδειγματικά διαμορφωμένο αρχαιολογικό χώρο με σημαντικά ευρήματα μυκηναϊκής εποχής (επίσκεψη κατόπιν συνεννοήσεως με την αρχαιολογική υπηρεσία 2610 275070). Ολοκληρώνοντας τον περιηγητικό μας κύκλο κατευθυνόμαστε προς Αγιο Νικόλαο για να επισκεφθούμε το μοναστήρι Αγ. Νικολάου Σπάτα (18ος) σε ύψος 400 μέτρων σε θαυμάσια φυσική θέση και από εδώ κατηφορίζουμε εύκολα πια για τον εθνικό δρόμο Πατρών - Πύργου και τις ακτές του Ιονίου.

Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, εδώ θα ενημερωθείτε για το οικοσύστημα Στροφυλιάς - Κοτυχίου.

Στροφυλιά - Κοτύχι: Στολίδια της φύσης
Στο δημοτικό διαμέρισμα Λαρίσσου αναπτύσσεται ένα εκτεταμένο υγροτοπικό σύστημα που εκτείνεται από τον Αραξο (βορειοανατολικά της Κυλλήνης) και σχηματίζεται από τις λιμνοθάλασσες Προκοπίου και Παπάς, ενώ μεγάλο μέρος της ακτής καταλαμβάνουν οι πευκώνες της Στροφυλιάς.
Με συνολική έκταση που φθάνει τα 19.000 στρέμματα, το μεικτό δάσος της Στροφυλιάς (απαρτίζεται κυρίως από τα είδη κουκουναριά, χαλέπιος πεύκη, βελανιδιά, αγριόκεδρος) αποτελεί το μεγαλύτερο παραθαλάσσιο δάσος της χώρας.

Η λιμνοθάλασσα Προκοπίου όπως τη βλέπουμε από το Κάστρο της Καλογριάς.

Αυτό το διεθνούς σημασίας σύμπλεγμα οικοτόπων περιλαμβάνεται στους 11 υγροτόπους «Ramsar» που βρίσκονται στην Ελλάδα, ενώ έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 ως ζώνη Ειδικής Προστασίας και Τόπος κοινοτικού ενδιαφέροντος.
Η Α' Ζώνη Προστασίας που καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 60.000 στρεμμάτων έχει χαρακτηρισθεί από το 2009 Εθνικό Πάρκο.
Το ευρύτερο οικοσύστημα αναπτύσσεται πάνω στον αεροδιάδρομο που χρησιμοποιούν τα πουλιά κατά τη μετανάστευσή τους. Ομως δεν είναι μόνο η φτερωτή πανίδα που έχει ενδιαφέρον. Η περιοχή αποτελεί «καταφύγιο» για αλεπούδες, βίδρες, κουνάβια, τσακάλια, νυφίτσες, πολλά είδη ερπετών, ενώ απερίγραπτη είναι και η φυσική της ομορφιά.

Η Παναγία Φιλόκαλη, μία από τις σπουδαίες μεταβυζαντινές εκκλησιές του Δήμου Δυτ. Αχαΐας.

Δυστυχώς και αυτό το μοναδικό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα οικοσύστημα κινδυνεύει από τις ανεξέλεγκτες ανθρώπινες δραστηριότητες, τη λαθροϋλοτομία, την οικιστική ανάπτυξη, την παράνομη εναπόθεση σκουπιδιών και μπαζών και τις πυρκαγιές...
Οι διαδρομές που μπορούν να πραγματοποιηθούν στην περιοχή με τα πόδια ή με ποδήλατο είναι πολλές και ενδιαφέρουσες (θα σας ενημερώσει για αυτές το Κέντρο Πληροφόρησης). Ενδεικτικά να αναφέρουμε τη χωμάτινη διαδρομή από Καλογριά προς ακρωτήρι Κουνουπέλι που διασχίζει κατά μήκος μεγάλο μέρος τους δάσους και τα μονοπάτια που οδηγούν στην εκτεταμένη παράλια του Ιονίου. Στις 22 Σεπτεμβρίου στην περιοχή πραγματοποιήθηκε ο Πανελλήνιος Ημιμαραθώνιος.

Το τείχος Δυμαίων ή κάστρο της Καλογριάς δεσπόζει στην περιοχή περισσότερα από 3.000 χρόνια.

Αξιοθέατα για όλα τα γούστα
Η Παναγία στο Φιλοκάλι
Η μονή της Παναγίας της Φιλοκαλιώτισσας βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του βουνού Μόβρη, κοντά στο χωριό Πέτα σε θέση-εξώστη προς την πεδιάδα της Δύμης. Φημολογείται ότι ιδρύθηκε τον ΙΖ΄ αιώνα από τον Βυζαντινό στρατηγό Ευμάθιο Φιλοκάλι, που ήταν μάγιστρος, μέγας Δούκας της Πελοποννήσου.
Γιαννισκάρι
Απίθανη παραλία τροπικών χρωμάτων που βρίσκεται στα δυτικά του ακρωτηρίου του Αραξου. Προσεγγίζεται με δρόμο (διαδρομή σε άσφαλτο και χώμα).
Το μήλον της έριδος

Η χαρακτηριστική «γλώσσα» που σχηματίζει το ακρωτήρι του Αραξου.

Σκληρές ήταν οι μάχες που έγιναν κατά τη Φραγκοκρατία ανάμεσα σε Βυζαντινούς και Φράγκους για την κυριότητα του κάστρου Σεντ Ομέρ. Αν και υπήρξαν τρομερές απώλειες, οι Βυζαντινοί δεν κατάφεραν να το εκπορθήσουν. Το 1429 δόθηκε ως προίκα -μαζί με αυτό του Χλεμουτσίου που βρισκόταν απέναντι- στον μετέπειτα αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο όταν παντρεύτηκε τη Θεοδώρα.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Στο χωριό Λάππα κοντά στη διάσημη παραλία της Καλογριάς λειτουργεί το Κέντρο Πληροφόρησης και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας όπου θα ενημερωθείτε υπεύθυνα για τη χλωρίδα, την πανίδα και την ιστορία της περιοχής. Πληροφορίες: 26930 31651, ώρες επίσκεψης: 8π.μ.-4 μ.μ.
Το Κάστρο της Καλογριάς
Στο νοτιότερο ύψωμα των «Μαύρων Βουνών» όπως λέγονται οι ορεινές εξάρσεις δίπλα στον Αραξο -ανέκαθεν σημείο στρατηγικής σημασίας όπως φαίνεται- έχουν εντοπισθεί ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης ήδη από τη Νεολιθική εποχή.
Η κατασκευή των κυκλώπειων τειχών που διακρίνονται σήμερα (το ύψος τους φθάνει τα 8.40 μ., μήκος 2,50 μ. και πάχος γύρω στα 5 μ.) τα οποία έζωναν ολόγυρα τον λόφο εκτός από τη νοτιοδυτική απόκρημνη πλευρά, ανάγεται στη Μυκηναϊκή εποχή (γύρω στο 1300 π.Χ. ) και θεωρούνται κομμάτι της μοναδικής οχυρωμένης μυκηναϊκής ακρόπολης που έχει βρεθεί στη δυτική Ελλάδα. Το Κάστρο της Καλογριάς, όπως είναι η νεότερη ονομασία του, η οποία οφείλεται στην κοντινή ομώνυμη παραλία, βρίσκεται στο ακρωτήριο του Αραξου, 35 χιλιόμετρα έξω από την Πάτρα, στα διοικητικά όρια του σημερινού Δήμου Κάτω Αχαΐας. Η επίσκεψή σας εδώ μπορεί να συνδυαστεί με εξερευνήσεις στο υγροτοπικό οικοσύστημα Κοτυχίου Στροφυλιάς και κολύμπι στις παραλίες του Ιονίου.
Η μυθολογία θέλει το τείχος να το έχει χτίσει ο Ηρακλής για τις επιχειρήσεις του εναντίον των Ηλείων του Αυγεία. Η Ιστορία όμως καταγράφει πως η οχύρωση αυτή χρησιμοποιήθηκε από τους Δυμαίους κατά τις πολεμικές συγκρούσεις τους με τους Ηλείους. Το 220 π.Χ. περίπου καταλήφθηκε από τον στρατηγό των Αιτωλών Ευριπίδα και αργότερα από τον Φίλιππο τον Ε', ο οποίος το παρέδωσε ξανά στους Δυμαίους.
Η τειχοποιία παρέμεινε σε χρήση σχεδόν αδιάκοπα μέχρι την Ενετοκρατία. Ακόμα και πιο πρόσφατα, το 1943, οι ιταλικές δυνάμεις κατοχής γκρέμισαν μέρος του για να κατασκευάσουν πολυβολεία και να περνούν τα στρατιωτικά τους οχήματα. (Ωρες επισκέψεων: 8:30 π.μ. - 3:00 μ.μ. καθημερινά, Σάββατο-Κυριακή).

Κείμενο - Φωτογραφίες: Ζερμαίν Αλεξάκη & Θοδωρής Αθανασιάδης  πηγή