Τοιχογραφίες από βραχώδεις εκκλησιές της Μασάφρα, ιερές
βυζαντινές εικόνες σε κρύπτες του Σαλέντο, μοναστήρια σε μία από τις
περιοχές της Ιταλίας όπου η ελληνόφωνη παράδοση είναι ακόμη ζωντανή. Τη
βυζαντινή πλευρά της Κάτω Ιταλίας φέρνει στο φως η ενδιαφέρουσα έκθεση
της Φωτεινής Καϊμάκη, η οποία εγκαινιάζεται σήμερα στο αναπαλαιωμένο
σπίτι της Δούκισσας Πλακεντίας στον χώρο του Βυζαντινού και Χριστιανικού
Μουσείου Αθηνών.
Στόχος της η παρουσίαση της πλούσιας ελληνικής παράδοσης και του πολιτισμού του Βυζαντίου στη Νότια Ιταλία για πέντε περίπου αιώνες (10ος - 15ος αιώνας), γεγονός που άφησε ορατά τα ίχνη του στον τόπο αυτό.
«Εκτός από τις φωτογραφίες που θα είναι κρεμασμένες, θα υπάρχει ένα εξαιρετικό βίντεο με πολλές λήψεις που θα προβάλλεται καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Ετσι, θα περνούν από τα μάτια των θεατών 120 συνολικά φωτογραφίες» είπε στη «δημοκρατία» η Φωτεινή Καϊμάκη, η οποία εργαζόταν επί σειρά ετών ως φιλόλογος.
Η έκθεση που εγκαινιάζεται είναι το αποτέλεσμα πολύχρονης μελέτης, μιας και η φωτογράφος συχνάζει στα λημέρια της Κάτω Ιταλίας από το 1994. «Η πρώτη μου επαφή έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Σιγά σιγά άρχισα να ανακαλύπτω την περιοχή και να γεννιέται ένας έρωτας βαθύς» τόνισε η ίδια. «Το κοινό θα αποκτήσει μια αρκετά γενική εικόνα του βυζαντινού Σαλέντο μέσα από φωτογραφίες τοιχογραφιών σε βυζαντινές εκκλησίες, κρύπτες και μοναστήρια. Ενας ολόκληρος κόσμος του βυζαντινού πολιτισμού ξεδιπλώνεται».
Η δουλειά της μάλιστα έχει αποτελέσει και το θέμα δύο σπουδαίων λευκωμάτων με λήψεις που για τη δημιουργό θεωρούνται ντοκουμέντα. «Οι φωτογραφίες δίνουν τη δυνατότητα στον κόσμο όχι μόνο να γνωρίσει τον ιστορικό τόπο του Σαλέντο, αλλά ταυτόχρονα να διατηρήσει τη μνήμη του. Υπάρχουν μνημεία τα οποία ακόμη και βυζαντινολόγοι αγνοούν. Δεν γνωρίζω αν έπειτα από μερικά χρόνια όλα αυτά που είδα και κατέγραψα θα υπάρχουν ακόμη».
Η φθορά, άλλωστε, είναι και η μεγαλύτερη απειλή για τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η περίπτωση της τοιχογραφίας του Αγίου Ανδρέα σε κάποια από τις εκκλησίες της περιοχής» τόνισε η κυρία Καϊμάκη. «Το 2005, όταν τον πρωτοφωτογράφισα, είχε πλήρες το πρόσωπό του.
Τον περασμένο Ιούλιο, που ξαναπήγα, διαπίστωσα ότι η μορφή του είχε αλλάξει. Πλέον το στόμα του είχε εξαφανιστεί. Η υγρασία είναι ο υπ' αριθμόν ένα κίνδυνος των μνημείων αυτών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι τοιχογραφίες σε πολλές εκκλησίες αρχίζουν από τη μέση και πάνω αφού, λόγω υγρασίας, πολλές από αυτές έχουν καταστραφεί».
Τη σημαία της ελληνόφωνης παράδοσης, ωστόσο, κρατούν ακόμη ψηλά στην Κάτω Ιταλία οι γκρεκάνοι, οι Ελληνες της Μάγκνα Γκρέτσια, οι μόνιμοι κάτοικοι που δεν μιλούν ιταλικά αλλά γκρίκο, μια ιδιότυπη διάλεκτο η οποία έλκει την καταγωγή της από την αρχαία ελληνική προφορική παράδοση. «Οι άνθρωποι αυτοί είναι φυσικά Ιταλοί, αλλά έχουν βαθιά συνείδηση της διαφορετικότητας και του πολιτισμού τους, ο οποίος έχει τη ρίζα τους στην Αρχαία Μεγάλη Ελλάδα. Βέβαια, δεν είναι πάρα πολλοί σε αριθμό».
Στα εγκαίνια μάλιστα θα δώσει το «παρών» και η οικογένεια μουσικών των Aβαντατζιάτο, ο 85άχρονος Τζιοβάνι, η σύζυγός του Ανγκέλα και ο γιος τους Ρόκο, αυθεντικοί γκρεκάνοι οι οποίοι ήρθαν από το Κοριλιάνο της Νότιας Ιταλίας για να παίξουν μουσική και τραγούδια.
«Έπειτα από τα τόσα ταξίδια μου εκεί δεν έχω σταματήσει να εντυπωσιάζομαι από την ποικιλία του πολιτισμού αλλά και τη φιλοξενία των ανθρώπων. Εκείνοι ακόμη δεν έχουν φθαρεί όπως εμείς εδώ. Αισθάνομαι το μέρος σαν δεύτερη πατρίδα μου. Θέλω να πηγαίνω να βλέπω τους κατοίκους και ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους. Εχω μια αγωνία για το αν στο επόμενο ταξίδι μου θα τους βρω και πάλι εκεί».
Η έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Βυζαντινό Σαλέντο. Από τον φακό της Φωτεινής Καϊμάκη» φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών (Βασιλίσσης Σοφίας 22, Αθήνα) έως τις 15 Ιανουαρίου 2013.
Γιώτα Βαζούρα
Στόχος της η παρουσίαση της πλούσιας ελληνικής παράδοσης και του πολιτισμού του Βυζαντίου στη Νότια Ιταλία για πέντε περίπου αιώνες (10ος - 15ος αιώνας), γεγονός που άφησε ορατά τα ίχνη του στον τόπο αυτό.
«Εκτός από τις φωτογραφίες που θα είναι κρεμασμένες, θα υπάρχει ένα εξαιρετικό βίντεο με πολλές λήψεις που θα προβάλλεται καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Ετσι, θα περνούν από τα μάτια των θεατών 120 συνολικά φωτογραφίες» είπε στη «δημοκρατία» η Φωτεινή Καϊμάκη, η οποία εργαζόταν επί σειρά ετών ως φιλόλογος.
Η έκθεση που εγκαινιάζεται είναι το αποτέλεσμα πολύχρονης μελέτης, μιας και η φωτογράφος συχνάζει στα λημέρια της Κάτω Ιταλίας από το 1994. «Η πρώτη μου επαφή έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Σιγά σιγά άρχισα να ανακαλύπτω την περιοχή και να γεννιέται ένας έρωτας βαθύς» τόνισε η ίδια. «Το κοινό θα αποκτήσει μια αρκετά γενική εικόνα του βυζαντινού Σαλέντο μέσα από φωτογραφίες τοιχογραφιών σε βυζαντινές εκκλησίες, κρύπτες και μοναστήρια. Ενας ολόκληρος κόσμος του βυζαντινού πολιτισμού ξεδιπλώνεται».
Η δουλειά της μάλιστα έχει αποτελέσει και το θέμα δύο σπουδαίων λευκωμάτων με λήψεις που για τη δημιουργό θεωρούνται ντοκουμέντα. «Οι φωτογραφίες δίνουν τη δυνατότητα στον κόσμο όχι μόνο να γνωρίσει τον ιστορικό τόπο του Σαλέντο, αλλά ταυτόχρονα να διατηρήσει τη μνήμη του. Υπάρχουν μνημεία τα οποία ακόμη και βυζαντινολόγοι αγνοούν. Δεν γνωρίζω αν έπειτα από μερικά χρόνια όλα αυτά που είδα και κατέγραψα θα υπάρχουν ακόμη».
Η φθορά, άλλωστε, είναι και η μεγαλύτερη απειλή για τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η περίπτωση της τοιχογραφίας του Αγίου Ανδρέα σε κάποια από τις εκκλησίες της περιοχής» τόνισε η κυρία Καϊμάκη. «Το 2005, όταν τον πρωτοφωτογράφισα, είχε πλήρες το πρόσωπό του.
Τον περασμένο Ιούλιο, που ξαναπήγα, διαπίστωσα ότι η μορφή του είχε αλλάξει. Πλέον το στόμα του είχε εξαφανιστεί. Η υγρασία είναι ο υπ' αριθμόν ένα κίνδυνος των μνημείων αυτών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι τοιχογραφίες σε πολλές εκκλησίες αρχίζουν από τη μέση και πάνω αφού, λόγω υγρασίας, πολλές από αυτές έχουν καταστραφεί».
Τη σημαία της ελληνόφωνης παράδοσης, ωστόσο, κρατούν ακόμη ψηλά στην Κάτω Ιταλία οι γκρεκάνοι, οι Ελληνες της Μάγκνα Γκρέτσια, οι μόνιμοι κάτοικοι που δεν μιλούν ιταλικά αλλά γκρίκο, μια ιδιότυπη διάλεκτο η οποία έλκει την καταγωγή της από την αρχαία ελληνική προφορική παράδοση. «Οι άνθρωποι αυτοί είναι φυσικά Ιταλοί, αλλά έχουν βαθιά συνείδηση της διαφορετικότητας και του πολιτισμού τους, ο οποίος έχει τη ρίζα τους στην Αρχαία Μεγάλη Ελλάδα. Βέβαια, δεν είναι πάρα πολλοί σε αριθμό».
Στα εγκαίνια μάλιστα θα δώσει το «παρών» και η οικογένεια μουσικών των Aβαντατζιάτο, ο 85άχρονος Τζιοβάνι, η σύζυγός του Ανγκέλα και ο γιος τους Ρόκο, αυθεντικοί γκρεκάνοι οι οποίοι ήρθαν από το Κοριλιάνο της Νότιας Ιταλίας για να παίξουν μουσική και τραγούδια.
«Έπειτα από τα τόσα ταξίδια μου εκεί δεν έχω σταματήσει να εντυπωσιάζομαι από την ποικιλία του πολιτισμού αλλά και τη φιλοξενία των ανθρώπων. Εκείνοι ακόμη δεν έχουν φθαρεί όπως εμείς εδώ. Αισθάνομαι το μέρος σαν δεύτερη πατρίδα μου. Θέλω να πηγαίνω να βλέπω τους κατοίκους και ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους. Εχω μια αγωνία για το αν στο επόμενο ταξίδι μου θα τους βρω και πάλι εκεί».
Η έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Βυζαντινό Σαλέντο. Από τον φακό της Φωτεινής Καϊμάκη» φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών (Βασιλίσσης Σοφίας 22, Αθήνα) έως τις 15 Ιανουαρίου 2013.
Γιώτα Βαζούρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου