Ο Όσιος και Θεοφόρος Πατήρ ημών Σέργιος του Ραντονέζ, ό Θαυματουργός

Ο όσιος και Θεοφόρος Πατήρ ημών Σέργιος του Ραντονέζ, ό Θαυματουργός*

Ο ΟΣΙΟΣ Σέργιος ηταν ό δεύτερος άπό τους τρείς υίους ευσεβών Βογιάρων, του Κυρίλλου και της Μαρίας, οί όποιοι διεκρίνοντο για τόν πλουτο και την ϊσχυ τους στην ηγεμονία του Ροστώφ.
Όλίγες ημέρες πριν άπό την γέννησι του Αγίου, ό Θεός με σημείο προεμήνυσε την μελλοντική δόξα του δουλου Του. Μία Κυριακή, έφώναξε δυνατα τρείς φορές, κα­τα την διάρκεια της θείας Λειτουργίας μέ­σα άπό την κοιλια της μητέρας του!
Γεννήθηκε τό 1314 καί οί γονείς του στό Βάπτισμα τόν ώνόμασαν Βαρθολομαίο. Τό σκευος αυτό της Αγίας Τριάδος τίς Τετάρ­τες, τίς Παρασκευές καί όταν η μητέρα του κρεοφαγουσε, δεν έθήλαζε τό μητρικό γάλα.
Σε ηλικία έπτα έτών, ό Βαρθολομαίος έστάλη άπό τους γονείς του να μάθη γράμματα. Παρ' όλη όμως την έπιμέλειά του, δεν προώδευε καί με πολλα δάκρυα ζητουσε την θεία βοήθεια. Του συνέβη τότε κάτι παρόμοιο με τόν Σαουλ (βλ. Α' Βασ. κεφ. 9).
Μία ημέρα, ό πατέρας του τόν έστειλε να βρη τα χαμένα τους άλογα καί ό Βαρθολομαίος συνάντησε έναν Ιερομόναχο, ό όποίος προσευχόταν κάτω άπό μία βελανιδιά. Με απλότητα του είπε τδυσκολία του καί ό Γέροντας τόν ευλόγησε καί  του έδωσε νά φάη ένα κομμάτι πρόσφορο, ώςσημείον της χάριτος του Θεοϋ για την κατανόηση των γραμμάτων. Του προφήτευσε δέ, ότι θά γίνη
 κατοικητήριο τής  Αγίας Τριάδος καί θά όδηγήση πολλούς στην κατανόησι του θείου θελήματος.
Μετά τό περιστατικό αυτό, άνοιξαν οί οφθαλ­μοί του νου του καί ό Βαρθολομαίος με ζηλο παρακολουθουσε τίς έκκλησιαστικες Ακολουθίες καί μελετουσε την Αγία Γραφή.
Ενωρίς άρχισε καί αυστηρή νηστεία. Την Τετάρτη καί την Παρα­σκευή έμενε τελείως άσιτος, ένώ τίς άλλες ημέρες του άρκουσε ξερό ψωμί καί νερό.
Τόν καιρό έκείνο, λόγω της καταλήψεως του Ροστώφ άπό τόν Μεγάλο Ηγεμόνα της Μόσχας Ιωάννη Καλιτά, ό πατέρας του έ-πτώχευσε καί γυρω στό 1330 άναγκάσθηκε να μετοικήση με την οϊκογένειά του στό Ραντονέζ. Ό Βαρθολομαίος παρέμεινε κοντα στους ηλικιωμένους γονείς του, έως ότου έγιναν Μοναχοί καί άναπαυθηκαν στην Ίερα Μονη της Θεοτόκου, στό Χότκωφ.
** *
ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΜΕΝΟΣ τότε άπό κάθε φροντίδα, σαν διψασμένο έλάφι, άναζητουσε με την βοήθεια του άδελφου του Στεφάνου, ό όποίος μετα τόν αιφνίδιο θάνατο της γυναίκας του είχε γίνει Μονα­χός τόπον κατάλληλο για ησυχαστικη ζωή. Μετα άπό πολλες έρευνες, βρηκε κάποιο ξέφωτο στην καρδια παρθένου δάσους, δέ­κα χιλιόμετρα μακρια άπό τό Ραντονέζ. Με κορμους δένδρων έφτι­αξαν μία καλυβα καί μία μικρη Εκκλησία, την όποίαν άφιέρωσαν στην Αγία Τριάδα. Ό Στέφανος όμως δεν άντεχε στίς στερήσεις της έρήμου καί συντομα άνεχώρησε για την Μονη τών Θεοφανείων (Μπογκογιαβλένσκυ), στην Μόσχα.
Μένοντας όλομόναχος ό Βαρθολομαίος δεν άποθαρρυνθηκε. Τό 1337, σε ηλικία είκοσι τριών έτών, έλαβε άπό τόν Ήγουμενο Μητροφάνη τό Μοναχικό Σχημα καί ώνομάσθηκε Σέργιος.
Κατα την περίοδο αυτή, μόνον ό Θεός γνω­ρίζει τους άγώνες καί τίς δοκιμασίες του Σεργίου άπό τίς έπιθέσεις τών δαιμόνων μέσα στην άγρια μοναξια του δάσους, την όποία διέσχιζαν τα ουρλιαχτα τών λυκων καί τών άρκουδων. Τα θηρία πολλες φορες έφθαναν ώς την καλυβα του.
Ό Σέργιος γρήγορα συμφιλιώθηκε με μία άρκουδα, η όποία τόν έπισκεπτόταν καθημερινά, για να βρη λίγη τροφή. Μαζί της μοιραζόταν τό όλιγοστό ψωμί του, τοποθε­τώντας τό μερίδιό της έπάνω σε ένα κουτσουρο. "Αν τό ψωμί ηταν έλάχιστο, τό έδινε σε έκείνην, για να μην την άπογοητευση, ένώ αυτός έμενε νη­στικός.ΥΣΤΕΡΑ άπό δυο περίπου χρόνια τελείας μονώσεως, σιγα-σιγα συναθροίσθηκαν κοντά του δώδεκα άδελφοί. Ό καθένας έκτιζε τό κελλί του καί φρόντιζε μόνος για την έξευρεσι τών άναγκαίων. Καθημερινα τελουσαν άπό κοινου στην Εκκλησία όλες τίς Ακολουθί­ες. Για την θεία Λειτουργία καλουσαν Ιερέα άπό τό κοντινό χωριό.
Παρα την υποτυπώδη κοινη διαβίωσι, ό "Οσιος με πολλη ταπείνωσι διακονουσε την μικρη Αδελφότητα. "Εκοβε ξυλα άπό τό δά­σος, άλεθε τό σιτάρι, ζυμωνε καί φουρνιζε τα ψωμιά, μαγείρευε, μετέφερε νερό καί τό άφηνε μπροστα σε κάθε κελλί, έρραβε ρουχα, έπιδιώρθωνε υποδήματα.
Με την έμπρακτη αυτη άγάπη πρός τους Αδελφους, τους έδιδε στα άνθρώπινα μέτρα μία εικόνα της τελείας κοινωνίας τών τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος, ώστε προσβλέποντας πρός αυτην οί Μοναχοί του, να άντικατοπτρίζουν στην ζωή τους την άμοιβαία θεϊκη άγάπη καί ενότητα έν έλευθερία.
Συντομα, ηλθε να ζήση μαζί τους καί ό Ήγουμενος Μητροφάνης, ό όποίος είχε κείρει τόν Σέργιο Μοναχό. "Οταν μετα άπό ένα χρόνο άναπαυθηκε ό Μητροφάνης, οί Αδελφοί με έπιμονη ζητουσαν άπό τόν Σέργιο να γίνη αυτός Ήγουμενός τους. Ό "Οσιος άπό ταπείνωσι άρνήθηκε. Μετα όμως άπό παρακλήσεις καί άπειλές, φοβήθηκε την κρίσι του Θεου καί υπέκυψε.
Τό 1354, χειροτονήθηκε Ίερευς καί ένθρονίσθηκε Ήγουμενος άπό τόν έπίσκοπο Βολυνίας Αθανάσιο. Τελουσε καθημερινα την θεία Λει­τουργία καί σε κάθε Ακολουθία πήγαινε πρώτος στην Εκκλησία. Τα πρόσφορα, τά κεριά και τα κόλλυβα τα ετοίμαζε πάντα μόνος του. Ύπό την καθοδήγησί του οί Αδελφοί την ήμερα ενάλλασσαν τον χρόνο τους μεταξύ της προσευχής καί τής χειρωνακτικής εργασίας.
Την νύκτα οί ώρες ήσαν αφιερωμένες αποκλειστικά στόν Θεό. Μετά τό Απόδειπνο, απαγόρευε αυστηρά τίς συζητήσεις μεταξύ των Αδελφών καί τίς επισκέψεις στά κελλιά.
Στήν άρχή έστερουντο καί τά πλέον απαραίτητα. Γιά φωτισμό, στίς Ακολουθίες χρησιμοποιούσαν δαδιά άπό σημύδα. Σε φλοιούς σημύδας έπίσης ήσαν γραμμένα καί τά λειτουργικά τους βιβλία. Γιά νά χαλκευση τήν εμπιστοσύνη τών Μοναχών του στήν θεία Πρό­νοια, τους απαγόρευε αυστηρά νά ζητούν ελεημοσύνες γιά τίς άνάγκες τους.Κάποτε, που υπέφεραν άπό μεγάλη έλλειψι τροφής, ό ίδιος ό "Οσιος, άφου έ­μεινε τελείως νηστικός τρείς ήμέρες, τήν τετάρτη έργάσθηκε άπό τό πρωί, άνοίγοντας δρόμο μπροστά στό κελλί του Γέ­ροντος Δανιήλ. Ώς άμοιβή, του έζήτησε ολίγα κομμάτια μουχλιασμένο ψωμί, τάοποία δεν έφαγε πρίν άπό τήν ένάτη ώρα.
Άλλη φορά πάλι, που αρκετοί άπό τους Αδελφούς, πιεζόμενοι άπό τήν πείνα, έγόγγυζαν εναντίον του καί τόν απειλούσαν πώς θά τόν εγκαταλείψουν καί θά φυγουν, ό Θεός τους έστειλε με ά­γνωστους ευεργέτες άμαξες με πολλά τρόφιμα καί προμήθειες.ΚΑΠΟΙΑ νυκτα, καθώς ό "Οσιος προσευχόταν γιά τους μαθητάς του, άκουσε φωνή: «Σέργιε! Ό Κυριος εϊσήκουσε τίς προσευχές σου. Κοίταξε τί πλήθος συναθροίσθηκε γυρω σου εις τό όνομα τής Αγίας Τριάδος!». Ό Σέργιος άνοιξε τό παράθυρο καί είδε μέσα σε υπερκό-σμιο φώς, που κατηυγαζε τό νυκτερινό στερέωμα, χιλιάδες πουλιά νά πετούν έπάνω καί γυρω άπό τήν Μονή, κελαηδώντας μία εξαί­σια μελωδία. «Σάν αυτά τά πουλιά», συνέχισε ή φωνή, «θά πληθυνθουν οί μαθηταί σου καί δεν θά λείψουν ποτε αυτοί που θά θελή­σουν νά άκολουθήσουν τά ίχνη σου».
Περί τό 1355, ό Οικουμενικός Πατριάρχης "Αγιος Φιλόθεος Κόκκι­νος έστειλε στόν "Οσιο Σταυρό, Πολυσταυρι καί Σχήμα, συνοδευόμε­να άπό μία έπιστολή, στήν όποία έγραφε:«Πληροφορηθήκαμε για τόν ένάρετο κατα Θεόν βίο σας καί αινέσαμε καί δοξάσαμε τόν Θεό. "Ενα όμως κεφαλαιώδες σας λείπει· δεν έχετε τό Κοινόβιο. Γνωρίζεις, όσιώτατε, ότι καί αυτός ό θεοπάτωρ προφήτης Δαβίδ τίποτε δεν έγκωμίασε τόσο, όσο τό Κοινόβιο λέγων "Ίδου δη τί καλόν ή τί τερπνόν, άλλ' ή τό κατοικείν άδε-φους έπί τό αυτό;" (Ψαλμ. 132, 1). Γγ αυτό καί έμείς σας δίνομε καλη συμβουλή νά ιδρύσετε Κοινόβιο».
Ένθαρρυνόμενος καί άττό τόν Μητροπο­λίτη Μόσχας Αλέξιο, ό "Οσιος εισήγαγε στήν Μονή πλήρες κοινοβιακό σύστημα· κανείς δεν μπορούσε να έχη κάτι υπό τήν κατοχή του ή νά όνομάζη κάτι ιδικό του. Τά πάντα ή­σαν κοινά, κατά τίς ύποτυπώσεις τών Αγί­ων Πατέρων. "Αν καί ό ίδιος παρέμεινε ερα­στής της ησυχίας, δέχθηκε νά άναλάβη τήν ευθυνη της κοινοβιακης ζωης. Για τόν κάθε μαθητή του έγινε όχι μόνον ό Ήγουμενος, άλλα καί ό πατέρας καί ό χειραγωγός εις Χριστόν.
***
Η ΣΥΝΕΧΗΣ αυξησις τών μαθητών του έφερε ευημερία στό Μο­ναστήρι· καί ό "Οσιος, άκριβης τηρητης της μοναχικης άκτημοσυνης, έθέσπισε τήν φιλοξενία καί τήν φιλανθρωπία, ώστε να ξοδευεται έκεί τό «περίσσευμα».
Ή ουσιαστικη αυτη άλλαγη στην ζωη της Αδελφότητος δεν έγινε χωρίς άντιδράσεις. Μερικοί, δυσαρεστημένοι άπό τό νέο συστημα, γόγγυζαν για την πειθαρχία καί τους περιορισμους, τους όποίους έπέβαλλε τό Κοινόβιο, καί ήθελαν να παυθη ό Σέργιος άπό Ήγουμε­νος. Ό ίδιος ό άδελφός του Στέφανος, ό όποίος είχε έπανέλθει στό Μοναστήρι μαζί με τόν μικρό του υίό Ιωάννη, τόν μετέπειτα "Οσιο Θεόδωρο του Σιμονώφ, κάποια Κυριακη στόν Εσπερινό, άκουσθηκε να φωνάζη δυνατα μέσα στην Εκκλησία:
«Ποιός είναι έδώ ό Ήγουμενος; 'Εγώ δεν ηλθα πρώτος σ' αυτόν τόν τόπο;». Ό "Οσιος τόν άκουσε μέσα άπό τό ίερό Βημα, άλλα έσιώπησε.
Μετα την Ακολουθία, άνεχώρησε άπό τό Μοναστήρι καί έγκαταστάθηκε σε έρημη τοποθεσία, κοντα στόν ποταμό Κίρζατς, όπου ίδρυσε τήν Μονή του Ευαγγελισμού. Αρκετοί Αδελφοί τότε, μή υπο­φέροντας τήν στέρησι του πνευματικού τους Πατρός, άνήσυχοι τόν άναζητουσαν. Τέλος, κατέφυγαν στόν Μητροπολίτη Αλέξιο, ό όποίος έδωσε έντολή στόν Σέργιο νά έπιστρέψη στήν Μονή του, διότι ή παρουσία του ήταν τόσο άναγκαία.
"Οταν ό Αλέξιος διαισθάνθηκε τό τέλος του, κάλεσε κοντά του τόν Σέργιο, του πρόσφερε τό άρχιερατικό του έγκόλπιο καί προσ­πάθησε νά τόν πείση νά γίνη ό διάδοχός του στήν Μητρόπολι τής Μόσχας. Παρά τήν μεγάλη πίεσι, άνυποχώρητος στήν άρνησί του ό "Οσιος, με πολλή ταπείνωσι τόν έβεβαίωνε ότι ήταν ό άμαρτωλότε-ρος πάντων καί ό πλέον άκατάλληλος γιά τίς ευθυνες του υψηλου αυτου άξιώματος. Φοβουμενος ό Αλέξιος μήπως ό Σέργιος έξ αιτί­ας τής πιέσεως άναχώρηση άπό τήν περιοχή καί τόν χάση τελείως, τόν άφησε νά έπιστρέψη ήσυχος στήν Μονή του.
"Οταν τό 1378 ό Μητροπολίτης έκοιμήθη, οί Πρίγκιπες έκαναν μία άκόμη προσπάθεια νά πείσουν τόν Σέργιο νά άναλάβη τήν διαποίμανσι τής Ρωσικής Εκκλησίας. Ό "Οσιος καί πάλι άρνήθηκε, καί στόν θρόνο, ύστερα άπό μακροχρόνιες διαπραγματευσεις, άνήλθε ό "Αγιος Κυπριανός.
Τό 1380, ό Μέγας Ήγεμών τής Μόσχας "Αγιος Δημήτριος Ίβάνοβιτς (Ντονσκόϋ), προτου νά άντιμετωπίση τόν χαγάνο Μαμάη, ό όποίος είχε άποφασίσει νά κατακυριευση τήν γή τής Ρωσίας, πήγε νά συμβουλευθή τόν "Οσιο Σέργιο.
Εκείνος του προείπε τήν νίκη, τόν ευλόγη­σε καί του έδωσε ώς συντρόφους δυο άπό τους Μονάχους του. Ή άναμέτρησις των Ρώ­σων με τήν απειράριθμη ταταρική στρατιά έ­γινε στήν πεδιάδα του Κουλίκοβο, νοτίως του ποταμού Όκα, στίς 8 Σεπτεμβρίου 1380. Κα­τά τήν διάρκεια τής μάχης, ό "Οσιος προσευ­χόταν στήν Λαύρα του με τους Αδελφούς. Με τους διορατικούς οφθαλμούς του έβλεπε τήν αϊσία έκβασι τών μαχών καί έως τήν τε­λική κατατρόπωσι του έχθρου πληροφορουσε τους Αδελφους, κατονώμαζε ένα-ένα τους πεσόντας καί προσευχόταν γιά τήν άνάπαυσι τής ψυχής τους. Ή περίφημη αυτή νίκη του Κουλίκοβο άπετέλεσε τήν άπαρχή τής άπελευθερώσεως τής Ρωσίας άπό τόν ταταρικό ζυγό καί έπαιξε καθοριστικό ρόλο γιά τό μέλλον τής χώρας.ΜΙΑ ΝΥΚΤΑ, τέσσερα χρόνια πριν άπό την κοίμησί του, καθώς ό "Οσιος έψαλλε τους Χαιρετισμους ένώπιον της Εικόνος της Θεοτό­κου καί προσευχόταν θερμα για τό Μοναστήρι του, τόν έπισκέφθηκε μέσα σε έκτυφλωτικη φωτοχυσία η Παναγία, συνοδευομένη άπό τους Αγίους Αποστόλους Πέτρο καί Ιωάννη!
Ό "Οσιος έκθαμβος έπεσε στό έδαφος. Ή Θεοτόκος τόν έπιασε άπό τό χέρι καί είπε: «Μη φοβάσαι, έκλεκτέ μου! Ήλθα να σε έπισκεφθώ. Οί προσευχές σου για τους μαθητάς σου εισακουσθη­καν. 'Εγώ θα γίνω προστάτις της Μονης σου, όχι μόνον τώρα που ζης, άλλα καί μετα τόν θάνατό σου».
Τό όραμα αυτό ήταν καί ένα σημείο πώς πλησιάζει τό τέλος του. Προαισθανόμενος την άναχώρησί του άπό τα έπίγεια έξι μηνες ένωρίτερα, έσυναξε την Αδελφότητα, της υπέδειξε ώς διάδοχό του τόν Νίκωνα καί άποσυρθηκε στην ησυχία, για να προετοιμασθη. Τόν Σεπτέμβριο αρρώστησε βαρειά. Κάλεσε πάλι τους 'Αδελφους, τους έδωσε τίς τελευταίες νουθεσί­ες καί έκοιμήθη έν ειρήνη στίς 25 Σεπτεμβρίου 1392, σε ηλικία έβδομήντα όκτώ έτών.
Ή Μονή του, γνωστη ώς Λαυρα της Αγίας Τριάδος, παραμένει μέχρι σήμερα τό κέντρο της έκκλησιαστικης ζωης καί ευλαβείας τών Ρώσων.
'
(*) Νέος Συναξαριστής της "Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ίερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου, τ. Α', Σεπτέμβριος, σελ. 275-281, έκδόσεις όρμυλια 2001.