Ο μύθος και το εύθραυστο του ανθρώπου

 

Της Pιτσας Mασουρα 

Κατά βάθος αυτό είναι ένα από τα προβλήματα της πατρίδας μας: ο άνθρωπος βυθισμένος στην ατομικότητά του. Περιβεβλημένος με την εσωτερική ισχύ του βαδίζει μόνος προς την υλιστική αυτοπραγμάτωση. Έχει καλές σπουδές στο ιστορικό του. Έχει συμμετάσχει σε διαγωνισμούς ρητορικής και μάλιστα με διακρίσεις. Φοράει προσεγμένα ρούχα. Τα βράδια προβάλλει το κοινωνικό πρόσωπό του και αλιεύει ομοϊδεάτες και μελλοντικούς συνεργάτες. Οραματίζεται το δικό του αύριο σε ένα υγιές επιχειρηματικό περιβάλλον με αξιοκρατία και δίχως ίχνος πανικού για το πώς θα πληρωθούν οι ατομικές του υποχρεώσεις και ενδεχομένως (αν τεθεί ένα τέτοιο θέμα) οι υποχρεώσεις των γονιών του. Μεγαλωμένος με μια μάλλον ατομιστική κοσμοθεωρία, αυτός ο άνθρωπος δύσκολα αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει σήμερα στην πατρίδα του, θεωρώντας ότι εκείνος μπορεί να κινείται προς τα εμπρός ως μονάδα.Αυτός είναι ο ένας τύπος του Έλληνα πολίτη, ο οποίος αν τυχόν αγνοεί βασικά κεφάλαια της Ιστορίας, μπορεί να γίνει επικίνδυνος. Ο άλλος τύπος ζει μέσα από μύθους. Αρνητής της καθολικής πραγματικότητας εξίσου με τον πρώτο, επιλέγει να αράξει στον καφενέ, μετράει τα ευρώ του, ψιθυρίζει «μου βγαίνουν για σήμερα» κι ύστερα βυθίζεται στην παραμυθία που του επιτρέπει να νιώθει ασφαλής από μικρός, τότε που ο παππούς του έλεγε ότι «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά». Με λίγα λόγια, ό,τι κι αν λένε οι Βρυξέλλες ή η Μέρκελ, κάποιος θα βγάλει το φίδι από την τρύπα κι εγώ ο εκλεκτός των θεών θα μεγαλουργήσω εκ νέου, είτε στους δρόμους είτε στα καφενεία είτε σε γραφείο του Δημοσίου. Ο Αμερικανός συγγραφέας Τζόζεφ Κάμπελ , γνωστός για τις μελέτες του πάνω στη συγκριτική μυθολογία, θεωρεί ότι ο μύθος γύρω από την πατρίδα συμβάλλει στο να περιορίσει και να δεσμεύσει τους κατοίκους ενός τόπου σε μια αμοιβαία υποστήριξη, προσφέροντας εικόνες που αγγίζουν το θυμικό. Παράλληλα βοηθάει τους πολίτες να αναγνωρίσουν την ομαδικότητα, κρατώντας τους δέσμιους μέσα στην ομάδα.Ας θυμηθούμε τον μύθο που θέλει την Ελλάδα να παραμένει ο ομφαλός της Γης. Τι πιο μαγευτικό! Όμως ο φόβος ενός Αρμαγεδδώνα μας υποχρεώνει να σκεφτούμε κάτι πολύ πιο ρεαλιστικό: την ανάγκη απομάγευσης της Ελλάδας, την παραδοχή του προβλήματος και την υποχώρηση του ατομικού συμφέροντος πολιτικών και πολιτών έναντι του συλλογικού. Παλιότερα, μαθαίναμε πως μέσα στο κέλυφος του μύθου αγρυπνά μια ακατάλυτη αξία. Οι μύθοι μας δίδαξαν πώς να μυθοποιούμε τη δύναμη και τις αδυναμίες μας, τον πανικό και τις προσδοκίες μας. Κι ίσως αυτήν την ύστατη ώρα να αποκτά σπουδαίο συμβολισμό ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης (φωτ.). Ο Ορφέας, κατεβαίνοντας στον Αδη για να πάρει πίσω τη νεκρή Ευρυδίκη, δεσμεύτηκε ενώπιον των θεών ότι δεν θα γύριζε να κοιτάξει πίσω του. Ο Θρακιώτης τραγουδοποιός, όμως, κοινός θνητός με αδυναμίες, δεν τήρησε την υπόσχεσή του και λαχταρώντας να δει την αγαπημένη του, διέπραξε το μοιραίο λάθος. Αυτό ήταν. Παραβίασε τα συμπεφωνημένα. Η Ευρυδίκη χάθηκε κι εκείνος πέθανε μονάχος. Πολύ φοβάμαι πως η Ελλάδα είναι ο Ορφέας που ξέρει να παίζει όμορφα τη λύρα και νυχθημερόν ονειρεύεται να αναστήσει Ευρυδίκες. Υπάρχουν όμως οι κανόνες, υπάρχουν και οι δεσμεύσεις. 

Προ εβδομάδος, οι οπαδοί της όπερας στο Σεντ Ετιέν της νότιας Γαλλίας παρακολούθησαν στο κατάμεστο θέατρο της πόλης την όπερα του Κριστόφ Βίλιμπαλντ φον Γκλουκ «Ορφέας και Ευρυδίκη», την οποία ο συνθέτης έγραψε το 1762. Στη σκηνή της Όπερας του Σεντ Ετιέν, με μοναδικό υλικό τα μετακινούμενα ταμπλό, όλα ήταν σπάταλα γκρι, σαν τον κόσμο της Κόλασης, σαν τον άσπονδο εχθρό της γαλήνιας μέρας. Μοναδική ανάσα στο γκρι, το τυρκουάζ φόρεμα της Ευρυδίκης. Παλιότερα, στην Επίδαυρο, το 2008, η διάσημη Πίνα Μπάους είχε καθηλώσει κάποιους άλλους θεατές, παρουσιάζοντας την ίδια όπερα του Γκλουκ μέσα από τέσσερις ενότητες: Πένθος, βία, ειρήνη, θάνατος. Στην καρδιά του μύθου, οι συστατικές καταστάσεις της ζωής. Το ερώτημα είναι αν θα συνεχίσουμε να αναιρούμε τη λογική ή αν η λογική θα αναιρέσει τελικά τον μύθο όλων όσοι καταβυθίζονται στον ατομισμό τους και όσοι πιστεύουν ότι θα περάσουμε αβρόχοις ποσί απέναντι.

(Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής,1 Ιουλίου 2012)