Ο χορός στη σύγχρονη ελληνική τραγωδία

Της Pιτσας Mασουρα

Κανονικά, κατά τη διάρκεια μιας αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, ο χορός, που δεν μπορεί να αναμειχθεί στη δράση, αρκείται να σχολιάζει τα δρώμενα, επιχειρώντας να συμβάλει με τη στάση του σ’ έναν γενικότερο στοχασμό γύρω από τον άνθρωπο και τις πράξεις του. Ο χορός φέρνει στην επιφάνεια τα προβλήματα, εκφράζει παραινέσεις, αναρωτιέται και κρίνει. Αναδεικνύει το ανησυχητικό, αναζητεί ενόχους, απεύχεται την καταστροφή. Στην αρχαία ελληνική τραγωδία –όπως μας λέει η Ζακλίν ντε Ρομιγί – ο χορός είναι ο μόνος που γνωρίζει τα πάντα και ο μόνος που μπορεί να δώσει συγκεκριμένη ενότητα στην εξέλιξη των σκηνών. Πολλές φορές τον βλέπουμε να προβλέπει, να γίνεται μάντης κακών κι όταν στο τέλος της τραγωδίας επαληθεύεται, συρρικνώνεται και αίρει το αβάσταχτο βάρος των προβλέψεών του.

Διερωτώμαι, τελικά, αν ο ελληνικός λαός είναι ο χορός της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας. Αν έχουμε γύρω μας έναν σύγχρονο Aγαμέμνονα, μια Κλυταιμνήστρα, έναν Ορέστη. Ολοι, μοιραία πρόσωπα επί σκηνής και πίσω, στον ρυθμό θλιμμένων ήχων να λικνίζεται ο χορός, που βλέπει το κακό, αλλά αδυνατεί να το αποτρέψει. Αυτοματοποιημένοι οι βηματισμοί του. Η αλλαγή θέλει πρόβες και χρόνο που δεν περισσεύει αυτήν τη στιγμή. Οι Ελληνες, λαός παρορμητικός και ευμετάβολος, κάποια στιγμή επιλέξαμε την ατομική ευμάρεια και την ατομική ελευθερία. Μας τη χρωστούσε η Ιστορία λέγαμε, χωρίς να περνάει καν από το μυαλό μας ότι κανείς δεν μας χρωστούσε τίποτα, ούτε καν η Ιστορία. Αλλά πατούσαμε με τόση ευκολία πάνω στο ανδρεϊκό σύνθημα «Ο λαός στην εξουσία» και στις λαϊκιστικές κορώνες τής μετέπειτα πολιτικής ελίτ, ώστε δεν δώσαμε την παραμικρή σημασία στο κρώξιμο της καρακάξας. Στα μάτια μας, η παρουσία της ήταν μια ακόμη νομοτέλεια της φύσης.

Σήμερα, έχοντας αφήσει πίσω τη δεκαετία της σαχλαμάρας, όπως πολλοί αποκάλεσαν τη δεκαετία 2000-2010 με έμβλημα τους φρικαλέους Big Brothers και τα εμετικά talent shows, ο χορός δεν έχει βρει τον τρόπο να ξεπεράσει τον εαυτό του, αν και θα ’πρεπε. Γι’ αυτό με δυσκολία αποδέχεται αυτό που προχθές μου έγραψε η φίλη και συνάδελφος Κατερίνα Σώκου: «Οσοι τα χρόνια της ευμάρειας επεσήμαιναν τα ρήγματα στο σκάφος της ελληνικής οικονομίας, όσοι αργότερα ματαίως ζητούσαν δικαιοσύνη και λογική στην κατανομή των βαρών του Μνημονίου, όσοι αναζητούσαν την ηθική σκοπιά των γεγονότων (κι ας λέει ο Νίτσε ότι η ηθική είναι το εφεύρημα του ανθρώπου για να παραμένει ανήθικος) βρίσκονταν και βρίσκονται αντιμέτωποι με μια ετερόκλητη μειοψηφία. Αυτήν που αρνείται να αντιληφθεί την πραγματική εικόνα της οικονομίας και τις επιλογές που οφείλουμε να κάνουμε ως λαός πια – συλλογικά και συντεταγμένα». Ομως, τα χρόνια της ευμάρειας τελείωσαν, όπως τελειώνει και η τεράστια οικονομική ανάπτυξη της Δύσης (η Ελλάδα δεν ειναι αποκομμένη από αυτό). Μαζί τους σβήνει και η σαγήνη του 20ού αιώνα. Προφανώς με κάτι άλλο θα αντικατασταθεί, αλλά έως τότε, ο χορός της Ελλάδας θα χρειαστεί να επιστρέψει στα θρανία.

Ενδιαμέσως η πατρίδα ενδέχεται να εγκλωβιστεί στα γρανάζια ενός απευκταίου πληθωρισμού, σαν αυτόν που έζησε το Βερολίνο στις αρχές του 20ού αιώνα και που περιγράφει πολύ παραστατικά ο Γερμανός συγγραφέας Hans Ostwald, στο βιβλίο του «Berlin und die Berlinerin»: «Οταν ξαναφέρνει κανείς τα χρόνια του πληθωρισμού στο νου, βλέπει μπροστά του την αλλόκοτη εικόνα ενός καρναβαλιού: λεηλασίες και ταραχές, διαδηλώσεις και συγκρούσεις, μαύρη αγορά και λαθρεμπόριο, τρομακτική πείνα και λουκούλλεια τσιμπούσια, ξαφνικές πτωχεύσεις και αλματώδεις πλουτισμοί, ξέφρενοι χοροί, φρικιαστική παιδική εξαθλίωση, αετονύχηδες του χρηματιστηρίου, αποθησαυρωτές αξιών, άνθηση του αποκρυφισμού, πυρετός χαρτοπαιξίας, δίκες κερδοσκόπων». Αγρια μάχη των εντυπώσεων! Οι Ελληνες οφείλουμε να παρακάμψουμε αυτόν τον ξέφρενο, βλαπτικό πληθωρισμό. Ο Αισχύλος ήθελε να κτίσει έναν κόσμο όπου τα σφάλματα και οι πράξεις βίας θα καταδικάζονται και θα αποφεύγονται. Τουλάχιστον, ας σκεφτούμε αυτό πριν επιστρέψουμε στη ρυθμική και σωματική αγωγή του τραγικού λόγου, στην έκφραση του χορού, στη ρίζα της συλλογικής εμπειρίας.

πηγή