“Μουσική στην ποίηση με τα μάτια μιας γυναίκας”

Συνέντευξη στον Σπύρο Αραβανή

Η Πηγή Λυκούδη ανήκει στην σπάνια κατηγορία των Ελληνίδων συνθετριών που ασχολούνται συστηματικά με τη μελοποιημένη ποίηση. Διακεκριμένη πιανίστρια και καθηγήτρια σε θέματα παιδοψυχολογίας και μαθησιακών προβλημάτων στην μουσική, παρουσιάζει στο Ίδρυμα Κακογιάννη στις 4 και 5 Νοεμβρίου την παράσταση: “Μουσική στην ποίηση με τα μάτια μιας γυναίκας”. Τα ποιήματα των Κωστή ΠΑΛΑΜΑ, Γεωργίου ΔΡΟΣΙΝΗ, Ζαχαρία ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Λάμπρου ΠΟΡΦΥΡΑ, ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ, Κώστα ΚΡΥΣΤΑΛΛΗ, Γεωργίου ΣΟΥΡΗ, Γιάννη ΡΙΤΣΟΥ, Νικηφόρου ΒΡΕΤΤΑΚΟΥ, και των σύγχρονων στιχουργών Λευτέρη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Φίλιππου ΓΡΑΨΑ, Μιχάλη ΓΚΑΝΑ και Γιάννη Π. ΙΩΑΝΝΙΔΗ θα ερμηνεύσουν οι Ρίτα Αντωνοπούλου και Νίκος Καρακαλπάκης. Θα συμπράξουν οι σολίστες μουσικοί της «Ορχήστρας των στιγμών» Χρήστος Χουβαρδάς (έγχορδα), Δημήτρης Κουζής (βιολί), Νίκος Χατζόπουλος (μπάσο) και Γιάννης Νοταράς (κρουστά).

Το πρόγραμμα, επίσης, θα περιλαμβάνει επιλογή τραγουδιών της από την ενότητα «Οίνος Άκρατος» η οποία αποτελείται από 11 μελοποιημένα ποιήματα ελλήνων ποιητών της περιόδου 1738 έως 1940, ένα τραγούδι από 3 μονόστροφα ποιήματα για το κρασί του Κύπριου ποιητή Κώστα ΜΟΝΤΗ και 5 τραγούδια σε στίχους των Μιχάλη ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΗ και Φιλίππου ΓΡΑΨΑ.

Με αφορμή αυτήν την παράσταση μίλησε στο ΠΟΙΕΙΝ και μας παραχώρησε ένα τραγούδι από την παράσταση.

Ακούστε το τραγουδι ΕΔΩ

Νικηφόρος Βρεττάκος, “Το νερό και η ευχαριστία”

Ήπια και πότισα δάση και γέμισα στέρνες.

Το νερό σου περίσσεψε-
Τα ποτάμια του σύμπαντος,

δεν έχουνε κοίτες. Βυθίζονται. Τρέχουνε

μες από σένα.
Αν μπορούσες να υπάρχεις

έναν αιώνα μετά, τότε θά βλεπες πώς

το φιλί που σου ακούμπησα πάνω στο μέτωπο

έγινε άστρο.

Σ.Α.: Ποια είναι η “μουσική ατμόσφαιρα” που θα συναντήσει ο ακροατής αυτών των παραστάσεων;

Π.Λ.: H μουσική ατμόσφαιρα αυτών των παραστάσεων δημιουργείται από μια προσωπική μουσική πρόταση η οποία σίγουρα δεν ξαφνιάζει σε σχέση με τις μουσικές αναμνήσεις και την ευρύτερη πολιτισμική μας ταυτότητα.
Ρυθμοί όπως ζεϊμπέκικο, χασάπικο, χασαποσέρβικο, 7/8, τανγκό, χαμπανέρα, βαλς, μπαλάντες, έρχονται αρωγοί στην δημιουργία αυτής της αίσθησης.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι η δύναμη των τραγουδιών συνίσταται στο να μένει από το πρώτο άκουσμα η μελωδία και να μπορούν να σιγοτραγουδηθούν, να τα αισθάνεσαι δηλαδή οικεία χωρίς να είναι τα ίδια και παράλληλα να νιώθεις ότι αφήνουν χώρο στον λόγο των ποιητών να δράσει μέσα σου. Φεύγοντας κάποιος από την παράσταση, πρόθεση μου είναι να έχει έρθει πιο κοντά τους.
Άλλωστε αρχική μου επιδίωξη είναι με την μελοποίηση ποιημάτων αγαπημένων ποιητών να έρθει ο λόγος τους πιο κοντά στον πολύ κόσμο και ως αέναα ζωντανοί να επιτελέσουν το ρόλο τους στις συνειδήσεις μας. Ρόλος αφύπνισης και εγρήγορσης. Κάτι που είναι επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας.

Σ.Α.: Οι παλαιότεροι ποιητές που μελοποιείτε (Παλαμάς, Δροσίνης, Πορφύρας, Κρυστάλλης κ.ά.) ανήκουν σε μια σχολή ποίησης που για πολλούς δεν είναι σύγχρονη. Με ποια κριτήρια τους επιλέξατε;

Π.Λ.: Ας μου επιτρέψετε να ρωτήσω αν πχ ο Αισχύλος ό Ευριπίδης και ο Αριστοφάνης ανήκουν σε μία σχολή ποίησης που είναι σύγχρονη.
Τα ανθρώπινα προβλήματα και οι αντιδράσεις μας είναι διαχρονικά όσο και αν οι παρούσες συνθήκες εν μέρει τα διαφοροποιούν.
Ο έρωτας για τον οποίο γράφουν οι ποιητές μας δεν είναι διαχρονικός; «Το φιλί, που δεν εξελίχθηκε ουδέ κατ’ ελάχιστον από καταβολής κόσμου, τυχαίνει να είναι το πιο καινούργιο και αμεταχείριστο πράγμα που διαθέτουμε» δε γράφει ο Ελύτης;
Επιτρέψτε μου λοιπόν να πιστεύω ότι τα μηνύματα που εμπεριέχονται σε κάθε ποίημα κάνει αυτό και τον δημιουργό του σύγχρονο και ουσιαστικά επίκαιρο.

Στην αληθινή τέχνη πιστεύω πως ο χρόνος λειτουργεί τελείως διαφορετικά. Κινείται σε μεταφυσικά επίπεδα μιας και οι δημιουργοί κατάφεραν στο περάσματα τους να εντοπίσουν, να καταγράψουν και να κάνουν τέχνη την Αλήθεια. Η αλήθεια δεν μεταβάλετε. Είναι εκεί και μας περιμένει να την δούμε. Δεν κατανοώ την έννοια του σύγχρονου με τον τρόπο που μας το επιβάλλουν. Για μένα σύγχρονο είναι κάτι που απλώς καταγράφεται και αφήνεται στο χρόνο να ταξιδέψει για να δει πόσο και πως θα αντέξει. Όσες από αυτές τις καταγραφές κρύβουν αυθεντικότητα σιγά-σιγά παίρνουν το χώρο τους μέσα στον χρόνο και γίνονται συνέχεια στα επόμενα βήματα μας.

Το πρωταρχικό κριτήριο για την επιλογή των ποιητών που επέλεξα, ήταν οι στίχοι τους που με άγγιξαν πολύ και αισθάνθηκα ότι μέσα τους κρύβουν μουσική. Ήταν μια πρόκληση για μένα και αν πέτυχε θα το δείξει ο χρόνος. Επίσης κάποια στιγμή με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας αισθάνθηκα ότι με την ιδιότητα της συνθέτριας θα ήθελα να επιχειρήσω να αφήσω πίσω μου μια μικρή κιβωτό από δύο τέχνες που είναι απόλυτα συνδεδεμένες και παράλληλα πολύ αυτάρκεις.

Σ.Α.: Πώς θα ορίζατε το κοινό που σήμερα “συγκινείται” από παραστάσεις έργων μελοποιημένης ποίησης; Έχετε δείγματα ότι τα νέα παιδιά αισθάνονται “οικείο” αυτό το χώρο ως ακροατές ή γεροντοκρατείται;

Π.Λ.: Θα το όριζα σαν ένα ευαισθητοποιημένο, «ψαγμένο» κοινό κουρασμένο από τις επαναλήψεις.
Ωστόσο θα ήθελα να επισημάνω ότι το όποιο «πρόβλημα» δημιουργείται από τις αποφάσεις αυτών που διαμορφώνουν και εκμεταλλεύονται τις συνθήκες. Προσδιορίζοντας με κριτήρια κέρδους και εγώ δεν ξέρω με τι άλλα, τι είναι αυτό που θέλουν να προωθήσουν, παίρνουν τις αποφάσεις τους και ¨φτιάχνουν¨ το ανάλογο κοινό.
Πεποίθησή μου όμως είναι ότι το ίδιο αυτό κοινό μπορούμε να το εκπαιδεύσουμε να διαβάζει, να ακούει και να ψυχαγωγείται με την τέχνη δίχως να αποδέχεται την ετικέτα του «ποιο εξειδικευμένου κοινού». Είναι θέμα απόφασης. Μιας απόφασης που αφορά γενικότερα την στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή. Μιας στάσης πιο υπεύθυνης σε προσωπικό πρώτα επίπεδο και μετά σε συλλογικό. Η εποχή μας απαιτεί πλέον επιτακτικά αυτή την αλλαγή. Οι εκπρόσωποι της τέχνης έχουν υποχρέωση να προτείνουν και να προσπαθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Στην ερώτησή σας αν τα νέα παιδιά αισθάνονται ¨οικείο¨ το χώρο θα σας απαντήσω ότι αυτά ψάχνονται και ότι αρκεί μόνο να ακούσουν. Η 20ετής εμπειρία μου στην μουσική εκπαίδευση, μου έχει δώσει ουσιαστικά δείγματα της ευαισθησίας τους. Αντιμετωπίζοντας την κουρασμένη καθημερινότητα και τη γκρίζα πραγματικότητα είναι έτοιμα, ανοικτά, να αγκαλιάσουν τραγούδια μελοποιημένης ποίησης και να εκφραστούν με αυτά, να τα χωρέσουν στη ζωή τους και να τα συνταιριάξουν με ότι άλλο τα εκφράζει. Οι πρώτοι που ακούν τα τραγούδια μου είναι οι μαθητές μου. Τα… «τεστάρω» με την αντίδραση τους και αυτή είναι που με εμπνέει να συνεχίσω και να σας πω με σιγουριά πως μπορούν να αποδειχτούν ένα σπουδαίο ακροατήριο.
Ευτυχώς οι νέοι μας έχουν μεγάλα όρια και λιγότερους περιορισμούς. Αρκεί να βρεθεί κάποιος να τους πει να μη φοβούνται για τις επιλογές τους και να αισθάνονται…in γιατί το αποφάσισαν αυτοί και όχι άλλοι.

Σ.Α.: Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια ως προς αυτό το υλικό;

Π.Λ.: Αν οι συνθήκες μας το επιτρέψουν θα πραγματοποιηθούν μία σειρά συναυλιών – παρουσιάσεων μέσα στο 2012. Ωστόσο μέρος του προγράμματος θα παρουσιαστεί στις 30 Νοεμβρίου στη θρονική εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σισμανόγλειο Μέγαρο Κωνσταντινούπολης για τα 20 χρόνια Πατριαρχικής Ποιμαντορίας του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου.
Στο πρόγραμμα της 4ης & 5ης Νοεμβρίου στο Θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης περιλαμβάνεται μία επιλογή από τη την ενότητα των τραγουδιών «Οίνος Άκρατος» που επίσης είναι βασισμένη στη μελοποίηση ποιημάτων Ελλήνων ποιητών για το κρασί και αυτή θα προχωρήσει σε παραγωγή ψηφιακού δίσκου.
Για το 2012 εκτός των άλλων ενεργειών που προβλέπονται στο πρόγραμμά μας, κύρια φροντίδα για το υλικό αυτό είναι η προσπάθεια επικοινωνίας του με τους νέους μας.

πηγή