Του Κυριάκου ΣιμόπουλουΗ δεύτερη τρομακτική σε έκταση λεηλασία και καταστροφή έργων τέχνης από ξένους εισβολείς στον ελληνικό χώρο μετά τη ρωμαϊκή γενική διαρπαγή υπήρξε - εφ' άπαξ αυτή τη φορά- η απογύμνωση της βυζαντινής πρωτεύουσας, της πολυανθρωπότερης και πλουσιότερης πόλης του κόσμου, από τα στίφη των Φράγκων Σταυροφόρων το 1204. Αυτό ήταν το τέλος του βυζαντινού ελληνισμού και όχι η εγκατάσταση του Μωάμεθ Β' στην Κωνσταντινούπολη το 1453, όπως πιστεύουν οι Νεοέλληνες εξαιτίας των ξενικής υποβολής διαστρεβλώσεων της ιστορίας. Η Κωνσταντινούπολη του 1453 ήταν μια κατερειπωμένη πόλη 30.000 περίπου κατοίκων βυθισμένη στην αθλιότητα, μια νησίδα στην οθωμανική επικράτεια και μάλιστα εξαρτημένη από τον σουλτάνο.
Οι Φράγκοι Σταυροφόροι ρίχτηκαν με βουλιμία σε παλάτια, ναούς και μοναστήρια. Τσάκιζαν τις λυχνίες για να αφαιρέσουν το ασήμι, αποκολλούσαν το χρυσάφι από τους κίονες, έξυναν τα χρυσώματα από τους τοίχους, κομμάτιαζαν τα πάντα για να αποσπάσουν την πολύτιμη διακόσμηση. Στις εκκλησίες κατασύντριβαν τα ιερά σκεύη, τα ποδοπατούσαν για να αφαιρέσουν τα πετράδια. Εισόρμησαν στον ναό της Αγίας Σοφίας με αλογομούλαρα και φόρτωσαν τα χρυσάργυρα καντήλια και μανουάλια, το χρυσάφι και το ασήμι που στόλιζε τον πατριαρχικό θρόνο. Κατασύντριβαν με σφύρες την αγία τράπεζα για να αρπάξουν τα διαμάντια και τα ρουμπίνια. Ξέσχιζαν το «καταπέτασμα» του ναού για να αφαιρέσουν τα αργυρά χρυσοράμματα. Η «καλλίπολις», γράφει ο Νικήτας Χωνιάτης, «το κοινόν απάντων εντρύφημά τε και εξακουστόν περιλάλημα», κατακάηκε από τη φωτιά, έγινε ολόμαυρη.
Παρακινημένοι από το «φιλόχρυσον» σκυλεύουν και τους νεκρούς- «των δε νεκροταφείων ουμενούν ουδ΄όλως απέσχοντο». Ήταν οι πρώτοι τυμβωρύχοι- αρχαιοκάπηλοι της χριστιανικής εποχής. Ανοίγουν τα κιβούρια των αυτοκρατόρων - «των βασιλέων τας θήκας»- ψάχνουν και βρίσκουν, «ει τις χρύσεος κόσμιος ή μαργάρων αφαίρωμα ή λίθος διαυγής και πολύτιμος αδιάφθορος εισέτι ταύταις ενέκειτο».
Τους άξεστους Φράγκους λαφυραγωγούς συναγωνίζονται οι αρχηγοί τους που μοιράστηκαν τελικά την πολυτιμότερη λεία. Ανυπολόγιστες, κατά τον Villeardoum που έγραψε το χρονικό της Δ' Σταυροφορίας, οι ποσότητες χρυσού και αργυρού, τα κοσμήματα, τα μεταξωτά, τα χρυσοΰφαντα ενδύματα. Ποτέ γράφει, από τη δημιουργία του κόσμου δεν βρέθηκε τόσος πλούτος σε μια μόνο πόλη. Από τα λάφυρα 3/8 Φράγκοι 3/8 οι Βενετοί και 2/8 διαχωρίστηκαν ως αποθεματικό για τον μέλλοντα Λατίνο αυτοκράτορα του Βυζαντίου.
Η τραγική ωστόσο, πλευρά των λεηλασιών ήταν η πολιτιστική συμφορά. Η πιο φρικαλέα της ιστορίας. Οι βάρβαροι της Δύσης γκρέμισαν και αφάνισαν όλα τα αρχαία καλλιτεχνήματα που είχαν συγκεντρωθεί στην πρωτεύουσα από τον αιώνα του Κωνσταντίνου. Τα μαρμάρινα για ψυχαγωγία, τα χάλκινα για αξιοποίηση του μετάλλου. Οι σελίδες του αυτόπτη Νικήτα Χωνιάτη γι' αυτή την πολιτιστική γενοκτονία, για τη ληστρική επιδρομή των «εσπερίων γενών», αποκαλύπτουν το νέο μέγα έγκλημα κατά του ελληνισμού και της ανθρωπότητας. Αυτοί «οι του καλού άξεστοι βάρβαροι», καταγγέλλει ο Βυζαντινός ιστορικός, γκρεμίζουν όλα τα χάλκινα γλυπτά, τα ρίχνουν στο χυτήριο και κατασκευάζουν νόμισμα- «τοις χαλκοίς εποφθαμίζουσιν ανδριάσι και παραδίδουσι τούτους πυρί και πάντα κεκόφασιν εις νόμισμα». Το κολοσσικό λ.χ. άγαλμα της Ήρας που δέσποζε στην αγορά του Κωνσταντίνου, κατακερματίζεται και οδηγείται στο καμίνι- «κέκοπται εις στρατήρας και χωνεία παραδίδονται». Χρειάστηκε μια άμαξα που έσερναν τέσσερα βόδια για τη μεταφορά μόνο της κεφαλής του αγάλματος- «η κεφαλή μόγις τετράσι βοών υποτρόχοις ζεύγμασιν αποκεκόμισται».
Από τους Φράγκους εισβολείς άλλοι κατέστρεφαν τα αρχαία έργα τέχνης, άλλοι τα έκλεβαν. Η μερίδα του λέοντος από τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της Πόλης θα περιέλθει στους Βενετούς. Οι άλλοι Φράγκοι- Γάλλοι κυρίως και Γερμανοί- λεηλατούσαν κατασυντρίβοντας και κατακερματίζοντας τα έργα τέχνης για να αποσπάσουν το χρυσάφι και τους πολύτιμους λίθους. Αντίθετα οι Βενετοί άρπαζαν τα καλλιτεχνήματα ακέραια. Δεν είναι περίεργο. Οι Βενετοί γνώριζαν καλύτερα από όλους τους Δυτικούς τον πλούτο και την αξία της βυζαντινής τέχνης, ορέγονταν, στο πλαίσιο της επεκτατικής πολιτικής της Γαληνοτάτης, τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της Πόλης και ονειρεύονταν να μεταφέρουν την πρωτεύουσά τους στον Βόσπορο.
Θα απογυμνώσουν τους ναούς και θα φορτώσουν τα καράβια με αναρίθμητα και βαρύτιμα καλλιτεχνήματα- εικόνες, ανάγλυφα, σκεύη, διακοσμητικά. Θα αποσπάσουν από το τέμπλο της μονής Παντοκράτορος τα ωραιώτερα σμάλτα της βυζαντινής τέχνης και θα τα εντάξουν στην Pala D' oro του Αγίου Μάρκου.
Ανάμεσα στην καλλιτεχνική λεία των Βενετών και η περίφημη εικόνα της Υπερμάχου Στρατηγού, της Νικηφόρου, της Νικόποιας όπως την αποκαλούσαν, κατακόσμητη, όπως αφηγείται ένας αυτόπτης, από χρυσό και πολύτιμους λίθους. Ήταν το Παλλάδιο των Βυζαντινών. Επικεφαλής πάντοτε των θριαμβικών παρελάσεων και λιτανειών, μόνη στην αυτοκρατορική άμαξα. Ως Παλλάδιο θα χρησιμοποιούν έκτοτε και οι Βενετοί στις πομπές και τους πανηγυρισμούς την αιχμάλωτη εικόνα.
Θα μεταφέρουν επίσης στην Βενετία αγάλματα, προτομές, ενεπίγραφα μάρμαρα, ανάγλυφα, σπονδύλους κιόνων, κιονόκρανα και μικροτεχνήματα κάθε λογής. Είναι οι σημερινοί θησαυροί του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Μερικά καλλιτεχνήματα θα εντοιχισθούν στον καθεδρικό ναό. Τα σημαντικότερα λάφυρα ήταν τα τέσσερα χάλκινα άλογα που κοσμούσαν την πρόσοψη του Αγίου Μάρκου. Αυτά τα γλυπτά είχαν μια περιπετειώδη ιστορία. Τα άρπαξε πρώτος από την Ελλάδα ο Ιούλιος Καίσαρ και τα έστησε στην κορυφή της θριαμβικής αψίδας του. Αργότερα θα μετακινηθούν στην αψίδα του Νέρωνος, του Δομιτιανού, και τελικά του Τραϊνού. Ο Κωνσταντίνος τα ξανάφερε στον ελληνικό χώρο, στην πρωτεύουσα του Βυζαντίου, όπου έγιναν λεία των Βενετών. Ύστερα από έξι αιώνες νέα αρπαγή. Ένας άλλος βάρβαρος εισβολέας, ο Ναπολέων, τα μετέφερε στο Παρίσι. Μετά το Βατερλώ θα επανέλθουν στη Βενετία.
Οι βαρβαρότητες των Λατίνων στην Κωνσταντινούπολη το 1204 πανηγυρίσθηκαν από τον παπισμό και τις δυτικές ηγεμονίες. Αλλά και στους νεότερους χρόνους η πολιτιστική αυτή γενοκτονία-στίγμα αιώνιο για τη Δύση- αφήνει ασυγκίνητη την ευρωπαϊκή ιστοριογραφία. Υπήρχαν μάλιστα αναίσχυντοι συγγραφείς που ισχυρίσθηκαν ότι η καταστροφή και η δήωση της Πόλης είχε και τις θετικές της πλευρές γιατί οι νικητές μετέφεραν στη Δύση μεγάλο αριθμό χειρογράφων με έργα λησμονημένων αρχαίων συγγραφέων! Και ότι αυτό το υλικό υποβοήθησε την Αναγέννηση!
Απαράλλαχτα όπως στους κατοπινούς αιώνες, οι Δυτικοί που καταλήστευσαν τους ελληνικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς και ρήμαξαν αρχαιότητες και βιβλιοθήκες, ισχυρίζονταν με ιταμότητα πως η διαρπαγή έγινε για τη σωτηρία των έργων τέχνης και χειρογράφων και πάντοτε για το καλό της Τέχνης και των Γραμμάτων!...
Απόσπασμα από το κείμενο «Η λεηλασία και η καταστροφή των Ελληνικών Αρχαιοτήτων, Αθήνα 1993»
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου