Η πόλη ολόκληρη βρίσκεται μέσα στην εξοχή και στ’ αμπέλια. Αποτελείται από [...] μαχαλάδες και έχει [...] πολυώροφα καλοχτισμένα σεράγια. Τα νερά της είναι κρυστάλλινα και υγιεινά. [...] Eχει διοικητήριο και μιχράπ (θυσιαστήριο), [...] τζαμιά, μεστζίτ (τεμένη) στους μαχαλάδες της, ένα μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο), μεκτέπ (σχολείο) για τα μικρά παιδιά και δύο τεκέδες. Υπάρχουν: δύο όμορφα χαμάμ, χάνια και τέσσερα μαγαζιά.».
Το Καρπενήσι, η πρωτεύουσα της Ευρυτανίας, στους πρόποδες του Βελουχιού.Ετσι περιγράφει στα μέσα του 17ου αιώνα το Καρπενήσι, τον Κερενπέ όπως λεγόταν, ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπί. Το Καρπενήσι υπήρξε στα χρόνια της τουρκοκρατίας διοικητικό, εκκλησιαστικό και εμπορικό κέντρο. Τότε ίδρυσε ο διδάσκαλος του Γένους Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός τη Σχολή ανώτερης μόρφωσης στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας στην πλατεία του Καρπενησίου, στην οποία εκτός από τον ίδιο δίδαξε ο Αναστάσιος Γόρδιος ο Βραγγιανιώτης.
Τους επόμενους αιώνες το Καρπενήσι διατήρησε μια σχετική ακμή, είχε όμορφα πέτρινα σπίτια και αρχοντικά. Στα 1944 οι Γερμανοί το ισοπέδωσαν και οι φτωχοί κάτοικοί του δεν μπόρεσαν ποτέ να το ξαναφτιάξουν.
Στις μέρες μας, λοιπόν, η πόλη του Καρπενησίου, τοποθετημένη στις παρυφές του περήφανου Βελουχιού, «αιχμάλωτη μέσα σε ελατόφυτους κώνους και σε λόχγες γυμνών βουνοκορφών» όπως έγραφε ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, είναι μία επαρχιακή σύγχρονη πόλη που δεν φημίζεται για την αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία, αλλά για τις παροχές της ως ορμητήριο για τις εκδρομές στην Ευρυτανία.
Η γέφυρα της Επισκοπής συνδέει τους νομούς Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας.Η καρδιά του Καρπενησίου χτυπάει στην κεντρική πλατεία Μάρκου Μπότσαρη (Γαϊδουρολίβαδο τη λένε οι παλιοί Καρπενησιώτες), με την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, τη βιβλιοθήκη του ιδρύματος «Ευγένιος Αιτωλός», τον πλάτανο και τη βρύση με το λιοντάρι και τις μεγάλες μαρμάρινες ψηφίδες, όπου αναγράφονται οι παλιοί δήμοι του νομού και σήμερα έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη αξία λόγω του «Καλλικράτη» που άφησε στα ευρυτανικά εδάφη μονάχα δύο δήμους (Καρπενησίου και Αγράφων).
Η κεντρική οδός, η Ζηνοπούλου, είναι σχεδόν πάντα μποτιλιαρισμένη και τα στενά πεζοδρόμια μετά βίας χωρούν έναν πεζό, ωστόσο κατά μήκος της βρίσκονται όλα τα καταστήματα της πόλης.Πριν φύγετε από το Καρπενήσι ακολουθώντας τις όμορφες διαδρομές της Ευρυτανίας, αξίζει να κάνετε μία βόλτα στον λόφο του Αγίου Δημητρίου, από όπου έχετε θέα στην πόλη (από αυτήν την απόσταση φαίνεται πανέμορφο!). Εδώ εντοπίστηκαν όστρακα, αγγεία, λίθινα εργαλεία και όπλα, που με επιφύλαξη χρονολογούνται στη Μεσοελλαδική εποχή.
Το Χιονοδρομικό Κέντρο
Απέχει από το Καρπενήσι μόλις 11 χλμ. και βρίσκεται στη θέση Διαβολότοπος, στο Βελούχι, σε υψόμετρο από 1.850 μ. έως 2.200 μ. Το Χιονοδρομικό Κέντρο Βελουχίου προσφέρει στους σκιέρ 6 πίστες και 4 αναβατήρες (1 συρόμενο και 3 εναέριους - 2 διθέσιους και 1 τριθέσιο) και εξοπλισμό για ορειβατικό σκι, snowboard, snowmobiles, χιονορακέτες. Στις εγκαταστάσεις του υπάρχει σαλέ και snow bar, δύο καταστήματα ενοικίασης εξοπλισμού και τρεις σχολές σκι (Αλέκος Κουδουνάς, τηλ.: 22370-25619, Χιονοδρομικού, τηλ.: 22370-21112 και Κλαουδάτου, τηλ.: 22370-25130). Είναι ανοιχτό καθημερινά από τις 9.00 έως 15.30 (τηλ.: 22370-23506). Στο Χιονοδρομικό λειτουργεί και το Καταφύγιο της Ομοσπονδίας Ορειβασίας, στο οποίο σερβίρονται ροφήματα, φαγητό και υπάρχει η δυνατότητα διαμονής σε κοιτώνα 27 κλινών (τηλ.: 22370-25130).
FAST INFO
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ
Στη οδό Ζηνοπούλου 15 βρίσκεται το «Σπίτι του Μελιού» της οικογένειας Καρανίκα, όπου μπορείτε να προμηθευτείτε δεκάδες προϊόντα με βάση το μέλι: μέλι όλων των ειδών και των αρωμάτων, γλυκά του κουταλιού, γύρη, βασιλικό πολτό, παστέλια, ρακόμελο ακόμη και διακοσμητικά από κερί (τηλ.: 22370-24624).
ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΤΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ
«Avaris» (22370-89100, www.avaris-hotel.gr). Ενα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της πόλης, με σύγχρονες ανέσεις και ανάλογο περιβάλλον. Φημισμένο είναι το εστιατόριό του «Sivilla».
«Hotel Spa Montana» (22370-80400, www.montana.gr ). Διάσημο εδώ και χρόνια για την εκπληκτική θέση του έξω από την πόλη στα 1.200 μ. υψόμετρο και για τις σύγχρονες παροχές του που ικανοποιούν και τον πιο απαιτητικό φιλοξενούμενο.
«Aνεσις» (22370-80700-1, www.anesis.gr ). Ευχάριστο ξενοδοχείο, ανακαινισμένο τα τελευταία χρόνια, στην καρδιά του Καρπενησίου.
«Ελβετία» (22370 22465, 22920, Ζηνοπούλου 17, www.elvetiahotel.gr ). Μετρά περισσότερα από 45 χρόνια ζωής, ωστόσο η οικογένεια Μαντζούφα δεν το αφήνει να γεράσει ανακαινίζοντας συχνά τα δωμάτια και τους κοινόχρηστους χώρους.
Η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας
Ο Αχελώος, ο Αγραφιώτης, ο Ταυρωπός κι ο Τρικεριώτης έχουν συνάψει... συμφωνία από το 1966 να τροφοδοτούν με τα πλούσια νερά τους την τεράστια λεκάνη στα σύνορα των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας, την Κρεμαστών, με χωρητικότητα 4.750.000.000 κυβικά μέτρα νερού.
Το γεωφράγμα της είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1961. Εκτός από την ηλεκτρική ενέργεια, για την παραγωγή της οποίας δημιουργήθηκε άλλωστε, η λίμνη αποτελεί και ένα αξιόλογο οικοσύστημα και έχει διαμορφώσει ένα υπέροχο φυσικό τοπίο με νησίδες και φιόρδ. Η δημιουργία της ωστόσο, παρά τα καλά που προσέφερε, υπήρξε και καταστροφική.
Στην πλημμυρισμένη σήμερα λεκάνη της βρίσκονταν χωριά, γεφύρια, εκκλησίες, τα οποία παραδόθηκαν αμαχητί στη δύναμη του νερού. Επιπλέον, την πλήρωση της λίμνης ακολούθησαν ισχυροί σεισμοί που παρέσυραν ή αποσταθεροποίησαν αρκετά χωριά και στους δύο νομούς, αναγκάζοντας τους κατοίκους να τα εγκαταλείψουν.
Η διαδρομή από το Καρπενήσι έως τη λίμνη Κρεμαστών έχει δυτική κατεύθυνση μήκος περίπου 60 χλμ. (χωρίς τις παρακάμψεις) και διασχίζει υπέροχα φυσικά τοπία.
Ο δρόμος που θα ακολουθήσετε από το Καρπενήσι είναι προς το ξενοδοχείο «Avaris», ο οποίος έπειτα από περίπου 8 χιλιόμετρα οδηγεί στο Χάνι Μπαγασάκι. Σε αυτό το σημείο υπάρχει αριστερή διακλάδωση, την οποία αξίζει να ακολουθήσετε, καθώς έπειτα από μία μικρή αλλά πανέμορφη διαδρομή μέσα στο ελατοδάσος οδηγεί αρχικά στο όμορφο χωριό Σελλά και αμέσως μετά στον παραδοσιακό οικισμό Φιδάκια, που στέκει στα 1.000 μ. υψόμετρο στις πλαγιές της Χελιδόνας. Είναι ένα όμορφο, πέτρινο, πλακοστρωμένο χωριό με θέα στη λίμνη Κρεμαστών, ξενώνες και ταβέρνες, που δικαίως γνωρίζει τουριστική άνθηση τα τελευταία χρόνια.
Στη μυστηριακή Βίνιανη
Από το Χάνι Μπαγασάκι, η διαδρομή προς τη λίμνη Κρεμαστών συνεχίζεται μέσα στα έλατα και οδηγεί μετά το χωριό Καλεσμένο στη γέφυρα του ποταμού Ταυρωπού ή Μέγδοβα, όπου εδρεύει βάση εναλλακτικών δραστηριοτήτων: εδώ καταλήγει η εύκολη διαδρομή rafting που ξεκινά από την Παλιά Βίνιανη.
Η διασταύρωση για την παλιά και τη νέα Βίνιανη βρίσκεται περίπου 5 χιλιόμετρα μακρύτερα, ωστόσο λίγο πριν ένας χωματόδρομος στα δεξιά οδηγεί στο ομώνυμο πέτρινο, μονότοξο γεφύρι στο φαράγγι της Βίνιανης στην κοιλάδα του Μέγδοβα, απ’ όπου περνά το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4.
Η Παλιά Βίνιανη υποδέχεται τους επισκέπτες έρημη και μυστηριακή, ακροβατώντας λες στη ρεματιά. Τα εγκαταλειμμένα πετρόκτιστα σπίτια χάσκουν μισογκρεμισμένα, παραδομένα άνευ όρων στην οργιαστική βλάστηση: από τα σπασμένα παράθυρα και τους γκρεμισμένους τοίχους διακρίνει κανείς τα προσωπικά αντικείμενα των παλιών κατοίκων τους, που έφυγαν άρον άρον για να γλιτώσουν από τις τρομερές κατολισθήσεις που προκάλεσε ο σεισμός του 1966.
Μέχρι τότε η Βίνιανη ήταν μεγάλο, πλούσιο χωριό, φημισμένο για την παραγωγή κρασιού, στην οποία όφειλε και το όνομά του, και για την ιστορικότητά του: το 1942 από τη Βίνιανη ξεκίνησαν ο Ζέρβας και ο Βελουχιώτης για να ανατινάξουν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου, ενώ στο παλιό σχολείο της συστάθηκε στις 9 Οκτωβρίου του 1944 η πρώτη κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας, η Κυβέρνηση του Βουνού (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης - ΠΕΕΑ). Στις ημέρες μας το παλιό σχολείο έχει μετατραπεί σε ένα εξαιρετικό Μουσείο Αντίστασης (ανοιχτό Παρασκευή - Σάββατο - Κυριακή, 9.30-13.30).
Στη μία αίθουσα εκτίθενται φωτογραφίες στελεχών της αντίστασης, εφημερίδες και έγγραφα της εποχής, φωτογραφίες από την καθημερινότητα, την εκπαίδευση και τη δράση των ΕΛΑΣιτών και στην άλλη, όπου έχει αναπαρασταθεί η αίθουσα συσκέψεων της Κυβέρνησης του Βουνού, βρίσκονται σημαντικά έγγραφα της οργάνωσης του πολέμου, τα πρακτικά του εθνικού συμβουλίου, ο Κώδικας Λαϊκής Δικαιοσύνης κ.ά.
Σε περίοπτη θέση, στην είσοδο του μουσείου, βρίσκεται ο «όρκος του αντάρτη»: «Εγώ, παιδί του ελληνικού λαού ορκίζομαι ν’ αγωνιστώ πιστά στις τάξεις του ΕΛΑΣ για το διώξιμο του εχθρού από τον τόπο μας για τις ελευθερίες του Λαού μας [...]».
ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ
«Η ταβέρνας της κυρά Ζωής» (22370-22691, Παπανικολάου 1, Ξηριάς). Παλιά ταβέρνα, αγαπημένη των ντόπιων με σπιτικά φαγητά από την κυρά Ζωή. Η ίδια προτείνει μοσχαράκι χασάπικο στη γάστρα, κόκορα κρασάτο, αρνάκι στη λαδόκολλα.
«Γεωργαλής ο μερακλής» (22370-22354, στον δρόμο προς το Χιονοδρομικό). Για ψητά κρεατικά.
«Εσύ ό,τι πεις» (22370-24080, Καφαντάρη και Καραϊσκάκη). Με ευχάριστο χώρο σερβίρει μαγειρευτά, ψητά, κυνήγι.
«Το Κεφαλόβρυσο» (22370-22755, www.tokefalovriso.gr ). Δημοφιλής ταβέρνα στην ομώνυμη περιοχή μέσα στα πλατάνια. Σερβίρει μαγειρευτά και πέστροφες, καθώς βρίσκεται δίπλα στο πεστροφοτροφείο.
«Η Φωλιά» (22370-24405, Πεζόδρομος Κοσμά Αιτωλού). Ευχάριστος χώρος και κρέατα στη σούβλα, την κατσαρόλα και τη γάστρα.
«To Πανόραμα» (22370-25976, Ρήγα Φεραίου 18). Μαγειρευτά φαγητά σε μία από τις αγαπημένες ταβέρνες των ορειβατών.
«Καββαδία Κωνσταντίνα» (6972229960, Ξηριάς). Ταπεινό μαγαζί με θαλασσινούς ή μεζέδες κρεάτων που προτιμούν οι ντόπιοι. Στο ίδιο στυλ και ο «Φούφης» και το «Εκλεκτόν» στην ίδια περιοχή.
Ο πολιτισμός της Πέτρας
Επιστρέφοντας στον κεντρικό ασφαλτόδρομο ο επισκέπτης συναντά αρκετές διακλαδώσεις πριν καταλήξει στις Φραγκίστες. Ενδιαφέρουσα παράκαμψη είναι αυτή προς τη Μαραθιά, με τα όμορφα πετρόκτιστα πυργόσπιτα. Μολονότι οι περισσότεροι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν λόγω της σεισμικής δραστηριότητας του ‘66, αρκετοί είναι εκείνοι που επιστρέφουν τα τελευταία χρόνια και αναστηλώνουν τα σπίτια τους (τα εδάφη σταθεροποιήθηκαν σε αντίθεση με τη Βίνιανη, που λόγω της ρεματιάς απειλείται έως τις ημέρες μας).
Στην ειδυλλιακή τοποθεσία με τα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά, στην είσοδο της Ανατολικής Φραγκίστας, βρίσκονται οι κατασκηνώσεις της ΔΕΗ, μικρό πέτρινο γεφύρι, βρύσες και η μονή Σωτήρος του 17ου αιώνα. Η Ανατολική και Δυτική Φραγκίστα είναι δύο χωριά που παραμένουν ζωντανά χειμώνα - καλοκαίρι και διατηρούν αρκετά μαγαζιά που ολοένα πληθαίνουν. Ανάμεσά τους κυλά το Φραγκιστόρεμα (ή Φραγκιστανόρεμα), τα πλούσια νερά του οποίου εκμεταλλεύτηκαν οι κάτοικοι κατασκευάζοντας μύλους και πλυσταριά για τα οποία φημίζονταν οι Φραγκίστες.
Στις μέρες μας το Φραγκιστανόρεμα θέτει σε λειτουργία τη φτερωτή ενός μονάχα νερόμυλου, ο οποίος έχει αναστηλωθεί και λειτουργείται από τον κ. Χαράλαμπο Γαλανό, που σε πείσμα των καιρών συνεχίζει να αλέθει τα καλαμπόκια του και να παράγει καλαμποκάλευρο με το οποίο φτιάχνονται οι φημισμένες πίτες της Ευρυτανίας.
Ο κεντρικός ασφαλτόδρομος Καρπενησίου - Αγρινίου συνεχίζει νότια, για να καταλήξει 11 χιλιόμετρα αργότερα στη λίμνη των Κρεμαστών και τη γέφυρα της Επισκοπής και να περάσει στην Αιτωλοακαρνανία. Ο επαρχιακός δρόμος από τις Φραγκίστες, όμως, συνεχίζει βορειοδυτικά και συναντά δεξιές διακλαδώσεις προς τον Κρέντη Αγράφων, ο οποίος αποτελεί βάση για τις εξορμήσεις στα Αγραφα. Η θέα προς τη λίμνη Κρεμαστών είναι συνεχής και η διαδρομή κινείται στις εκβολές του ποταμού Αγραφιώτη: εκεί βρίσκεται το εκπληκτικό γεφύρι του Μανώλη, ο εντοπισμός του οποίου απαιτεί... γερά νεύρα, καθώς βρίσκεται σε πλημμυρισμένη από τη λίμνη περιοχή (μέχρι πριν από λίγα χρόνια βυθιζόταν ολόκληρο).
Το μονότοξο γεφύρι χτίστηκε το 1659, η καμάρα του φτάνει τα 30 μέτρα και ως κτήτορές του αναφέρονται κάποιος Δημήτριος και κάποιος Μανώλης. Οι πλημμύρες που προκαλεί η λίμνη έχουν πληγώσει ανεπανόρθωτα το θρυλικό γεφύρι, του οποίου έχουν καταστραφεί κάποια τμήματα, ωστόσο επιμένει να στέκεται στη θέση του, άγνωστο για πόσο καιρό ακόμα...
FAST INFO
ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ
Το φράγμα της λίμνης Κρεμαστών έχει μέγιστο ύψος 160,3 μ., μήκος 456 μ. και πλάτος 10 μ. στη στέψη και 670 μ. στη βάση. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός θεωρείται ο μεγαλύτερος της Ελλάδας.
ΣΗΜΕΙΟ ΘΕΑΣ
Η διαδρομή προς τα Φιδάκια εξελίσσεται σε υψόμετρο 1.200-1.400 μ. και τους χειμερινούς μήνες χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Σε απόσταση μόλις 3 χιλιομέτρων από το χωριό βρίσκεται η θέση Τσαγκαράλωνα, από όπου η θέα προς τη λίμνη Κρεμαστών είναι συγκλονιστική. Μάλιστα σε αντίθεση με τα συνηθισμένα κιόσκια που κατασκευάζονται στα σημεία θέας, οι κάτοικοι της περιοχής έχουν φτιάξει ένα πρωτότυπο... σαλόνι που αποτελείται από λαξευμένο τραπέζι και πέτρινα καθίσματα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Για rafting στον Ταυρωπό και πλήθος άλλων δραστηριοτήτων στην Ευρυτανία απευθυνθείτε στις εταιρείες: «Trekking Hellas» (6978187863, 22370-25940, www.trekking.gr ), «Mountain Action» (22370-22940, 6972706177, www.mountain-action.gr) και «Ευ Ζην» (22370-80150, 6945396808 www.fzein-evryt.gr ).
Μονή και γέφυρα Τατάρνας
Μετά τη γέφυρα Κρυονερίου και μετά την παράκαμψη για Αγραφα αξίζει να κατευθυνθείτε αρχικά νότια, ώστε έπειτα από μία όμορφη διαδρομή με θέα στη λίμνη να φτάσετε στην ιστορική μονή Τατάρνας, που στέκεται σε μία εξαιρετικά γαλήνια τοποθεσία 100 μέτρα ψηλότερα από τη λίμνη: η αρχική ίδρυσή της τοποθετείται στον 12ο αιώνα, εντούτοις έχει καταστραφεί τρεις φορές με αποτέλεσμα το σημερινό μοναστήρι να είναι κτίσμα των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα.
Η πρώτη καταστροφή ήρθε τον 16ο αιώνα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η δεύτερη στα 1823 ως απόρροια της συμβολής της στην Επανάσταση και η τρίτη τη δεκαετία του ‘60 έπειτα από κατολισθήσεις.
Στις μέρες μας το ιστορικό μοναστήρι κατοικείται από λίγους φιλόξενους μοναχούς και τον ηγούμενο αρχιμανδρίτη Δοσίθεο, για τους οποίους οι Ευρυτάνες είναι περήφανοι. Στον ναό βρίσκεται η φερόμενη ως θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς Ταταρνιώτισσας, ενώ στις εγκαταστάσεις του μοναστηριού υπάρχει σπουδαία συλλογή κειμηλίων.
Η διαδρομή συνεχίζεται δυτικά και περνά από το χωριό Λογγίστι. Εδώ αξίζει να αναζητήσετε τον μάστορα της πέτρας κ. Πάνο Φούκα. Είναι ένας από τους τελευταίους πετράδες της Ευρυτανίας, που μαζί με το συνεργείο του επιμένει να πελεκά την πέτρα δημιουργώντας σπίτια-κοσμήματα σε όλο τον νομό.
Μετά το χωριό ο δρόμος καταλήγει και πάλι στη λίμνη των Κρεμαστών και αυτήν τη φορά στη γέφυρα Τατάρνας, που από τα τέλη του 20ού αιώνα ενώνει την Ευρυτανία με την Αιτωλοακαρνανία: η τεχνική της κατασκευής της, που θεωρήθηκε πρωτοπόρα, εξασφάλισε στον πολιτικό μηχανικό και καθηγητή Αρίσταρχο Οικονόμου 4 διεθνή βραβεία.
Στο σημείο βρισκόταν το πέτρινο γεφύρι της Τατάρνας του 17ου αιώνα, το οποίο στεφάνωνε τον ποταμό Αχελώο και βυθίστηκε με τη δημιουργία της λίμνης. Εκεί είχαν δώσει την πρώτη τους μάχη οι Ρουμελιώτες, με μπροστάρηδες τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον τότε ηγούμενο της μονής Τατάρνας Κυπριανό, εναντίον των Τούρκων.
FAST INFO
Η ΕΠΙΣΚΟΠΗ
Το χωριό της Επισκοπής είναι νεόκτιστο, καθώς το παλιό ήταν ένα από τα χωριά που θυσιάστηκαν για τη δημιουργία της λίμνης. Μαζί του χάθηκε κατά τη δημιουργία της λίμνης Κρεμαστών και η βυζαντινή ομώνυμη εκκλησία, οι τοιχογραφίες της οποίας αποτοιχίστηκαν και φιλοξενούνται στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.
Ο ΜΑΝΩΛΗΣ
Την προέλευση του ονόματος του γεφυριού του Μανώλη διεκδικούν πολλές παραδόσεις. Σύμφωνα με κάποιες από αυτές, ο Μανώλης που ονομάτισε το γεφύρι ήταν ο πρωτομάστοράς του, ένας Αγραφιώτης βοσκός που πλούτισε αναπάντεχα και ευεργέτησε τον τόπο του κατασκευάζοντας το γεφύρι ή ένας πανδοχέας που αποφάσισε να το χτίσει έπειτα από όνειρο που τον παρότρυνε να «ενώσει τα τρία αδέλφια» τα οποία εκείνος ταύτισε με τους ποταμούς Αχελώο, Αγραφιώτη και Ταυρωπό.
ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ
Οι μοναχοί της μονής Τατάρνας θα σας δείξουν με καμάρι την ψηφιδωτή εικόνα «Ακρα Ταπείνωσις» (12ου-13ου αιώνα), τους λόγους του Γρηγορίου του Θεολόγου (11ου αιώνα), το ασημένιο καντήλι ανάθημα του Κατσαντώνη και άλλα σημαντικά κειμήλια, μεταξύ των οποίων επιτάφιους από μετάξι και χρυσό, σιγίλια, παμπάλαια βιβλία, σπάνια χειρόγραφα και εικόνες κ.ά. Επίσης, θα σας παροτρύνουν να αγοράσετε την έκδοση του αρχιμανδρίτη Δοσίθεου «Οψοποιών Μαγγανείαι - ήγουν Καλογηρική Μαγειρική και Ζαχαροπλαστική» με μοναστηριακές συνταγές (τηλ. μονής: 22370-95400).
Από το Καρπενήσι στη Φουρνά
Το θρυλικό Βελούχι στέκεται περήφανο πάνω από το Καρπενήσι να θυμίζει διαρκώς μερικές από τις πιο σημαντικές σελίδες της ελληνικής ιστορίας που γράφτηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Ψηλότερη κορυφή του είναι το Σεϊντάνι με υψόμετρο 2.312 μ., ενώ μεγάλο μέρος του καταλαμβάνεται από πυκνό δάσος και είναι ενταγμένο στο δίκτυο Νatura 2000.
Στο Βελούχι βρίσκεται το Χιονοδρομικό Κέντρο και το «συμπεθερικό», μία αλληλουχία βράχων ορατή στην πλαγιά στον δρόμο προς το Χιονοδρομικό. Να πώς μας παραδίδει ο μεγάλος λαογράφος Νικόλαος Πολίτης την παράδοση: «Είχαν έρθει μια φορά, πάνε χρόνια και χρόνια, συμπέθεροι από το Στένωμα να πάρουν μια νύφη από το Καρπενήσι. Η νύφη ήταν αρφανή, θυγατέρα μιας φτωχής χήρας, αλλά διαστραμμένη κι αχάριστη. Εβρέθησαν σύμφωνοι με τον γαμπρό, και ανάγκασαν τη δυστυχισμένη τη μάνα της να τους δώσει ό,τι είχε και δεν είχε προικιά. [...]
Εγιναν τα στεφανώματα την Κυριακή του Θωμά και ξεκίνησε το συμπεθερικό όλο για το χωριό του γαμπρού [...] Εκεί στον δρόμο, προτού ν’ αρχίσει ο μεγάλος ανήφορος, η άπονη νύφη θυμήθη πως είχαν αφήσει στης μάνας της μια κλώσα με τα κλωσόπουλα. Εστειλε λοιπόν κοπέλι να την πάρει και να τη φέρει.
Η χήρα η μάνα της, σαν είδεν πως ήθελαν να της πάρουν ώς και την κλώσα, δεν εκρατήθη [...]. Και από τα βάθη της ψυχής της τους καταράστηκε: «Θε μου», είπε, «πέτρες και λιθάρια να γίνουν όλοι!». Και έπιασε η κατάρα της κι εμαρμάρωσαν όλοι [...]» (Από το βιβλίο Παραδόσεις του Νικόλαου Πολίτη, εκδόσεις Γράμματα).
Το Βελούχι περικυκλώνει μία πανέμορφη διαδρομή με θέα στην κοιλάδα του Μέγδοβα, κατά μήκος της οποίας βρίσκονται χωριά που κρύβουν μερικές ευχάριστες εκπλήξεις.
Πρόκειται για το χωριό Στένωμα με τους φιλόξενους κατοίκους, τα παλιά σπίτια και τη γέφυρα του Στενωματιώτικου ρέματος, το Παυλόπουλο όπου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του 1666, την Παππαδιά (παλαιό Τέρνοβο), όπου το 1809 80 Ελληνες με αρχηγό τον Λεπενιώτη εκδικήθηκαν τον δερβέναγα Σουλεϊμάν Τότη για την εκτέλεση του Κατσαντώνη και του Χασιώτη κατασφάζοντας τον ίδιο καθώς και τους 300 Αρβανίτες του.
ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ
Στο Μπαγασάκι: «Χάνι Μπαγασάκι» (22370-21360, 6974166986, 8ο χλμ. Καρπενησίου - Αγρινίου, www.mpagasaki.gr ). Το παλιό χάνι, ανακαινισμένο με απλά δωμάτια και ταβέρνα με μαγειρευτά.
Στα Φιδάκια: «Οιχαλία» (22370-24554, www.fidakia.gr ). Εξαιρετικός ξενώνας με πετρόκτιστα κτίσματα και μεγάλα όμορφα δωμάτια.
«Ξενώνας Λύκοι - Ξενώνας Φιδάκια» (22370-23380, 6944427070, www.fidakia.com ). Οι ξενώνες του Φώτη Αποστολόπουλου, με απλά, φροντισμένα δωμάτια.
Στην Αγία Τριάδα: Κοινοτικός ξενώνας (22373-51500), Δωμάτια Παπαζέκος (6972217394), Δωμάτια Ντάσιος (22370-96434, 6972707997), Δωμάτια Τέρνοβο, στην Παπαδιά (22370-31589, 6974989635).
Στους Δομιανούς: «Ξενώνας Καυκιάς» (22370-96285, 6974406845).
Στη Φουρνά: «Αγρια Ομορφιά ή Φουρνάς» (22370-51223).
Στις Φραγκίστες: Στην Ανατολική «Το Κονάκι» (22370-95231, 6977960232), «Τα Αλώνια» (22370-95346, 6978331626), «Το σπιτικό της κυρά Στέλλας» (22370-95332). Στη δυτική ο ξενώνας Δέσποινας Γούλα-Κατσάδα (6978331837).
Γνωρίζοντας τους Δομιανούς
Πολύωρη στάση και γιατί όχι και διαμονή αξίζει στο επόμενο χωριό, τους Δομιανούς. Ο παραδοσιακός οικισμός έχει πέτρινα, στην πλειοψηφία τους, σπίτια που είναι χτισμένα αμφιθεατρικά και διατρέχεται από πλακόστρωτα στα οποία δεν επιτρέπεται η είσοδος οχημάτων. Οι βόλτες στο εσωτερικό του χωριού και την πλατεία - μπαλκόνι είναι ιδιαίτερα απολαυστικές.
Οι Δομιανοί δεν τέρπουν μόνο το βλέμμα με την ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική τους, αλλά κρύβουν και ένα σπουδαίο μνημείο: το μοναστήρι της Παναγίας της Δομιανίτισσας. Χτίστηκε αρχικά τον 16ο αιώνα στη θέση όπου εντοπίστηκε η εικόνα της Παναγίας και ανοικοδομήθηκε στα 1779-1787.
Το μοναστήρι, στο οποίο φιλοξενήθηκαν αγωνιστές του ‘21 αλλά και κάτοικοι του Καρπενησίου κατά τη γερμανική κατοχή, είναι αναστηλωμένο και φροντισμένο χάρη στον πατέρα Ηλία που το κατοικεί.
Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο από τοιχογραφίες, τις οποίες φιλοτέχνησαν τον 18ο αιώνα οι αγιογράφοι Γεώργιος Γεωργίου από το Μαυρίλο και Γεώργιος Αναγνώστου από τη Φουρνά (μαθητές του Ιερομόναχου Διονυσίου του εκ Φουρνάς) και εντυπωσιάζει με τους επίσης κατάγραφους κορμούς δέντρων εν είδει κολόνων, και το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο.
Επιπλέον μέσα στον ναό έχει διαμορφωθεί ειδικός χώρος για να στεγάσει το αγίασμα, που σύμφωνα με τους ντόπιους αναβλύζει από το δάπεδο μόνο την ημέρα της γιορτής.
Το Αγιοτριαδίτικο ρέμα και το Πλατανόρεμα, οι δεκάδες πηγές και βρύσες προσφέρουν αφειδώς τα νερά τους στο χωριό. Τα ποτάμια που στεφανώνονται από πέτρινες καμάρες, τις οποίες θα συναντήσετε περπατώντας κατά μήκος τους, ανέκαθεν τροφοδοτούσαν μύλους και νεροτριβές.
Στις μέρες μας λειτουργεί ακόμη, κατά διαστήματα, ένας αναστηλωμένος νερόμυλος από τον κ. Βασίλη Τασιό. Με πεζοπορία από τον νερόμυλο μπορείτε να φτάσετε στη μεγάλη πηγή Νέουρδες, κοντά στην οποία βρίσκεται η παλιά, ανενεργή νεροτριβή του χωριού.
ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ
Στα Φιδάκια: «Φιδάκια» (22370-22246). Ανοιχτό χειμώνα - καλοκαίρι με φιλόξενους ανθρώπους.
«Οιχαλία» (22370-24554, 6983095933). Θέα στη λίμνη Κρεμαστών και αρκετές επιλογές φαγητού.
Στην Αγία Τριάδα: «Το Σύραχο» (22370-96256). Για σπιτικά μαγειρευτά. Αν ειδοποιήσετε θα σας περιμένουν πολλές λιχουδιές. «Νώντας» (697452094) στην Πάνω Πλατεία. «Η πλατεία» στην Κάτω Πλατεία. «Η Γωνιά της Δήμητρας» (22370-96266, -23874) με δωμάτια στην Κάτω Πλατεία.
Στους Δομιανούς: Καφενείο - ταβερνάκι Γιώργου Κούτρη (22370-96056). Ανοιχτό όλο τον χρόνο.
Στη Νέα Βίνιανη: «Η Πλατεία» (22370-31240). «Ο βράχος» (22370-31007).
Στη Φουρνά: Ταβέρνα - καφενείο Βασιλόπουλου στην πλατεία. Το καλοκαίρι οι επιλογές είναι περισσότερες.
Στη Δυτική Φραγκίστα: «Κρεοπωλείο - ψησταριά Κων. Γούλας» ή «Το Τρίκορφο» (22370-95313). Για εξαιρετικά κρέατα σούβλας.
«Το Στέκι» (22370-95117). Απλό κρεοπωλείο - ψησταριά.
Στην ιστορική Φουρνά
Μετά τους Δομιανούς υπάρχει ο χώρος αναψυχής στην Αγία Παρασκευή κι έπειτα εμφανίζεται το χωριό Αγία Τριάδα. Λέγεται πως εδώ λειτουργούσε το 1779 σχολείο ελληνικών γραμμάτων: στις μέρες μας κανένα σχολείο δεν λειτουργεί, παρότι οι κάτοικοι είναι αρκετοί. Εχει ένα υποτυπώδες λαογραφικό μουσείο, την ομώνυμη εκκλησία, βιβλιοθήκη καθώς και αναστηλωμένο αλλά ανενεργό νερόμυλο.
Ο δρόμος σύντομα οδηγεί στον κεντρικό ασφαλτόδρομο που κινείται στα σύνορα Ευρυτανίας και Φθιώτιδας και οδηγεί από το Καρπενήσι στη Ρεντίνα. Η διαδρομή μέχρι τη Φουρνά είναι υπέροχη, καθώς διασχίζει το φημισμένο ομώνυμο δάσος. Αποτελείται από 37.000 στρέμματα ελάτης, ορεινής πεύκης και δρυός και μέχρι το 1987 το εκμεταλλευόταν το πριστήριο ξυλείας Φουρνά, στο οποίο στηριζόταν μεγάλο μέρος της τοπικής οικονομίας.
Η Φουρνά υπήρξε ένα μεγάλο και πλούσιο χωριό - εμπορικό και πνευματικό κέντρο αλλοτινών εποχών. Εδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων κατά τον 16ο αιώνα και πρωτεύουσα δήμου από το 1836 έως το 2010 (με το σχέδιο «Καλλικράτη» εντάχθηκε στον Δήμο Καρπενησίου) η Φουρνά αναφέρεται συχνά στις σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας: οι κάτοικοί της πήραν θέση πλάι στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και τους οδήγησαν στα βουνά της περιοχής, ενώ στο χωριό πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ ενόπλων πολιτών και χωροφυλάκων το καλοκαίρι του 1946.
Τον Ιανουάριο του ‘47 στη Φουρνά στήθηκε το Αρχηγείο της Ευρυτανίας και τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου εδώ πραγματοποιήθηκε η πρώτη μάχη του εμφυλίου.
Μετά, λοιπόν, και τον Εμφύλιο η Φουρνά ήταν σχεδόν κατεστραμμένη, ενώ οι σεισμοί του 1966 της έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα. Ολοι αυτοί είναι η λόγοι που η Φουρνά, παρά την ιστορικότητά της, δεν αποτελεί ένα όμορφο χωριό, όπως αυτά ορίζονται στις μέρες μας.
FAST INFO
ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΑΦΩΝ
Στη Φουρνά ιδρύθηκε το 1740 η μονή της Ζωοδόχου Πηγής από τον ζωγραφοδιδάσκαλο Διονύσιο, ο οποίος εγκατέστησε το 1743 σχολείο κοινών γραμμάτων. Επειτα ο Θεοφάνης ο εξ Αγράφων μετέφερε στη Φουρνά τη Σχολή Βραγγιανών, το περίφημο αργότερα Ελληνομουσείο Αγράφων. Μοναστήρι και σχολή κατέρρευσαν τον 20ό αιώνα λόγω καθίζησης του εδάφους.
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΤΑΡΖΑΝ
Από τη Φουρνά μπορείτε να συνεχίσετε στον κεντρικό δρόμο προς τη Φθιώτιδα. Στα σύνορα τους, στη θέση Ζαχαράκη, βρίσκεται το σπίτι του Φυσιολάτρη ή του Ταρζάν όπως το λένε οι ντόπιοι. Πρόκειται για το σπιτάκι του Γιώργου Μπούργου, ο οποίος έζησε εδώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του φιλοξενώντας τους περαστικούς διαβάτες. Στο οροπέδιο υπάρχει παιδική χαρά, βρύση, το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων και τα καλοκαίρια εδώ κατασκηνώνουν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής.
Η ΜΟΝΗ ΒΡΑΧΑΣ
Αν συνεχίσετε στο επαρχιακό δίκτυο από τη Φουρνά θα φτάσετε στη μονή Βράχας, ένα από τα σπουδαιότερα μοναστήρια των ανατολικών Αγράφων που έχει αναστηλωθεί και χαρακτηριστεί Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Εχει εξαιρετικές τοιχογραφίες του 1663 μέσα και έξω από τον ναό. Περιέθαλψε τους κατοίκους της περιοχής κατά την τουρκοκρατία και υπήρξε καταφύγιο κλεφταρματολών, λημέρι του Κατσαντώνη και καταφύγιο του Καραϊσκάκη, όπως λέγεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου