Τα τραγούδια των Σαρακατσάνων και οι χοροί τους

Τα τραγούδια των Σαρακατσάνων είναι αμέτρητα, είναι το κύριο διασκεδαστικό τους μέσο και όχι τόσο ο χορός.

Οι φλογέρες είναι το μόνο μουσικό τους όργανο. Μά ποτέ με τη φλογέρα δεν συνοδεύουν τα τραγούδια του.

Μπορεί να αλλάξει το κείμενο τους, αλλά η μελωδία τους μένει η ίδια η παλιά.
Με τα τραγούδια διασκεδάζουν ώρες ατέλειωτες στις γιορτές και στα πανηγύρια .
Και επειδή δεν έχουν μουσικά όργανα, τα τραγουδουν και τα χορεύουν.
Τα τραγούδια τα διακρίνουν σε αντρίκεια και γυναικεία.
Τα αντρικεία είναι όλα όσα λένε οι άντρες στα γλέντια και στους χορούς και τα γυναικεία είναι αυτά που τραγουδάνε στο γάμο τα κοριτσια και οι νιόπαντρες όπως επίσης και όλα τα μοιρολόγια που τα ξέρουν καλύτερα απ όλες οι περασμένες και οι γριές.
Τα αντρίκεια τραγούδια τα διακρίνουν σε εκείνα που λένε γύρω από την τάβλα,φόντας τρώνε και γλεντάνε,της τάβλας, και σε εκείνα που τραγουδούν,φόντας χορεύουν τραβάνε.

Τέτοια είναι πολλά όπως: Του δρόσου του καπετάνιου,Στο μνήμα του κλεύτη,Του Ρόβα κ.τ.λ
Γενικά όλα τα τραγούδια τους διακρίνονται σε ιστορικά,σε κλεύτικα,σε τσοπανικα,σε ληστρικά, σε τραγούδια της αγάπης…Ανάμεσα σε αυτά τα περισσότερα έχουν περιεχόμενο από την Επανάσταση και υμνούν τους αγωνιστές του 21΄΄.

Οι χοροί, τους οποίους διατήρησαν μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι είναι:
1. Συρτός - Αρχαιοελληνικός χορός, τον οποίο ό Όμηρος περιγράφει στα έπη του και τον αναφέρει ως "όρμο". Μορφή του είναι ό Συρτός αργός, σε αργότερο ρυθμό.
2. Κάτσα - Κλέφτικος χορός, τον όποιο διατήρησαν ανόθευτο μέχρι σήμερα οι Σαρακατσάνοι και συμβολίζει την ανυπότακτη ψυχή και περηφάνια των κλεφτών στους αγώνες κατά των κατακτητών.
3. Καλτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού και αυτός εκφράζει τα συναισθήματα των αγωνιστών στην περίοδο του αγώνα.
4. Νυφιάτικος - Χορός της αγάπης, στον οποίο εκφράζεται η γυναικεία χάρη με λικνιστές κινήσεις.
5. Ζωναράδικος - Αργός ανάλαφρος χορός, πού το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το πιάσιμο από τα ζωνάρια των χορευτών. Η μορφή αυτού του χορού υπάρχει σε αρχαίες χορευτικές παραστάσεις, καθώς και σε βυζαντινές.
6. Πιπέρι - Χορός πού χορεύεται σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλάδος. Πέρα από το σατιρικό χαρακτήρα πού έχει, συμβολίζει και τον ξεσηκωμό των παλικαριών κατά του Τούρκου κατακτητή. Ένας τέτοιος χορός δεν θα μπορούσε να μη χορεύεται και από τους Σαρακατσάνους μετά από γλέντι και χαρά.
7. Κτσάδικος - Κλέφτικος χορός, πού με το συγκεκριμένο τραγούδι συμβολίζει την τιμή και την πίστη προς το πρόσωπο του Καπετάνιου πού σκοτώθηκε στον αγώνα για τη λευτεριά της Πατρίδας.
8. Σταυρωτός - Κλέφτικος χορός, πού εκφράζει και συμβολίζει την αλληλεγγύη πού έδειχναν μεταξύ τους οι κλέφτες στον αγώνα για λευτεριά, δίνοντας όρκο στο σύμβολο της πίστεως του σταυρού πού σχημάτιζαν με τα χέρια στις χορευτικές κινήσεις.
9. Τσάμικος - Κλέφτικος χορός. Είναι ό νικητήριος παιάνας. Χορευόταν σ' όλες τις στιγμές του αγώνα. Εκφράζει τη χαρά, τον ενθουσιασμό και την έξαρση της νίκης.
10. Τσάμικος γυναικείος - και η Σαρακατσάνα γυναίκα, νιώθοντας και αυτή την ανάγκη να προσφέρει στον αγώνα για λευτεριά, εκφράζει το συναίσθημα αυτής της περηφάνιας μ' αυτόν το χορό, με κινήσεις πού τονίζουν και τη γυναικεία ομορφιά και χάρη.
11. Στά τρία - Χορός αργός και πολύ απλός στη χορογραφία του. Χορεύεται με πάρα πολλά τραγούδια, συνήθως της αγάπης, κυρίως από τις γυναίκες στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ό ίδιος ρυθμός συνηθίζεται να χορεύεται και στην Ήπειρο.
12. Μενούσης - Χορός της Ηπείρου, ελαφρά ζωηρός. Χορεύεται μόνο με το συγκεκριμένο τραγούδι, από το όποιο και έχει πάρει την ονομασία του.

πηγή