Ο πάτηρ Τύχων δεν ξεχνά τις ελληνικές του ρίζες: «Ναι, είναι αλήθεια ότι η γιαγιά μου, η Ελένη Κουζμίνιτσνα – Παπαδοπούλου, ήταν Ελληνίδα από τον Πόντο, οπότε οι Έλληνες συγγενείς μου είναι πολλοί».
Αν δεν ήταν ένας από τους πιο γνωστούς και δραστήριους εκπροσώπους της σύγχρονης ρωσικής Εκκλησίας, θα μπορούσε να γράφει σενάρια, ως απόφοιτος της σχολής σεναριογράφων τού διεθνούς φήμης Ινστιτούτου Κινηματογραφίας της Μόσχας (VGIK). Να, όμως, που στα καλοκρατημένα 51 του χρόνια ο αρχιμανδρίτης Τύχων (Σεφκουνόφ), πατριαρχικός επίτροπος της ιστορικής Μονής Σρέτενσκι (Υπαπαντής), στο κέντρο της ρωσικής πρωτεύουσας, επέστρεψε στον κινηματογράφο προκαλώντας πραγματικό σάλο –που δεν έχει κοπάσει ακόμη– με το ντοκιμαντέρ του «Ο Θάνατος της Αυτοκρατορίας: Το Μάθημα του Βυζαντίου». Η πολυσυζητημένη ταινία του προβλήθηκε την περασμένη εβδομάδα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, όπου πραγματοποίησε ταυτόχρονα εμφανίσεις και η ανδρική χορωδία, το καμάρι της ρωσικής μονής, η οποία φιλοξενεί στην αυλή της έναν από τους πιο γνωστούς τόπους εκτέλεσης αντιφρονούντων στα μαύρα χρόνια της δεκαετίας του ’30.
Μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο μακριά από το μοναστήρι υψώνεται το επιβλητικό μέγαρο της Επιτροπής Κρατικής Ασφάλειας (KGB), που έχει μετονομαστεί σε Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB). Σύμφωνα με τα θρυλούμενα, αυτή η εγγύτητα στάθηκε αφορμή της γνωριμίας του πατέρα Τύχωνα με τον «ισχυρό άνδρα» της Ρωσίας και δημιούργημα των μυστικών υπηρεσιών της, Βλαντιμίρ Πούτιν, του οποίου και θεωρείται πνευματικός, κατά τις ορθόδοξες ρωσικές παραδόσεις. Ο ίδιος αποφεύγει να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει το χαρακτηρισμό, με τον οποίο συνοδεύεται κάθε αναφορά του στα ρωσικά ΜΜΕ. Κλείνει τα αφτιά στις επικρίσεις για τις πνευματικές σχέσεις που τον συνδέουν με τον Ρώσο ηγέτη και στρέφει το βλέμμα στο μέλλον της Ρωσίας οραματιζόμενος την αίγλη μιας αυτοκρατορίας.
«Ποτέ μου δεν έκρυψα ότι θεωρώ τις αλλαγές των τελευταίων οκτώ χρόνων ευλογία για τη Ρωσία… Η χώρα μας, μετά την καταστροφή της δεκαετίας του 1990, άρχισε να ξαναβρίσκει τον εαυτό της»
Και η ιδέα του ντοκιμαντέρ για το Βυζάντιο πώς γεννήθηκε;
Πριν από μερικά χρόνια, βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη. Σχεδόν όλοι οι συγγενείς μου κατάγονται από τη Μικρασία, αλλά κανείς τους δεν την είχε επισκεφθεί. Σήμαινε πολλά γι’ αυτούς και ήταν επώδυνη ακόμη και η ιδέα να πάνε. Εντυπωσιάστηκα από το μεγαλείο της αυτοκρατορίας, που ήταν αποτυπωμένο σε κάθε πέτρα, σε κάθε δρομάκι της Πόλης. Η περιπλάνηση με έβαλε σε σκέψεις για τη σημερινή Ρωσία. Κι όταν πια άρχισα να μελετώ την ιστορία του Βυζαντίου, βρήκα πολλούς παραλληλισμούς, αισθάνθηκα ότι όσα γίνονταν κάποτε στο Βυζάντιο σαν να τα ζήσαμε κι εμείς στη Ρωσία. Και δεν θα ήθελα να επαναληφθούν όλα ως το τέλος, γι’ αυτό γεννήθηκε η ιδέα της ταινίας, που μιλά για το χαμένο, το ξεχασμένο μεγαλείο.
Σας κατηγόρησαν, ωστόσο, για ορθόδοξο φονταμενταλισμό, για αντισημιτισμό…
Να σας πω, δεν περίμενα κι εγώ τόσες αντιδράσεις. Ακόμη και οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι εντυπωσιάζονται όταν πληροφορούνται ότι μόλις 800 χρόνια πριν η Δυτική Ευρώπη αποτελούσε το βάρβαρο τμήμα της ηπείρου μας και το Βυζάντιο ήταν το κέντρο του πολιτισμού, των επιστημών, της τέχνης, ακόμη και της καθημερινής καλοζωίας. Όταν το Παρίσι ή το Λονδίνο είχαν 10.000-15.000 πληθυσμό, η Κωνσταντινούπολη είχε μισό, αν όχι ένα εκατομμύριο, πολυώροφα κτίρια, λεωφόρους με υδραυλικούς ανελκυστήρες, με παροχή νερού και αποχέτευση, με κοινωνικές υπηρεσίες. Στο Παρίσι η αποχέτευση δημιουργήθηκε το 18ο αιώνα και στο Λονδίνο το 19ο, νομίζω. Το έχω ξαναπεί, μοναδική υγιεινή εφεύρεση των μεσαιωνικών Ευρωπαίων ήταν τα ψηλά τακούνια, για να μην κυλιούνται τα ρούχα τους στη λάσπη. Όταν ραγίζεις την ιδανική εικόνα του ευρωκεντρισμού, σοκάρονται όσοι θεωρούν τη Δύση αλάθητη σαν τον Πάπα…
Και οι Εβραίοι τι σας έφταιξαν;
Τίποτα βέβαια, όλα αυτά που γράφτηκαν είναι κουταμάρες. Έκανα απλώς την ιστορική διαπίστωση ότι η καταλήστευση της Πόλης, ειδικά κατά την Δ΄ Σταυροφορία, έδωσε ανεπανάληπτη ώθηση στην ανάπτυξη της Δυτικής Ευρώπης. Επί δεκάδες χρόνια, οι Ευρωπαίοι απομάκρυναν θησαυρούς από το Βυζάντιο, που λειτούργησε ως χρυσωρυχείο. Το οικονομικό και τραπεζικό σύστημα της Δύσης πήρε την τελική του μορφή μετά τις Σταυροφορίες και τότε μόνον οι Εβραίοι είχαν το θρησκευτικό δικαίωμα στην κερδοσκοπία, σε αντίθεση με τους χριστιανικούς λαούς, ενώ οι Ενετοί άρχισαν πολύ αργότερα να στήνουν τις δικές τους τράπεζες…
«Αρέσει, δεν αρέσει, η Ρωσία ήταν και είναι κράτος αυτοκρατορικό. Και δεν χρειάζεται να ντρέπεται γι’ αυτό», δηλώνει στο δημοσιογράφο του περιοδικού «Επίκαιρα» Θανάση Αυγερινό ο πάτερ Τύχων.
Ελάτε κι εσείς να ψάξετε μαύρη γάτα στο σκοτάδι! Ποτέ μου δεν έκρυψα ότι θεωρώ τις αλλαγές των τελευταίων οκτώ χρόνων ευλογία για τη Ρωσία. Και δεν σκοπεύω να παραστήσω το διαφωνούντα ή ότι ντρέπομαι για τη θέση μου. Η χώρα μας, μετά την καταστροφή της δεκαετίας του 1990, άρχισε να ξαναβρίσκει τον εαυτό της. Φυσικά και δεν υπήρξε παραγγελία. Είμαι αρκετά ελεύθερος να υποστηρίζω τη γνώμη μου. Κι όταν αρχίζεις να μιλάς για ένα ισχυρό και ορθόδοξο κράτος, ξεκινά μια χαμηλού επιπέδου υστερία. Είναι, ξέρετε, κλονισμένα τα νεύρα των φιλελεύθερών μας…
Κι ο Στάλιν πάλι πώς προέκυψε στην ταινία;
Υπάρχουν σύμβολα, γεγονότα και ονόματα, που οι φιλελεύθεροί μας οσμίζονται σαν λαγωνικά. Όμως δεν μπορείς να τα πετάξεις από την ιστορία… Το 1943, με προσωπική εντολή του Στάλιν, ξανάρχισαν οι βυζαντινολογικές έρευνες στη Σοβιετική Ένωση, γιατί κατάλαβε, ως ψυχρός πραγματιστής, ότι η εμπειρία αυτή θα του χρειαστεί…
«Αποστολή της Ρωσίας είναι να διαχειριστεί το
έδαφος, τα σύνορα, το φυσικό και πνευματικό πεδίο που της δόθηκε από το Θεό. Η Ρωσία πάντοτε
διέφερε από τις δυτικές αυτοκρατορίες».
Μα πιστεύετε σοβαρά ότι μπορεί να ανασυσταθεί μια νεκρή αυτοκρατορία;
Αρέσει, δεν αρέσει, η Ρωσία ήταν και είναι κράτος αυτοκρατορικό. Και δεν χρειάζεται να ντρέπεται γι’ αυτό. Οι ΗΠΑ είναι το πιο επιτυχημένο σήμερα αυτοκρατορικό κράτος και δεν ντρέπονται. Το νομοθετικό τους όργανο είναι η Γερουσία (Senatus), που στέκεται στο λόφο του Καπιτωλίου. Η Ρωσία είναι επίσης μια αποδυναμωμένη αυτοκρατορία, που αναλαμβάνει δυνάμεις. Προσέξτε όμως: αυτοκρατορία και επιθετική ιμπεριαλιστική πολιτική είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Αποστολή της Ρωσίας είναι να διαχειριστεί το έδαφος, τα σύνορα, το φυσικό και πνευματικό πεδίο που της δόθηκε από το Θεό. Η Ρωσία πάντοτε διέφερε από τις δυτικές αυτοκρατορίες. Η Αγγλία ήταν μητρόπολη και «άρμεγε» από τις αποικίες. Εμείς τι κερδίσαμε από την Κούβα ή το Βιετνάμ; Στην πραγματικότητα μόνο επενδύαμε. Δεν το λέω για κακό. Αυτή είναι η αλήθεια. Τι κερδίζαμε από τις πρώην Δημοκρατίες μας; Σήμερα αποδεικνύεται ότι όλες χρηματοδοτούνταν από τη Ρωσία. Γι’ αυτό, όταν μας λένε ότι πρέπει να διαλυθούμε, σκέφτομαι ότι πρέπει το γρηγορότερο να αποφύγουμε τις γενετικές ανωμαλίες, που ενδεχομένως μας κληροδότησε το Βυζάντιο: το διχασμό, τους εθνικισμούς, τους διεφθαρμένους ηγέτες…
Τελικά, μήπως σας επικρίνουν λόγω της πνευματικής σας σχέσης με τον Πούτιν;
Δεν μ’ ενδιαφέρει η πολιτική με την καθημερινή της έννοια. Ας γράφουν κι ας λένε ό,τι θέλουν. Σημασία έχει ότι γλιτώσαμε από το διαμελισμό και μπορούμε να προχωρήσουμε, αν και έχουμε ακόμη πολλά προβλήματα. Είναι εφιαλτικό να σκέφτεσαι ότι κάθε 40χρονος άνδρας στη Ρωσία δεν θα ζήσει ως που να πάρει σύνταξη. Θα προτιμούσα να ασχολούμαι μόνο με το θυμιατό και να προσεύχομαι, όμως πρέπει να ασχοληθούμε με την υπογεννητικότητα και τον αλκοολισμό. Και να μην ξεχνάμε την ιστορία μας, όπως παρατηρώ ότι συμβαίνει συχνά στη σημερινή Ελλάδα. Για όλους εμάς, ακόμη και τους άθεους, η Ελλάδα είναι «εικόνα», έστω κι αν η ίδια δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της στην εικόνα αυτή…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου