Σεβ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου π.Ιεροθέου
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί» σελ 123-184
Εισαγωγή
Η θεολογική διαφοροποίηση της Δύσεως από την Ανατολή δημιούργησε τεράστια προβλήματα στον δυτικό χώρο και συγκεκριμένα στους ανθρώπους που ζουν εκεί. Η θεολογική αυτή απόκλιση, η αιρετική τοποθέτηση, δεν παρέμεινε μόνον στο θεωρητικό και δογματικό επίπεδο, αλλά έγινε τρόπος ζωής. Δεν είναι επιπόλαιο το να ισχυρισθή κανείς ότι όλα όσα παράδοξα συμβαίνουν στον δυτικό χώρο, ή τουλάχιστον τα περισσότερα από αυτά, οφείλονται στον αντιρωμαίικο τρόπο ζωής.
Στα πλαίσια αυτά πρέπει να ερμηνευθή και ο Καπιταλισμός. Δηλαδή, ο Καπιταλισμός είναι γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, της θεολογίας της Δύσεως που αποξενώθηκε από την θεολογία των Πατέρων και συνδέθηκε με τις θεωρίες των φιλοσόφων, την λεγομένη οντολογία και μεταφυσική. Άλλωστε, αυτό δεν είναι άσχετο από το γεγονός ότι όλες οι σύγχρονες φιλοσοφικές τάσεις και σχολές δημιουργήθηκαν στον δυτικό χώρο.
Υπάρχουν δύο βασικές ερμηνείες για την γένεση του Καπιταλισμού. Η μία ότι ο Καπιταλισμός είναι καρπός του Παπισμού με την φεουδαλιστική του νοοτροπία, και η άλλη ότι είναι προϊόν και γέννημα του Προτεσταντισμού με την ιδιαίτερη ηθική που έχει αναπτύξει.
Πέρα από την ύπαρξη των θεωριών αυτών και την προσπάθεια να βρεθή μία αρμόζουσα απάντηση, το γεγονός είναι ότι ο Καπιταλισμός είναι γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, όπως βιώθηκε τόσο από τον Παπισμό όσο και από τον Προτεσταντισμό. Ιδιαίτερη και προσεκτική έρευνα μπορεί να αποδείξη ότι και οι δύο αυτές χριστιανικές ομολογίες (Παπισμός – Προτεσταντισμός) στο θεωρητικό και θεολογικό επίπεδο έχουν επηρεασθή από τις θεωρίες του ιερού Αυγουστίνου, κυρίως από τις απόψεις του για τον απόλυτο προορισμό. Πραγματικά, γνωρίζουμε ότι οι Φράγκοι στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν δική τους θεολογία που να αντιπαρατεθή στην θεολογία των Ρωμηών, χρησιμοποίησαν τις απόψεις του ιερού Αυγουστίνου. Δυστυχώς και οι Προτεστάντες, που απομακρύνθηκαν από τις τάξεις του Παπισμού, δεν μπόρεσαν να αποδεσμευθούν από τις δομές της θεολογικής σκέψεως του Αυγουστίνου, αφού κέντρο της θεολογίας τους είναι ο ορθολογισμός.
Επομένως, στην πραγματικότητα η θεολογία του Παπισμού και του Προτεσταντισμού έχει την ίδια αναφορά και προοπτική. Ένα παράδειγμα θα το δείξη αυτό καθαρότερα.
Στην Δύση έγινε μεγάλη συζήτηση για τη διαφορά μεταξύ της analogia entis (αναλογία όντος) και analogia fidei (αναλογία πίστεως). Η λέξη αναλογία δηλώνει την ομοιότητα ή την αντιστοιχία των σχέσεων[i]. Στην ουσία, λοιπόν, η αναλογία συνιστά μια μέθοδο θεολογικής σκέψεως, πρόκειται, δηλαδή, για μια γνωσιολογική μέθοδο προσεγγίσεως του Θεού από τον άνθρωπο.
Η θεολογία του Παπισμού επηρεάζεται και εκφράζεται στην analogia entis, αφού κατ’ αυτήν η μέθοδος γνώσεως του Θεού συνδέεται με την μελέτη της φύσεως. Αυτή η άποψη δεν είναι άσχετη από την οντολογία της μεταφυσικής, βάσει της οποίας ο κόσμος που γνωρίζουμε έχει σχέση με τον κόσμο της πραγματικότητος, που είναι ο κόσμος των ιδεών, αφού προήλθε από αυτόν.
Επίσης, η θεολογία του Προτεσταντισμού εκφράζεται κυρίως από την analogia fidei, αφού θεωρεί ότι η σχέση με τον Θεό συνδέεται με την πίστη. Έτσι, κατά τον Προτεσταντισμό, η γνώση του Θεού επιτυγχάνεται με την αναγέννηση του ανθρώπου, η οποία γίνεται δια της θεωρητικής πίστεως. Η διαλεκτική θεολογία του Karl Barth, που εκφράζεται από την analogia fidei, έκανε ισχυρή κριτική στην θεολογία του Παπισμού, που στηρίζεται κυρίως στην analogia entis[ii].
Η Ορθοδοξία που βασίζεται στην θέωση των Προφητών, Αποστόλων και αγίων, εκφράζεται με την αποκαλυπτική εμπειρία και όχι με την γνωσιολογική μέθοδο του Παπισμού και του Προτεσταντισμού. Κατά τους αγίους Πατέρας της Εκκλησίας δεν ισχύουν όλες οι θεωρίες της στοχαστικής αναλογίας, επειδή δεν υπάρχει καμμία ομοιότητα μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Γι’ αυτό και ορθόδοξοι θεολόγοι διακηρύσσουν ότι στον διάλογο με τους Λουθηρανούς, και κατ’ επέκταση με όλες τις Χριστιανικές ομολογίες και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, θα ήταν βοηθητικό και χρήσιμο να γίνη συζήτηση και να επέλθη συμφωνία σχετικά με τους κινδύνους για την θεολογία και τον τρόπο προσεγγίσεως του Θεού, που προϋποθέτουν τόσο η analogia entis, όσο και η analogia fidei[iii].
Ο Καπιταλισμός, όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια της αναλύσεως, έχει επηρεασθή πολύ από την μεταφυσική που επικρατούσε στον δυτικό χώρο, αφού διακρίνεται για την μεταφυσική του προοπτική. Αλλά και ο σοσιαλισμός – Μαρξισμός, ο οποίος παρουσιάσθηκε ως αντιμεταφυσικός, στην πραγματικότητα είναι γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, αφού δέχεται την ύπαρξη άτεγκτων νόμων, που διευθύνουν την ιστορία και τον κόσμο, και φυσικά καθορίζουν όλα τα κοινωνικά φαινόμενα και τις εξελίξεις στην κοινωνία.
Πέρα από τις θεωρητικές τους ομοιότητες, τόσο ο Καπιταλισμός όσο και ο Μαρξισμός, δεν διαφέρουν μεταξύ τους στο κοινωνιολογικό περιεχόμενο. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι βάση και των δύο είναι το κεφάλαιο, με την διαφορά ότι στο καπιταλιστικό σύστημα το κεφάλαιο ανήκει στους λίγους, ενώ στο μαρξιστικό ανήκει στο Κράτος. Και στις δύο θεωρίες ο άνθρωπος είναι εξάρτημα των ιδιαιτέρων νόμων που καθορίζουν το κοινωνικό σκηνικό.
Το γεγονός ότι υπάρχουν δύο θεωρίες για την γένεση του Καπιταλισμού έχει μικρότερη σημασία. Το βέβαιο και αναντίρρητο είναι ότι ο Καπιταλισμός είναι γέννημα της μεταφυσικής, όπως βιώθηκε στον δυτικό χώρο. Βασικός εκπρόσωπος της θεωρίας ότι ο Καπιταλισμός συνδέεται στενά με την προτεσταντική ηθική είναι ο διάσημος κοινωνιολόγος Max Weber (Μαξ Βέμπερ). Κλασσικό είναι το έργο του «η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού».
Στην εισαγωγή αυτή πρέπει να υπογραμμισθή ότι είναι σημαντικό το γεγονός ότι η ανάπτυξη των δύο βασικών κοινωνικών συστημάτων (Καπιταλισμού – Μαρξισμού) έχει σχέση με την επικράτηση των Φράγκων στην Δύση και την απόκλιση του δυτικού κόσμου από τα Ρωμαίικα πλαίσια σκέψεως και ζωής, από την εγκαθίδρυση του φεουδαλιστικού συστήματος στην Δύση, το οποίο τα συστήματα αυτά θέλησαν να κλονίσουν.
Στα επόμενα θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε, όσο το δυνατόν σαφέστερα, τις βασικές θέσεις του Max Weber για την σύνδεση του πνεύματος του Καπιταλισμού με την προτεσταντική ηθική, και κυρίως θα δούμε την μεταφυσική του Καπιταλισμού, όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο του, στο οποίο αναφερόμαστε. Δεν υπάρχει πρόθεση να εξαντλήσουμε το θέμα αυτό και να εκθέσουμε όλες τις απόψεις του, αλλά θα εκτεθή το βασικό πνεύμα του μεγάλου αυτού κοινωνιολόγου.
Ίσως αποτελεί μεγάλο εγχείρημα η παρουσίαση των βασικών θέσεων του Max Weber σε μια μικρή μελέτη, όταν αυτός που το κάνει στερήται ειδικών γνώσεων. Ωστόσο, όμως, ο ίδιος ο Max Weber κάπου ισχυρίζεται ότι «όλες σχεδόν οι επιστήμες οφείλουν κάτι στους ερασιτέχνες, συχνά πάρα πολύ αξιόλογες απόψεις»[iv]. Η μελέτη όμως αυτή δικαιολογείται από την άποψη ότι ασχολήθηκα επισταμένως με την θεολογία της ρωμαίικης παραδόσεως και με την ατμόσφαιρα που επικρατεί στην Δύση, και γι’ αυτό μπορώ να καταλάβω το πνεύμα των απόψεων του Max Weber.
Είναι, άλλωστε, γνωστόν ότι η θεολογία συνδέεται στενώτατα με την ιστορία και την εξέλιξη των διαφόρων κοινωνικών φαινομένων. Όποιος μελετά επισταμένως τις θεολογικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων ομολογιών, μπορεί να καταλάβη εύκολα την διαφορά των κοινωνικών γεγονότων. Αυτό υποστηρίζεται από το γεγονός ότι μέσα στα πλαίσια αυτά κάνει την έρευνά του και ο Max Weber.
η συνέχεια :1. Η αξία του έργου του Max Weber -ΔΕΊΤΕ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου