Παπικός μέμφεται Αγιορείτες καλλιτέχνες

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ» της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου του Αγίου Όρους, τον Δεκέμβριο του 1953

Ο Ιταλός (;)* καλλιτέχνης, ζωγράφος και λογοτέχνης Φουρτουνάτο ΠΕΡΙΛΛΑ, επισκεφθείς εν έτει 1927 το Άγιον Όρος και παραμείνας επ' αρκετόν εις τας Ιεράς αυτού Μονάς, εξέδωκεν εις επιμελημένην, καλλιτεχνικήν, ιταλικήν και γαλλικήν έκδοσιν, εν Λεύκωμα περί Αγίου Όρους, εις το οποίον, εκτός των δώδεκα καλλιτεχνικών ιδιοχείρων υδατογραφιών του και πλήθους ιχνογραφημάτων και φωτογραφιών, περιέχει και σύντομον ιστορίαν των ιερών αυτού Μονών, των βιβλιοθηκών των και των καλλιτεχνικών αυτών θησαυρών.

Μολονότι ο παπικός ούτος το θρήσκευμα καλλιτέχνης δεν κατώρθωσε εις πολλά σημεία της συγγραφής του να αρθή υπεράνω του μισαλοδόξου πνεύματος και της κατά του ορθοδόξου μοναχισμού προκαταλήψεως, εν τούτοις παρατηρήσεις τινές αυτού, ιδία εν τω προλόγω του έργου του, περί της αξιομέμπτου τεχνοτροπίας, την οποίαν ακολουθούν άπαντες σχεδόν οι σημερινοί Αγιορείται καλλιτέχναι, είναι λίαν εύστοχοι και επίκαιροι με το εις τας προηγουμένας σελίδας του παρόντος τεύχους δημοσιευόμενον άρθρον μας περί της αγιορειτικής καλλιτεχνίας



Ο εν λόγω καλλιτέχνης, καίτοι εκπρόσωπος του καθολικού θρησκευτικού πνεύματος και της δυτικής καλλιτεχνικής νοοτροπίας, εν τούτοις ομολογεί εαυτόν εν πάση ειλικρινεία εις πολλά σημεία του έργου του, θαυμαστήν και λάτρην της ορθοδόξου βυζαντινής αγιολογικής τεχνοτροπίας και απορεί και εξίσταται δια το παράδοξον φαινόμενον, κατά το οποίον οι επιζώντες πνευματικοί απόγονοι του καταλυθέντος Βυζαντίου, ήτοι οι σημερινοί αγιορείται καλλιτέχναι, εγκαταλείψαντες τους θεοπνεύστους κανόνας και τα πνευματικά κριτήρια της τεχνοτροπίας ταύτης, της μόνης γνησίως, αληθώς και αναλλοιώτως εκφραζούσης τας καλλιτεχνικάς ανατάσεις του θρησκεύοντος καλλιτέχνου, ετράπησαν επί τας μεθόδους της ρεαλιστικής θρησκευτικής καλλιτεχνίας, της αποτεινομένης και κολακευούσης τα αβαθέστερα αισθητικά γούστα του λαού.

Παραθέτομεν ευθύς κατωτέρω εν μεταφράσει και άνευ ετέρων σχολίων, χαρακτηριστικόν απόσπασμα εκ του εν λόγω έργου.

«...Ένας άλλος κίνδυνος, εσωτερικός, απειλεί τον Άθω: η ρωσσική σχολή ζωγραφικής. Ώ, πως παραδίδεται ούτος εις τα νωθρά κύματα του σχεδίου της, εις την κακοφωνίαν των σκληρών χρωματικών κλιμάκων, και προ παντός εις την παγεράν έκφρασιν των εικόνων της, έστω και αν υποτεθή ότι προορίζονται αύται δι' εμπορικήν εξαγωγήν, τούτο βεβαίως είναι ζήτημα γούστου των «καλλιτεχνών» και των εντεύθεν και εκείθεν του Ωκεανού πελατών των. Πλην όμως η σκέψις ότι πρέπει να αντικατασταθώσι αι προς επισκευήν και αποκατάστασιν νωπογραφίαι (fresques) δια των φρικτών τούτων ελαιογραφιών, αποτελεί ένα έγκλημα, το οποίον θα έπρεπε να προκαλέση παγκοσμίους διαμαρτυρίας.

Δεν παρήλθεν εισέτι πολύς χρόνος, αφ' ότου εξηκολούθουν ακόμη να σέβωνται τας παλαιάς μεθόδους καλλιτεχνικής εκφράσεως (βλέπε ναόν Βατοπεδίου). Ιδέτε όμως σήμερον τας φρικαλεότητας του παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου εις την Μονήν Ξενοφώντος.



Αδελφοί Ιωσαφαίοι, αδελφοί Δανηλαίοι των Κατουνακίων, καλοί μου φίλοι, και σεις οι άλλοι, οι ανώνυμοι αγιογράφοι! Αναλάβατε λοιπόν το έργον των διασήμων προκατόχων σας. Γίνετε θεματοφύλακες της μεγάλης βυζαντινής παραδόσεως των Πανσελήνων, των Θεοφαναίων, των Ανδρονίκων! Αντιγράψατε τας ωραίας Παναγίας με τας τόσον γλυκείας και σκεπτικάς μορφάς: Ποίος μεταξύ των επισκεπτών δεν θα ήθελε να αποκτήση μίαν τοιαύτην εικόνα;





Και σεις καλλιτέχναι της ξυλογλυπτικής, αφήσατε πλέον τους φρικτούς αυτούς χαρτοκόπτας, και τα ξύλινα κουταλοπήρουνα. Αντιγράψατε επάνω εις τα ωραία σας ξύλα της εληάς και λεμονιάς, τους θαυμασίους σταυρούς, τους υπερόχους στεατίτας και τα ανάγλυφα, τα οποία τόσον πλουσίως σας προσφέρονται. Αντιγράψατε κάποιο τμήμα αυτών των εξαισίων διακοσμητικών περιθωρίων των ευαγγελικών επιτίτλων. Δεν μου είχατε ειπή ότι θα ημπορούσατε να αντιγράψητε όλα; Και σας πιστεύω, εγώ όστις είδον εν τη πράξει την επιτηδειότητά σας και την υπομονήν σας.

Εφ' όσον είσθε οι επιζώντες μιάς νεκράς - από της μουσουλμανικής κατακτήσεως - εποχής. Εφ' όσον ακολουθείτε τους αυτούς παλαιούς αυστηρούς μοναστικούς κανόνας, τας αυτάς εκκλησιαστικάς ακολουθίας, την αυτήν μουσικήν. Εφ' όσον και αυτή η φύσις διατηρεί εις τον τόπον σας αναλλοιώτους τας αυτάς θεσπεσίους καλλονάς, ΔΙΑΤΙ τάχα θα πρέπει η κατάπτωσις των καλλιτεχνών σας να αποσπά τόσον σκαιώς από το όνειρόν των, εκείνους οίτινες είχον την ευτυχίαν να διασχίσωσι την θαυμασίαν χώραν σας; Και θα επεθύμουν πολύ όπως, τα παράπονα ταύτα ενός θεράποντος του Ωραίου, έφθανον μέχρι της Κοινωνίας των Εθνών, εις τρόπον ώστε η ελαχίστη αύτη, μειονότης της Αθωΐτιδος Δημοκρατίας να τεθή υπό την προστασίαν της Τέχνης και του ζωηρού παγκοσμίου ενδιαφέροντος ...».



* Ο Γάλλος Fortunato Perilla υπήρξε ιστορικός της Τέχνης, ζωγράφος και συγγραφέας έργων, σχετικά με τη βυζαντινή και νεοελληνική ιστορία. Κατά τη διάρκεια της κατοχής διορίστηκε στην Αθήνα, Διευθυντής του Τμήματος εξωτερικών εκδόσεων Γραφείου Τύπου της Β. Αντιπροσωπίας της Ιταλίας στην Ελλάδα. Ο Fortunato Perilla βιογραφείται μονάχα στο Λεξικό του Ζώη και σε κανένα άλλο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό ή άλλη Εγκυκλοπαίδεια. Το πιθανότερο είναι, το πρόσωπό του να ταυτίζεται με τον Φραγκίσκο Περιλλά (1874-;), Γάλλο ιστορικό της Τέχνης και ζωγράφο, συγγραφέα μελετών της βυζαντινής και νεοελληνικής ιστορίας και τέχνης. Δημοσίευσε πολλά λευκώματα και έργα όπως: Το Άγιον Όρος (1927), Οδηγός του Αγίου Όρους (Δάφνη), Μυστράς, Χίος κλπ.



πηγή