Ο άγιος Ιωσήφ του Βολοκολάμσκ. Εικόνα του 16ου αιώνα.
O όσιος Ιωσήφ – κατά κόσμο Ιωάννης Σανίν – γεννήθηκε το 1439 στο χωριό Γιάσβιστσε –Ποκρόφσκοϊε, κοντά στο Βολοκολάμσκ. Προήρχετο από ευγενή και ευλαβέστατη οικογένεια λιθουανικής καταγωγής, της οποίας περισσότερα από δέκα μέλη έλαβαν το μοναχικό σχήμα.
Σε ηλικία είκοσι ετών ο Ιωάννης εγκατέλειψε την ματαιότητα του κόσμου και μετέβη στην μονή Μπορόφσκ, ογδόντα πέντε περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μόσχας, προς τον ηγούμενο όσιο Παφνούτιο. Απόαυτόν έλαβε το αγγελικό σχήμα μετονομασθείς Ιωσήφ. Στον ισάγγελο βίο είλκυσε τον κατά σάρκα πατέρα του, την μητέρα του και τον αδελφό του, ο οποίος αργότερα έγινε επίσκοπος Ροστώφ. Ο νεαρός Ιωσήφ, ζηλωτής και αυστηρός αγωνιστής, ζούσε με μεγάλη σκληραγωγία, συνεχή τήρησι του νου και προσευχή, υποτασσόμενος κατά πάντα στον όσιο διδάσκαλο του. Το διακόνημα του ήταν στο νοσοκομείο της μονής, όπου υπηρέτησε επί δεκαπέντε χρόνια και τον παράλυτο πατέρα του, ενώ παράλληλα εκτελούσε με κάθε συνέπεια και τον μοναχικό του κανόνα. Προτού κοιμηθή ο ηγούμενος Παφνούτιος (1477), όρισε ως διάδοχο του τον Ιωσήφ. Όταν ο όσιος ανέλαβε τα καθήκοντα του, θέλησε να εισαγάγει στη μονή αυστηρότερο τυπικό κοινοβιακής ζωής από το ήδη υπάρχον, αλλά οι μοναχοί αντέδρασαν. Αυτό έγινε αιτία, να επιχειρήση ένα μεγάλο προσκύνημα στα μοναστήρια της Ρωσίας, με σκοπό να μελετήση τα τυπικά τους.
Αν και έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση στη μονή του οσίου Κυρίλλου της Λευκής Λίμνης (Μπιελοζέρσκ), δεν έμεινε εκεί αλλά ούτε και επέστρεψε στο Μπορόφσκ. Ανεχώρησε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο Βολοκολάμσκ, όπου μέσα στο δάσος ίδρυσε μονή, την οποία αφιέρωσε στην Κοίμηση της Θεοτόκου (1479). Εκεί είχε την δυνατότητα να ρυθμίση την ζωή των μοναχών βάσει του αυστηρού τυπικού το οποίο ο ίδιος θεσμοθέτησε, επηρεασμένος από το τυπικό της μονής Στουδίου. Η ακριβής μοναχική ζωή στο νέο μοναστήρι είλκυσε πολλούς μαθητάς, οι οποίοι επιθυμούσαν να σηκώσουν τον σταυρό τους και να ακολουθήσουν τον Κύριο με καθημερινό θάνατο. Ο Ιωσήφ δεχόταν με απροσωπόληπτη πατρική στοργή πλούσιους και πτωχούς και παρέδιδε τις ίδιες αρχές κοινοβιακής ζωής τόσο στους ευγενείς που υπετάσσοντο στην καθοδήγησί του, όσο και στους υπηρέτες, που τους ακολουθούσαν. Η άσκησις, η ευτελής ενδυμασία, τα διακονήματα, τα πάντα ήσαν κοινά. Μολονότι όλοι ζούσαν με άκρα ακτημοσύνη και ολοκληρωτική αυταπάρνησι, τους ασθενείς και τους γέροντες τους μεταχειριζόταν με πολλή διάκριση. Δίδασκε στους μοναχούς να αφήνουν ακόμη και το διακόνημά τους, προκειμένου να προσφέρουν κάποια βοήθεια σε ηλικιωμένον ή ασθενή αδελφό τους, διότι, έλεγε, η θεία εντολή της αγάπης είναι υπεράνω κάθε ανθρώπινης εντολής.
Έζησε την δύσκολη εποχή, κατά την οποία η Ρωσία αναγεννιόταν μέσα από την τέφρα που άφησε ο ταταρικός ζυγός (1240-1480). Ο όσιος Ιωσήφ, πολύ φιλάνθρωπος και ελεήμων, με κάθε τροπο βοηθούσε τον πάμπτωχο λαο. Ξεχωρισε ένα τμήμα του κοιμητηρίου της μονής για την ταφή των ξένων και δίδασκε στους ευγενείς και στους ισχυρούς να είναι ελεήμονες προς τους υπηκόους του. Σε περίοδο μεγάλης πείνας εστέγασε και έθρεψε στην μονή του χίλια περίπου παιδιά.
Την ίδια εποχή ο νεαρός ηγεμών του Βολοκολάμσκ Ιωάννης ανεχώρησε απροετοίμαστος για την άλλη ζωή. Ο όσιος Ιωσήφ τον ανέστησε με την προσευχή του, τον εξομολόγησε, τον εκοινώνησε και ο ηγεμών εκοιμήθη πάλι, για να αναπαυθή αιωνίως.
Προς το τέλος του ιε΄ αιώνος ο όσιος, με την θεόπνευστη διδασκαλία και το παράδειγμα του ορθού ασκητικού φρονήματος που πρόσφερε η μονή του, εξαπέλυσε δριμύτατο αγώνα εναντίον της αιρέσεως των ιουδαϊζόντων, η οποία αναστάτωσε το Νόβγκοροντ. Με τον επίσκοπο της πόλεως άγιο Γεννάδιο (βλ. 4 Δεκ.) ο Ιωσήφ επέτυχε την καταδικη τους στις συνόδους που συνεκλήθησαν το 1490 και 1504.
Με την άνθησι του μοναχισμού, που παρατηρήθηκε στην Ρωσία κατά τον ιδ΄ και τον ιε΄ αιώνα, οι μονές συγκέντρωναν πολλή περιουσία προερχομένη από δωρεές πιστών και ηγεμονικές χορηγήσεις. Και καθώς τεράστιες εκτάσεις γης περιήρχοντο στην κυριότητά τους, το ζήτημα, αν τα μοναστήρια μπορούσαν να διαχειρίζωνται αυτές τις περιουσίες ως ιδιόκτητες, έλαβε ιδιαίτερη οξύτητα. Μήπως αυτό ήταν αντίθετο προς την ευαγγελική πτωχεία; Ο όσιος Ιωσήφ επενέβη στο θέμα υπερασπίζοντας το δικαίωμα των μονών να έχουν ακίνητη περιουσία, με το επιχείρημα ότι η προσωπική ακτημοσύνη του κοινοβιάτου μοναχού δεν επηρεάζεται από την κοινή περιουσία της μονής. Επί πλέον οι μονές έχουν έτσι την δυνατότητα να διακονήσουν την Εκκλησία και τους πτωχούς. Ο πλούτος στην περίπτωσι αυτή δεν είναι εγωιστική απόκτησις, αλλά αποβαίνει προς κοινόν όφελος της Εκκλησίας. Η άποψίς του, που επικυρώθηκε από τις συνόδους του 1503 και 1504, ουσιαστικά δεν εναντιωνόταν στην αντίθετη θέσι που υπερήσπιζε ο όσιος Νείλος της Σόρα (βλ. 7 Μαϊ.), κατά την οποία οι μοναχοί έπρεπε να ζουν με παντελή ακτημοσύνη και πτωχεία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο τάσεις του μοναχισμού, που πρέπει να συνυπάρχουν μέσα στην Εκκλησία.
Ο όσιος Ιωσήφ εκοιμήθη στις 9 Σεπτεμβρίου 1515 και ενεταφιάσθηκε στο καθολικό της μονής του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου