Ο θάνατος του χειρογράφου...

Η αλληλογραφία έδωσε τη θέση της στα e-mails, τα ερωτικά ραβασάκια στα SΜS. Τα ημερολόγια μετατράπηκαν σε blogs και ελάχιστες είναι πλέον οι μαθήτριες που διατηρούν λεύκωμα. Τα μολύβια και τα στιλό έχουν αντικατασταθεί από τα πλήκτρα του υπολογιστή και του κινητού τηλεφώνου, ενώ αντί για την καλλιγραφία, οι μαθητές στα σχολεία εκπαιδεύονται στο τυφλό σύστημα. Έρχεται λοιπόν το τέλος του χειρογράφου;

Κάποιοι απαντούν αφοπλιστικά όχι, επιμένοντας ότι η αποτύπωση λέξεων στο χαρτί είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου και ότι όσο υπάρχουν συναισθήματα θα υπάρχει και το χειρόγραφο. Πολλοί υποστηρίζουν πως θα φτάσει η στιγμή που το χειρόγραφο θα μετατραπεί σε μουσειακό είδος, λέγοντας χαρακτηριστικά πως οτιδήποτε καταγράφεται θα είναι σε ψηφιακή μορφή. «Δεν μπορούμε να μιλάμε για το τέλος του χειρογράφου. Η γραφή είναι ο καθρέφτης της ψυχής μας. Είναι μια φυσική εκδήλωση του ανθρώπου- από την ηλικία των τριών ετών μετά το παιχνίδι- που βοηθάει παράλληλα στο να διώχνουμε το στρες και να αποτυπώνουμε τα συναισθήματα, τα οποία δεν μπορούν να φανούν στο ξερό κείμενο του υπολογιστή», σημειώνει η γραφολόγος κ. Χριστίνα Σωτηράκογλου.
Σύμφωνα με τους γραφολόγους, το γραπτό αποτυπώνει τον χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία, τα ταλέντα, τις ατέλειες ενός ανθρώπου. «Έχει παρατηρηθεί ότι η χρήση της τεχνολογίας έχει επηρεάσει και τον γραφικό χαρακτήρα των μαθητών- ειδικότερα των κοριτσιών- που μιμούνται τα στρογγυλά γράμματα του υπολογιστή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως έχει υποκαταστήσει τον γραφικό χαρακτήρα κάθε ανθρώπου. Ο άνθρωπος όσο πιο πολύ γράφει με το στιλό ή το μολύβι τόσο οξύνει τη μνήμη του, καθώς εξασκεί τον εγκέφαλό του. Δεν σημαίνει ότι η χρήση του υπολογιστή όμως μας κάνει αμνήμονες. Καλό πάντως είναι οι νέοι όσο μπορούν να γράφουν και στο χαρτί», συμβουλέυει η κ. Σωτηράκογλου.

«Είμαστε πλέον κοντά στο τέλος του χειρογράφου. Βέβαια αυτό θα εξαρτηθεί από το ποσοστό του ηλεκτρονικού αλφαβητισμού και τις κοινωνικές και ψηφιακές ανισότητες. Πιστεύω σε κάποιο βαθμό ότι το τέλος του θα σήμαινε και μια ίση κοινωνία όπου οι πολίτες θα είχαν πρόσβαση σε όλες τις δυνατότητες που προσφέρει. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορούμε να πούμε ότι το χαρτί θα είναι η αντίσταση του φτωχού. Το χαρτί είχε σχέση με τον πολιτισμό των προηγούμενων ετών όπως τον είχαν βιώσει οι άνθρωποι. Είχε μυρωδιά, χρώμα, σχήμα και μπορούσες να το τσακίσεις και να το μεταφέρεις. Σήμερα, το αποθηκευτικό μέσο είναι άυλο», σημειώνει ο κοινωνιολόγος κ. Χαράλαμπος Στέρτσος. Η ηλεκτρονική γραφή καταλαμβάνει όλο και περισσότερο χρόνο στις καθημερινές δραστηριότητες του ανθρώπου και η γραφή στο χαρτί όλο και λιγότερο. «Μέσω της τεχνολογίας βαδίζουμε σε μια ηλεκτρονική μοναξιά που θυμίζει τη μοναξιά των ανθρώπων της μεγάλης πόλης», συμπληρώνει ο κοινωνιολόγος λέγοντας χαρακτηριστικά πως πλέον ανοίγεις την πόρτα του σπιτιού σου και βλέπεις μόνο φακέλους με υποχρεώσεις και όχι ένα γράμμα από ένα αγαπημένο πρόσωπο, όπως παλαιότερα.

Κομψοτέχνημα
«Είναι πιθανό να φτάσουμε στο σημείο όπου το χειρόγραφο θα θεωρείται κομψοτέχνημα. Θα έχει τους λάτρεις και τους οπαδούς του, όπως κάποια παλιά συλλεκτικά αυτοκίνητα. Η τεχνολογία για λόγους ταχύτητας στην επικοινωνία δημιούργησε νέες ισχυρές συνήθειες. Σε λίγο καιρό ακόμη και η διαδικασία των εξετάσεων θα γίνεται ηλεκτρονικά», σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης κ. Αντώνης Γεωργούλας. Ο καθηγητής διαπιστώνει πως οι φοιτητές έχουν σήμερα πρόβλημα γραπτής έκφρασης καθώς δυσκολεύονται να αναπτύξουν τη σκέψη τους και ο γραφικός τους χαρακτήρας είναι κάπως κοφτός. «Δεν συναντάς πλέον τον “ναρκισσισμό” της προσωπικότητας όπως φαινόταν μέσα από τη γραφή.», καταλήγει ο κ. Γεωργούλας.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Χιλιάδες χρόνια μετά την ανακάλυψή της, οι άνθρωποι εκπαιδεύονται στην... πληκτρολόγηση


«Η σχέση μου με το χαρτί είναι ερωτική»

ΤΟ ΠΡΩΤΟ της βιβλίο η συγγραφέας κ. Λένα Μαντά το έγραψε με χαρτί και μολύβι. Τα υπόλοιπα πέντε με τη βοήθεια που της προσέφερε ο υπολογιστής. «Όταν υπάρχει οίστρος το χέρι κουράζεται και αναγκάζομαι να σταματάω. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μην κόβεται η ροή της σκέψης. Δεν με νοιάζει το πού γράφω, αλλά να μην κολλάει η σκέψη μου», δηλώνει η συγγραφέας των μπεστ σέλερ «Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι» και «Η άλλη πλευρά του νομίσματος». Πάντα όμως δίπλα στον υπολογιστή τής κ. Μαντά υπάρχουν ένα μπλοκάκι κι ένα μολύβι. «Η σχέση μου με τον υπολογιστή είναι επαγγελματική, για καθαρά πρακτικούς λόγους. Η σχέση μου με το χαρτί είναι ερωτική. Είναι κάτι ζωντανό που αναπνέει και το χρησιμοποιώ ταυτόχρονα με τον υπολογιστή για να σημειώνω οτιδήποτε θα μπορούσε να παρέμβει στην πλοκή των βιβλίων.

Μάλιστα, αυτές τις σημειώσεις τις κολλάω στον τοίχο». Σύμφωνα με την κ. Μαντά, οι κανόνες του σαβουάρ βιβρ απαιτούν η αλληλογραφία να μη γράφεται στον υπολογιστή, αλλά στο χαρτί. «Οι συνθήκες της δουλειάς, όμως, μου επιβάλλουν να παρεκκλίνω από αυτό τον κανόνα. Υπάρχουν πολλά γράμματα αναγνωστών που περιμένουν γρήγορη απάντηση».


«Τα χειρόγραφα μπορείς να τα βάλεις στην τσέπη της καρδιάς σου»

«ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ έχουν προσωπικό χαρακτήρα. Εκεί μπορεί να ανιχνευθεί η οργή, ο θυμός, η βιασύνη. Είναι αντικείμενα.

Μπορείς να τα βάλεις στην τσέπη της καρδιάς σου. Τα γράμματα μένουν. Έπειτα από τριάντασαράντα χρόνια είναι πολύτιμα». Αυτή είναι η ρομαντική πλευρά του γραπτού, για τον συγγραφέα κ. Θανάση Βαλτινό που από την αρχή της συγγραφικής του καριέρας γράφει τα κείμενά του στο χαρτί και την γραφομηχανή- «ο υπολογιστής ψυχολογικά με απωθεί. Παρ΄ όλα αυτά, «και το χαρτί και το μολύβι είναι μια ανθρώπινη τεχνολογική κατάσταση, με τη διαφορά από τον υπολογιστή να είναι ελάχιστη».

Και ο κ. Βαλτινός υποστηρίζει πως έρχεται το τέλος του χειρόγραφου «σε λίγες δεκαετίες με τις επιπτώσεις θα έχουν ψυχολογικές αποχρώσεις και θα μιλάμε για νέους εθισμένους στον ηλεκτρονικό τρόπο επικοινωνίας».


«Εγκαταλείπουμε μια παλιά τέχνη»

«Θεωρώ πως εγκαταλείπουμε μια παλιά τέχνη της γραφής. Το χειρόγραφο εξαφανίζεται. Είναι το τέλος του». Το πρώτο του βιβλίο του, το «Λειμωνάριο», ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός κ. Γιώργος Γιατρομανωλάκης το έγραψε σε τετράδια στα Κύθηρα την περίοδο της χούντας. Αυτά τα τετράδια, όπως σημειώνει, υπάρχουν ακόμη και σήμερα. «Από το ΄90 και μετά ό,τι έχω γράψει είναι στον υπολογιστή και βρίσκεται αποθηκευμένο σε ψηφιακό υλικό. Συνομιλώ με την άσπρη οθόνη του κομπιούτερ, όπου μου προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες επεξεργασίας του κειμένου. Μπορείς να γράψεις και να ξαναγράψεις ένα κείμενο», λέει ο κ. Γιατρομανωλάκης. Μπορεί να γράφει τα κείμενά του στον υπολογιστή, πάντα όμως τη διόρθωση θα την κάνει σε τυπωμένο χαρτί.

«Είμαι επαγγελματίας γραφιάς. Αυτό που θέλω είναι να τελειώσω γρήγορα ένα κείμενο», σημειώνει.


«Χάνεις την επαφή με τη γλώσσα»

«Το τακτοποιημένο γράψιμο, εκτός από το καθαρά αισθητικό κομμάτι, εμπεριείχε και τη διαδικασία μάθησης της γλώσσας μας. Ό,τι παραπετάς και δεν φροντίζεις να είναι όμορφο, το υποβιβάζεις, το χάνεις και τέλος σε εκδικείται. Δηλαδή χάνεις την επαφή με την ίδια τη γλώσσα», σημειώνει ο συνταξιούχος φιλόλογος κ. Γιάννης Χαλιώτης. Ο κ. Χαλιώτης θεωρεί αδιανόητο μαθητές που έχουν περάσει στις πλέον υψηλόβαθμες σχολές να γράφουν κείμενα με ανεπίτρεπτα ορθογραφικά λάθη. «Υπάρχει ένας συνδυασμός αιτιών. Αρχικά μια “γραμμή” που έλεγε πως τα παιδιά δεν πρέπει να ζορίζονται στο γράψιμο. Δεύτερον, με τους υπολογιστές, τα κινητά και την τηλεόραση, οι λέξεις άρχισαν περισσότερο να έχουν ηχητικό περιεχόμενο. Τα παιδιά τις ακούν, αλλά δεν τις γράφουν σωστά», λέει ο φιλόλογος και επισημαίνει: «Η γραφή δεν βρίσκει εφαρμογή μόνο στην Έκθεση και τα Νέα Ελληνικά, αλλά και τη Μουσική, τη Φυσική, τα Μαθηματικά»