Μήπως ο Θεός σας είναι πολύ μικρός;

π. Μιχαήλ Ολέκσα To άρθρο που ακολουθεί αποτελεί απάντηση σε μια επίθεση που έκανε μία φονταμενταλίστρια προτεστάντις περιοδεύουσα ιεραπόστολος η οποία κατάγγειλε τον πολιτισμό, την τέχνη και την πνευματικότητα της Αλάσκας ως δαιμονικά, εθνικά, ειδωλολατρικά και κακά. Ζητήθηκε από τον ορθόδοξο πρωθιερέα Μιχαήλ Ολέκσα, εφημέριο στην πρωτεύουσα Juneau, να παρουσιάσει επ' αυτού στην κρατική τηλεόραση μια διαφορετική άποψη και ιστορική προοπτική. Αργότερα ο ίδιος δημοσίευσε το άρθρο αυτό στην τοπική εφημερίδα.

Σκεφθήκατε ποτέ μήπως ο Θεός σας είναι πολύ μικρός; Υποθέτω πως όχι. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο Θεός τους έχει το σωστό μέγεθος - όχι πολύ μεγάλος ώστε να εισχωρεί σε πλευρές της ζωής τους όπου, θεωρούν, δεν έχει δουλειά να ανακατεύεται, αλλά αρκετά μεγάλος για να είναι άξιος τιμής και λατρείας, ισχυρός και με αρκετό ενδιαφέρον ώστε να χορηγεί μερικές χάρες περιοδικά σε εποχές δυστυχίας και θλίψης. Αυτό είναι το είδος του Θεού στα μέτρα μας, που οι περισσότεροι από μας προτιμούν.Ο καθένας έχει ένα Θεό, ακόμη και αυτοί που θεωρούν τον εαυτό τους άθεο και αγνωστικιστή. Οτιδήποτε είναι κεντρικό και σημαντικό στη ζωή σου, για οτιδήποτε είσαι πρόθυμος να θυσιάσεις ή να πεθάνεις ή να ζεις γι' αυτό.

Μπορεί να είναι το χρήμα, ή η φυσική ηδονή -σεξουαλική ή από ναρκωτικά- ή η δύναμη ή το γόητρο, ή οποιοσδήποτε συνδυασμός τους. Μπορεί να είναι ένας σημαντικός πολιτικός «σκοπός», ή ίσως η σύζυγός σου και τα παιδιά, ή η υλική τους ευημερία. Αλλά ο καθένας, είτε το έχει συνειδητοποιήσει ή όχι, κάπου έχει ένα Θεό.

Πριν εκατό χρόνια ο Ντοστογιέφσκι έγραψε, αν δεν υπάρχει Θεός, τότε είμαι Θεός. Σωστά. Αλλά αν είσαι ο Θεός σου, αν θεωρείς τον εαυτό σου το σημαντικότερο πράγμα στο σύμπαν, σού προτείνω να το ξανασκεφθείς. Είσαι μια πεπερασμένη και σχεδόν ασήμαντη δημιουργία σε μέγεθος, δύναμη, νοημοσύνη και μακροβιότητα. Ο κόσμος θα υπάρχει και μετά από σένα. Θα σε καταποντίσει, θα σε ξεγελάσει, θα σε συντρίψει - νωρίτερα ή αργότερα. Απλώς διάθεσέ του έναν αιώνα.

Έτσι ίσως ολόκληρος ο κόσμος, σαν σύνολο, αυτό που οι Έλληνες ονομάζουν «τα πάντα», το άθροισμα όλων των πλασμάτων, αστέρων και πλανητών, είναι Θεός. Φαίνεται αρκετά μεγάλο, αρκετά αιώνιο, αρκετά ισχυρό για να διεκδικεί σεβασμό και τιμή. Προχώρα και δοκίμασε. Τίμα τον ήλιο, τη βροχή, τη σελήνη ή τα άστρα. Λάτρεψε τις δυνάμεις του φυσικού κόσμου. Χόρεψε για τη βροχή. Τραγούδησε στο χιόνι. Γράψε ποιήματα στις δύσεις, στα σαλιγκάρια, στο άγιο χώμα. Θα σου ανταποδώσουν τα στοιχεία αυτά την καλοσύνη; Οι αστερισμοί θα σου μιλήσουν, θα σε ευλογήσουν, θα σε ανταμείψουν ή θα σε προστατέψουν; Όπου και να κοιτάξουμε, οι δυνάμεις της φύσεως είναι ωραίες και τρομακτικές, αλλά είναι επίσης ιδιότροπες, παράλογες, καταστροφικές. Λάτρεψέ τες και θα σε χλευάσουν, θα σε απορρίψουν, θα σε προδώσουν.Και αν όλα όσα υπάρχουν είναι το άθροισμα αυτών των φυσικών δυνάμεων και διαδικασιών, αυτό που αποκαλούμε «φύση», τότε όλα όσα συμβαίνουν μέσα στο κεφάλι σου ή μέσα στο δικό μου, ακριβώς τώρα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία μικρή εφαρμογή της ευρύτερης πραγματικότητας - χημικές ή ηλεκτρικές αντιδράσεις. Δεν υπάρχει λόγος να νομίζει κανείς ότι τα ηλεκτρικά ερεθίσματα μέσα στο κεφάλι μου έχουν να κάνουν με την πραγματικότητα ή την αλήθεια.

Εάν όλα όσα υπάρχουν είναι «φύση» και εγώ αποτελώ τμήμα της «φύσης» και δεν υπάρχει τίποτε περισσότερο, τότε οι ιδέες μου δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά χημικές και ηλεκτρικές δυνάμεις που τέθηκαν σε κίνηση από άλλα ερεθίσματα επίσης φυσικά. Εάν όλα όσα έχουμε και ό,τι είμαστε είναι «φυσικά», τότε δεν μπορεί να υπάρχει «Αλήθεια». Εάν όμως πιστεύουμε σε παγκόσμιο δίκαιο ή άδικο, ηθική ή καλοσύνη γενικά, εκφράζουμε μια πεποίθηση σε κάποια Πραγματικότητα έξω από τη Φύση.Οι ανθρώπινοι πολιτισμοί έχουν πάντοτε αποδεχθεί μερικές ηθικές αρχές. Δεν μπορεί να υπάρξει κάποια «νέα ηθική», παρά μόνο μια ανακατάταξη προτεραιοτήτων που έχουν καθορισθεί.

Η εντιμότητα είναι μια αρετή που έχει ευρεία αποδοχή, μπορεί όμως να έλθει σε σύγκρουση με μία άλλη υποχρέωση, για παράδειγμα να μη στενοχωρήσω χωρίς λόγο κάποιον άνθρωπο. Ο καθένας μας έχει αντιμετωπίσει το ηθικό δίλημμα αν πρέπει να πεις σε κάποιον την αλήθεια, όταν ξέρεις ότι θα τον πληγώσει. Πρέπει να αποφασίσετε ποια ηθική άξια είναι σημαντικότερη, όχι ποιαν να εγκαταλείψετε για πάντα.Οι κοινωνίες είχαν διαφορές στον τρόπο του γάμου, καμία κοινωνία όμως δεν επέτρεπε στον κάθε άνδρα να έχει οποιαδήποτε γυναίκα, όποτε την ήθελε. Αυτό είναι εκείνο που ο C. S. Lewis στο βιβλίο του Abolition of Man, ονόμασε ΤΑΟ, ο παγκόσμιος κώδικας της ενάρετης ανθρώπινης συμπεριφοράς που οι σοφοί και οι φιλόσοφοι διέκριναν σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις πνευματικές παραδόσεις, σε κάθε ήπειρο. Μπορεί κανείς να αποδέχεται τα ηθικά κριτήρια του ΤΑΟ χωρίς να γίνεται οπαδός μιας συγκεκριμένης θρησκείας, θα σας κάνει καλύτερο άνθρωπο. Δεν πρόκειται να επιλύσει το πρόβλημα για το Θεό, θα εξακολουθήσετε να έχετε ένα Θεό, και ο Θεός σας μπορεί πάντοτε να είστε εσείς.

Οι Χριστιανοί πιστεύουν σε μία σύνθεση των επιλογών που μνημονεύθηκαν ως τιάρα, θεωρούν ότι ο Θεός της φύσης και ότι ο Θεός της Ηθικότητας είναι ο Ίδιος υπερβατικός Θεός. Ο Θεός είναι εκτός και πέραν του σύμπαντος, αλλά ενδιαφέρεται άμεσα γι’ αυτό. Όπως και για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Αυτό έχει αποκαλυφθεί από τις ενέργειες του Θεού σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό λαό, σε πραγματικό χρόνο και χώρο. Οι μύθοι για τους θεούς της φύσεως ήταν μία απόπειρα που έκαναν άλλοι πολιτισμοί για να περιγράψουν και να καταλάβουν τον κόσμο τους. Αυτοί όμως οι θεοί δεν συνδέονται με υψηλότερα ηθικά κριτήρια. Ο Ζεύς, η Αθηνά και ο Ερμής μπορούσαν να είναι εξίσου ζηλόφθονοι, μικροπρεπείς, ανέντιμοι και εκδικητικοί, όσο και οι άνθρωποι που τους λάτρευαν. Ο Raven, ο δημιουργός Θεός στην θρησκεία της Αλάσκας, είναι επίσης ένας απατεώνας, που τακτικά λέει ψέματα και ξεγελάει τους άλλους. Οι θεοί της φύσεως ήταν πολύ ανθρώπινοι, θεοί που έγιναν κατ' εικόνα του ανθρώπου. Αλλά και ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης ήταν ο φοβερός Θεός της δικαιοσύνης, ασυμβίβαστος και απλησίαστος. Ο Γιαχβέ ζητούσε περισσότερα από τον εκλεκτό λαό του, συγχρόνως όμως ήταν αόρατος, απόμακρος, υπερβατικός, αποστασιοποιημένος. Οι Χριστιανοί πιστεύουν ότι στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού ο Θεός αποκαλύφθηκε εν σαρκί, τέλειος άνθρωπος, χωρίς αμαρτία, και τέλειος Θεός, η πηγή και η ζωοποιός δύναμη όλης της δημιουργίας.Επίσης μερικοί Χριστιανοί κάνουν το Χριστό πολύ μικρό. Περιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζουν την αντίληψη τους γι’ Αυτόν στο Θεό της Παλαιάς Διαθήκης, υπεράνω, εκτός και πέραν της φύσεως. Η Καινή Διαθήκη όμως είναι γεμάτη με μαρτυρίες για το Χριστό ως την εκπλήρωση όχι μόνο των εβραϊκών προφητειών αλλά των θρησκευτικών διαισθήσεων όλων των λαών, όπως επίσης και αυτών που έβρισκαν το Θεό στη φύση. Εξετάστε, για παράδειγμα, μερικούς στίχους που αναφέρονται στον Ιησού Χριστό: «ος έστιν εικών του Θεού του αοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ότι εν αυτώ εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοις ουρανοίς και τα επί της γης, τα ορατά και τα αόρατα, είτε θρόνοι, είτε κυριότητες, είτε αρχαί, είτε εξουσίαι, τα πάντα δι’ αυτού και εις αυτόν έκτισται• και αυτός έστι προ πάντων, και τα πάντα εν αυτώ συνέστηκε» (Κολ. 1.15-17).Η περικοπή του Ευαγγελίου που διαβάζεται το Πάσχα βεβαιώνει την ιδια χριστιανική αλήθεια. Ότι ο Λόγος είναι Θεός, και ότι από Αυτόν έγινε ό,τι έχει γίνει, ό,τι είναι η Ζωή η οποία ζωοποίει κάθε Άνθρωπο -και κάθε τι- που έρχεται στον κόσμο. Ο Λόγος εκδηλώνεται όχι μόνον ως ένα ιερό βιβλίο, αλλά και ως το Ιερό Πρόσωπο, το οποίο ενσωματώνεται και εκδηλώνεται σε ολόκληρη την κτίση.

Κατά την διήγηση της Γενέσεως ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο και τον εχαρακτήρισε -καλόν λίαν- και τον ευλόγησε. Ο Θεός του Ισραήλ εχρησιμοποίησε τη φύση και τα στοιχεία και τις δυνάμεις της φύσεως για να «ποιήσει θαυμάσια» στην ιερά Ιστορία των Εβραίων. Το νερό φαίνεται ότι ήταν ένα από τα αγαπημένα δημιουργήματα του Θεού. Εμφανίζεται και ξαναεμφανίζεται στις αφηγήσεις. Σκεφθείτε πόσες φορές εμφανίζονται στην Παλαιά Διαθήκη ο Ιορδάνης ποταμός, ή ο Νείλος ή η Ερυθρά θάλασσα. Ο Ιησούς εχρησιμοποίησε το νερό για να κάνει το πρώτο του θαύμα. Ο Θεός αγαπά τη φύση. Ο Γιαχβέ ευφραίνεται στα υλικά πράγματα. Έπρεπε - διότι είναι Αυτός που τα εδημιούργησε.

Η Εκκλησία συμμετέχει στη χαρά που αισθάνεται ο Θεός για το σύμπαν που εδημιούργησε σε κάθε ακολουθία αγιασμού και δοξολογίας που τελεί. Ο πιστός επικοινωνεί με το Δημιουργό μέσω του υλικού κόσμου, γιατί η συνταγή για ψωμί και κρασί περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από αλεύρι, προζύμι, νερό, σταφύλια και ζάχαρη. Για να παραχθούν αυτά, ο ήλιος πρέπει να ανατείλει, η βροχή να πέσει, τα στοιχεία της φύσεως να είναι ευνοϊκά, και αυτή η γη να είναι γόνιμη. Στη θεία Λειτουργία η Εκκλησία προσφέρει τα «πάντα» στον Θεό.Η προς Εφεσίους επιστολή 5.20 προτρέπει τους πιστούς να είναι «ευχαριστούντες πάντοτε υπέρ πάντων εν ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τω Θεώ και Πατρί» Ο Απόστολος Παύλος προχωρεί περισσότερο στην προς Φιλιππησίους επιστολή 4,8. Διδάσκει ότι οι Χριστιανοί πρέπει να σκέπτονται «όσα εστίν αληθή, όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα αγνά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα, ει τις αρετή και ει τις έπαινος». Με αυτό το πνεύμα οι Χριστιανοί μπορούν να απολαμβάνουν οτιδήποτε οι άλλοι, κατά την αναζήτηση τους για αλήθεια και αγαθότητα, εδημιούργησαν για να εκφράσουν την εμπειρία τους για το ωραίο. Να καταστρέφεις έργα τέχνης παραβιάζει αυτή τη βιβλική εντολή.Πολύ συχνά μελετώντας την Αγία Γραφή σε αγγλική μετάφραση αντί για το ελληνικό πρωτότυπο, οι Χριστιανοί παρερμηνεύουν αυτό, που διδάσκει η Βίβλος, ή χάνουν κάτι από τον αρχικό της πλούτο. Το χωρίο από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο 3.16, που εκατομμύρια πιστοί ξέρουν από στήθους, είναι περίφημο: «ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν...». Αλλά ο Ευαγγελιστής και συγγραφέας αυτού του Ευαγγελίου μπορούσε να έχει χρησιμοποιήσει δύο διαφορετικές ελληνικές λέξεις αντί του «κόσμος», θα μπορούσε να έχει γράψει «οικουμένη», που σημαίνει την κατοικούμενη γη, δηλαδή όλους τους ανθρώπους του κόσμου, και οι περισσότεροι αναγνώστες θα υπέθεταν ότι, στην πραγματικότητα, αύτη τη λέξη εχρησιμοποίησε. Υπάρχει όμως και μία άλλη λέξις, η λέξις -κόσμος-, το σύμπαν όλης της δημιουργίας και αύτη είναι η λέξη που εχρησιμοποίησε ο Απόστολος Ιωάννης. «Ούτω γαρ ηγάπησεν ό Θεός τον κόσμον...». Ο Θεός δεν εδημιούργησε μόνον, αλλά εξακολουθεί να αγαπά το σύμπαν, κάθε γαλαξία και κάθε άτομο σε αυτό, και θέλει να είναι ευλογημένο, αγιασμένο, όπως ήταν στην αρχή, σε μια αποκατεστημένη αρμονία.Τότε ανευρίσκεται μία «οικολογική» διάσταση στο Χριστιανισμό που οι παλαιότεροι Χριστιανοί γνώριζαν, καταλάβαιναν και με την οποία ζούσαν. Γνώριζαν ότι ο κόσμος είναι ένας Ιερός χώρος μολυσμένος, που τον έχουν εκμεταλλευθεί, κόσμος κηλιδωμένος από την ανθρώπινη πλεονεξία και αμαρτία, αλλά ταυτόχρονα, άξιος σεβασμού, γιατί είναι το έργο όπως επίσης και το αντικείμενο της αγάπης του Θεού. Από τον 15ο αιώνα η Δυτική χριστιανοσύνη συγκέντρωσε το ενδιαφέρον της για τη σωτηρία σχεδόν αποκλειστικά στο Θεό της δικαιοσύνης σε όρους της Παλαιάς Διαθήκης. Αντιλήφθηκαν την «σωτηρία» στη διατήρηση μιας σωστής σχέσης με το Γιαχβέ, και ετόνισαν ότι ο τρόπος με τον οποίο το πετυχαίνει κανείς αυτό είναι να δεχτεί το Χριστό ως Σωτήρα. Εντούτοις με τον υπερτονισμό ενός θέματος του Ευαγγελίου υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να παραθεωρήσει κανείς άλλες σημαντικές πλευρές της Χριστιανικής θρησκευτικής παραδόσεως. Ακριβώς επί πέντε αιώνες η πιο έκδηλη αδιαφορία ήταν σχετικά με τη διδασκαλία της Καινής Διαθήκης για τη «φύση».

Οι ιθαγενείς Χριστιανοί της Βόρειας Αμερικής, που μεταστράφηκαν στο Ευαγγέλιο πρόσφατα, γίνονται μέλη της Εκκλησίας με μεγάλο σεβασμό για την πνευματική σπουδαιότητα του φυσικού κόσμου. Αντιλαμβάνονται το κατά Ιωάννη 3.16 καλύτερα, πληρέστερα από τους ιεραποστόλους που τους εδίδαξαν τη Βίβλο. Να απαιτήσουμε από αυτούς να απαρνηθούν αυτήν τη διάσταση χάριν της πνευματικότητός τους δεν είναι μόνο ανέντιμον και άδικο, αλλά είναι μια διαστροφή του χριστιανικού μηνύματος. Φτωχαίνει και τους ίδιους και την Εκκλησία, γιατί είναι ανάγκη να φέρνουμε στη μνήμη της Εκκλησίας την κοσμική διάσταση της χριστιανικής πίστης.Η Εκκλησία της αποστολικής εποχής ήταν κοινοτική.

Οι γηγενείς πληθυσμοί απέδιδαν κατά παράδοση μεγάλη σημασία στη συμβίωση σε κοινότητες όπου τα μέλη της φυλής μπορούσαν να συνάπτουν μεταξύ τους σχέσεις κανονικά, αρμονικά. Έζησαν μαζί για χιλιάδες χρόνια με μια οικολογικά ευαίσθητη ισορροπία με τη φύση και με τη φυλή τους. Το χαρακτηριστικό λοφίο της φυλής τους. Όπως το οικόσημο στη μεσαιωνική Ευρώπη, είναι αναγνωριστικό γνώρισμα κάθε οικογένειας ή φυλής μέσα στο ευρύτερο σώμα. Τα λοφία έχουν την προέλευση τους από τον τρόπο με τον οποίο οι πρόγονοί τους είχαν αντιμετωπίσει διάφορα ζώα ή δυνάμεις της φύσεως.

Η εκδήλωση σεβασμού προς αυτά, η απόδοση τιμής προς αυτά σαν να ήταν ιερά, σαν να ήταν εκδηλώσεις μιας πνευματικής πραγματικότητας, δεν είναι ειδωλολατρία. Εκδηλώνουμε σεβασμό προς ένα σωρό πράγματα που δεν είναι ο Θεός, και αυτό είναι πρέπον. Σεβόμαστε τη σημαία. Προσέχουμε ιδιαίτερα τα οικογενειακά κειμήλια. Εκτιμούμε σαν θησαυρούς παλαιές φωτογραφίες συγγενών και φίλων που έφυγαν από τη ζωή. Η εκδήλωση σεβασμού προς αυτούς δεν τους εξυψώνει στο επίπεδο της θεότητας. Δεν τους καθιστά εκείνους θεούς και εμάς ειδωλολάτρες. Ο σεβασμός και η λατρεία δεν είναι το ίδιο και δεν πρέπει να συγχέονται ποτέ. Οι γηγενείς Αμερικανοί ξέρουν πως να σέβεται ο ένας τον άλλο και πως να συμβιώνουν αρμονικότερα από τους περισσότερους λαούς άλλων πολιτισμών. Αυτό πρέπει να επιβεβαιώνεται και να ενθαρρύνεται, όχι να καταδιώκεται και να υφίσταται επιθέσεις. Ο σύγχρονος κόσμος χρειάζεται περισσότερη, όχι λιγότερη εκδήλωση αυτού του είδους τιμής και σεβασμού.
Έτσι, αν θεωρείτε ότι δεν υπάρχει Θεός, ο Θεός σας μπορεί να είναι πολύ μικρός. Εάν η ιδέα σας για το Θεό βασίστηκε στις εμπειρίες σας με τη φύση, ίσως ο Θεός σας είναι πολύ μικρός. Εάν η αντίληψή σας για τον Χριστό διαμορφώθηκε μόνο με βάση τον Θεό του Ισραήλ, ο Θεός σας μπορεί να είναι πολύ μικρός. Εάν νομίζετε ότι οι γηγενείς Αμερικανοί είναι ακόμη -ειδωλολάτρες-, επειδή διατηρούν την παλαιά τους γλώσσα, τέχνη και έθιμα, ο Θεός σας μπορεί να είναι πολύ μικρός. Ο αληθινός και ζωντανός Θεός πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος ώστε να ευλογεί, εξαγιάζει και αγαπά κάθε τι που είναι καλό, αληθινό, όμορφο, τίμιο και καθαρό -οπουδήποτε και αν βρίσκεται- και να τέρπεται με αυτό. Δεν θα έπρεπε και εμείς να κάνουμε το ίδιο;

http://www.egolpio.com/