Πρωτοπρεσβύτερου Θωμά Βαμβίνη
Διαβάσαμε μιά προκλητική εἴδηση γιά κάτι τό ὁποῖο στόν καιρό μας μπορεῖ νά χαρακτηριστῆ ἐπουσιῶδες, δίνει ὅμως τροφή γιά μελέτη καί διευκρίνιση σημαντικῶν πτυχῶν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἡ ὁποία προϋποθέτει τήν εὐαγγελική ἄσκηση.
Ἡ εἴδηση, ἐκ πρώτης ὄψεως, δέν ἔχει ἄμεση σχέση μέ τήν θεολογία ἤ τήν ἀσκητική τῆς Ἐκκλησίας. Ἀφορᾶ τήν «Τσικνοπέμπτη», ἡ ὁποία ναί μέν συνδέεται (ὡς πρός τήν χρονική περίοδο) μέ τό ἐκκλησιαστικό Τριώδιο, ὅμως γιά τούς πολλούς εἶναι μιά φάση τοῦ κοσμικοῦ τριωδίου﮲ εἶναι δηλαδή στό ἴδιο πλαίσιο μέ τίς διασκεδασεις πού συνοδεύουν τίς καρναβαλιστικές ἐκδηλώσεις.
Στήν Βικιπαίδεια διαβάζουμε: «Ἡ Τσικνοπέμπτη εἶναι γιορτὴ τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης στὴν ὁποία καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες κρέατος...». Ἡ Τσικνοπέμπτη ὅμως δέν εἶναι γιορτὴ τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης, δηλαδή δέν προβλέπεται ἀπό τό Τυπικό τῆς Ἐκκλησίας, οὔτε ὑπάρχει κάποια εἰδική ἀκολουθία τῆς Τσικνοπέμπτης, οὔτε ἐπίσης εἶναι στοιχεῖο τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης ἡ κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κρέατος· αὐτό δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ τόν ἀσκητικό χαρακτήρα τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης. Εἶναι μιά λαϊκή παράδοση, ἡ ὁποία μάλιστα συνδέεται κατά τόπους μέ πολλά παγανιστικά ἔθιμα, ἐπιβιώσεις ἀπό τό εἰδωλολατρικό παρελθόν τῶν πληθυσμῶν πού ἐντάχθηκαν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μᾶλλον συνδέεται μὲ βακχικὲς γιορτὲς τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ Ρωμαίων, οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν τὸ φαγοπότι ἱεροτελεστία γιὰ τὴν εὐφορία τῆς γῆς κατά τὴν ἄνοιξη.
Ἄς ἔλθουμε στήν εἴδηση πού προκάλεσε τήν ἀναφορά στήν Τσικνοπέμπτη. Διαβάσαμε:
«“Νὰ ἀκυρωθοῦν οἱ ἑορτασμοὶ στὰ σχολεῖα τὴν ἡμέρα τῆς Τσικνοπέμπτης, διότι καταπατοῦνται τὰ δικαιώματα τῶν ζώων καὶ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα ἐλευθερίας καὶ ἐπιλογῆς", ἀναφέρει στὴν ἐπιστολή της [πρός τόν Ὑπουργό Παιδείας] ἡ Πανελλήνια Ὁμοσπονδία Νέμεσις γιὰ τὸ Περιβάλλον, τὰ Ζῶα καὶ τὸ Κυνήγι . "Τὸ συγκεκριμένο ἔθιμο διχάζει τὰ παιδιά, παρεμποδίζει τὴν ὁμαλὴ λειτουργία τοῦ σχολικοῦ προγράμματος, ὀξύνει καταστάσεις μεταξὺ γονέων ποὺ δὲν συμφωνοῦν, προάγει τήν κρεατοφαγία, καταπατᾶ τὴν ἐλευθερία τῆς διατροφικῆς ἐπιλογῆς καὶ ἀναγκάζει τοὺς καθηγητὲς καὶ τὰ παιδιὰ νά μεταβληθοῦν σὲ ψῆστες καὶ σερβιτόρους"... " τὸ ὅλο θέμα ἔχει καὶ νομικὴ διάσταση πέρα ἀπὸ τὴν ἠθική, διότι δὲν ὁρίζεται πουθενὰ στοὺς ἐσωτερικοὺς κανονισμοὺς τῶν σχολείων σὰν μέρα ἀργίας ἡ Τσικνοπέμπτη"» (https://edweek.gr).
Ἡ ἐν λόγω ἐπιστολή, πού δημοσιεύθηκε στήν σελίδα www.avgi.gr, περιέχει ἀξιοπρόσεκτα στοιχεῖα, γιατί δείχνει μέσα ἀπό ἕνα θέμα πού ἀφορᾶ μιά σχολική δραστηριότητα ὅλη τήν «φιλοσοφία» τοῦ καιροῦ μας. Τήν ἀνάμιξη ἀληθειῶν καί πλανῶν σέ ἕναν χυλό ἀπόψεων γιά τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, χωρίς στερεές βάσεις καί χωρίς σαφεῖς ὑψηλούς στόχους· μιά «φιλοσοφία ζωῆς» πού ἐξαντλεῖται σέ δικαιώματα καί ἐπιλογές.
Παραθέτουμε κάποιες ἀκόμη διατυπώσεις ἀπό τήν ἐπιστολή:
«Οἱ φιλοζωικὲς ὀργανώσεις παλεύουν νυχθημερὸν γιὰ νὰ ἀναγνωρισθοῦν στοιχειώδη δικαιώματα τῶν ζώων, νὰ ἐνημερωθοῦν καὶ νὰ εὐαισθητοποιηθοῦν οἱ νέες γενιές, νὰ μειωθεῖ ἡ ἐγκληματικότητα ἀπέναντι στὰ ἀνυπεράσπιστα ζῶα... Ὡς γνωστὸν ὁ πολιτισμὸς μιᾶς χώρας φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν φιλοζωία της... Ἡ Ἑλλάδα δείχνει νὰ ἐξελίσσεται τὰ τελευταῖα χρόνια σὲ κάποια ἄλλα κοινωνικὰ ζητήματα, ὅπως σὲ θέματα σεξουαλικοῦ προσανατολισμοῦ, θρησκείας κ.ο.κ.... Φαίνεται νὰ δέχεται καὶ νὰ στηρίζει τὸ διαφορετικό, ἐπιτρέποντας στὸν κάθε ἕναν ἀπὸ ἐμᾶς νὰ εἶναι αὐτὸ ποὺ θέλει καὶ νιώθει... Δὲν τρῶμε ὅλοι κρέας καὶ δὲν θέλουμε ὅλοι νὰ τὸ βλέπουμε νὰ ψήνεται μπροστά μας ἕνα ζῶο ποὺ τοῦ ἀφαιρέσαμε τὴ ζωή του, εἶναι δικαίωμά μας».
Θεωρεῖ «ἐξέλιξη» τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας τήν νομοθεσία της γιά τόν σεξουαλικό προσανατολισμό (νά εἶναι ὁ καθένας «αὐτὸ ποὺ θέλει καὶ νιώθει») καί γιά τήν θρησκεία (ἐννοεῖ μᾶλλον τήν ὑποβάθμιση τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν), ἀλλά δέν βλέπει ἐξέλιξη στήν φιλοζωΐα. Εἶναι σωστό ὅτι «ὁ πολιτισμὸς μιᾶς χώρας φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν φιλοζωία της», φαίνεται ὅμως καί ἀπό τόν σεβασμό στά ἱερά, τίς ὑγιεῖς παραδόσεις, ἀλλά καί ἀπό τόν σεβασμό γενικά στήν φύση πού δώρισε ὁ Θεός. Ἡ φιλοζωΐα εἶναι θετικός δείκτης πολιτισμοῦ, ἐφόσον δέν συνδέεται μέ τήν καταστροφή (κατά τήν νοοτροπία τοῦ γουοκισμοῦ) τῶν διχοτομιῶν ψυχῆς/σώματος, νοητοῦ/αἰσθητοῦ, ἀνθρωπότητας/ζωϊκότητας καί ἄλλων παρόμοιων κλασικῶν διχοτομιῶν.
Στήν σχολιαζόμενη ἐπιστολή διαφαίνεται μιά ταύτιση ἀνθρωπότητας καί ζωϊκότητας πού προκαλεῖ τό ἐρώτημα: Ἄν τά ἀνυπεράσπιστα ζῶα ἔχουν δικαιώματα, γιατί νά μήν ἔχουν δικαιώματα καί τά ἀνυπεράσπιστα βρέφη καί τά ἔμβρυα; Τό ἐρώτημα αὐτό διατυπώνεται ὡς σχολιασμός στά παραπάνω, διότι μέσα στό κλίμα τοῦ ἀκραίου δικαιωματισμοῦ ἔχει καταγραφῆ ἡ ἀκόλουθη «βιοηθική ἄποψη»: «Ἡ ἠθική ὑπόσταση ἑνός βρέφους εἶναι ἰσοδύναμη μέ ἐκείνη ἑνός ἐμβρύου, ὑπό τήν ἔννοια ὅτι καί στά δύο λείπουν αὐτές οἱ ἰδιότητες πού δικαιολογοῦν τήν ἀπόδοση τοῦ δικαιώματος στή ζωή σέ ἕνα ἄτομο... Τόσο τό ἔμβρυο ὅσο καί τό νεογέννητο μωρό σίγουρα εἶναι ἀνθρώπινα ὄντα καί ἐν δυνάμει πρόσωπα, ἀλλά δέν ἀποτελοῦν “πρόσωπο” κατά τήν ἔννοια τοῦ “ἀντικειμένου ἑνός ἠθικοῦ δικαιώματος στή ζωή”» (Alb. Giubilini καί Fr. Minerva). Ὁπότε τά ἔμβρυα καί τά νεογέννητα βρέφη, χωρίς «ἠθικό δικαίωμα στήν ζωή», ὑπόκεινται στήν θέληση τῶν «προσώπων» τῆς μητέρας καί τοῦ πατέρα, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἐπάνω τους ἐξουσία ζωῆς καί θανάτου.
Ὅλα τά παραπάνω ἀναφέρονται ἐνδεικτικά, γιά νά φανῆ ἡ ἀντιφατικότητα τοῦ ἀκραίου δικαιωματισμοῦ, πού δέν γνωρίζει τήν ἁπλότητα καί τήν ἀνιδιοτέλεια τῆς ὀρθόδοξης Χριστιανικῆς θεώρησης τοῦ κόσμου καί τῆς ζωῆς, δέν γνωρίζει πῶς ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά χαίρεται καί νά ἀπολαμβάνη τόν κόσμο, ἔχοντας τήν λογική κυβερνήτη τῶν αἰσθήσεων καί τόν νοῦ καθαρό, «ἄτυφο καί ἀπόνηρο», κοινωνό τῆς φωτιστικῆς Χάριτος τοῦ δημιουργοῦ Θεοῦ.
Νά σημειωθῆ ὅτι ἡ κρεοφαγία μέσα στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐπιτρεπτή, ἀλλά ὄχι ὑποχρεωτική. Σέ διαστήματα μάλιστα ἔντονης πνευματικῆς προετοιμασίας, στίς καθιερωμένες νηστεῖες τοῦ ἔτους, εἶναι κανόνας ἡ ἀποφυγή της. Ἀλλά καί στόν ἑβδομαδιαῖο κύκλο ἡ Τετάρτη καί ἡ Παρασκευή εἶναι ἡμέρες ἀποχῆς (γιά τούς ὑγιεῖς) τῆς κρεοφαγίας.
Σύμφωνα μέ τήν Παλαιά Δαθήκη ἡ κρεοφαγία δόθηκε στούς ἀνθρώπους μετά τόν κατακλυσμό, ὅταν εἶδε ὁ Θεός «ὅτι ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ ἐκ νεότητος» (Γένεσις 8, 21) καί ὑποσχέθηκε ὅτι ἄλλος τέτοιος παγκόσμιος κατακλυσμός δέν θά γίνη, τότε ἔδωσε στόν Νῶε καί τούς ἀπογόνους του «εἰς βρῶσιν· ὡς λάχανα χόρτου... τὰ πάντα» (ὅ.π. 9,3). Ἔτσι μπῆκε μέσα στήν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου ἡ κρεοφαγία, ἀλλά καί οἱ κανόνες τῆς ἐγκρατείας.
Στήν ἐκκλησιαστική ζωή ἡ ἀποφυγή τῆς κρεοφαγίας ἐπευλογεῖται, ἀλλά μέ ὁρισμένες προϋποθέσεις. Εἶναι καθοριστικός ὁ 51ος Κανόνας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ὁ ὁποῖος ὁρίζει: «Εἴ τις ἐπίσκοπος ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, ἢ ὅλως τοῦ καταλόγου τοῦ ἱερατικοῦ, γάμου, καὶ κρεῶν, καὶ οἴνου, οὐ δι᾿ ἄσκησιν, ἀλλὰ διὰ βδελυρίαν ἀπέχηται, ἐπιλαθόμενος ὅτι πάντα καλὰ λίαν, καὶ ὅτι ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ βλασφημῶν διαβάλλῃ τὴν δημιουργίαν, ἢ διορθούσθω, ἢ καθαιρείσθω, καὶ τῆς ἐκκλησίας ἀποβαλλέσθω. Ὡσαύτως καὶ λαϊκός». Ὅποιος ἀπέχει, μεταξύ ἄλλων, ἀπό «κρεῶν», «οὐ δι᾿ ἄσκησιν», ὄχι γιά νά ἀσκηθῆ στήν τιθάσσευση τῆς ἐπιθυμίας του, ἀλλά ἐπειδή τά βδελύσεται (ἀηδιάζει, ἀπεγχθάνεται), ὄχι ἀπό σωματική αἰτία, ἀλλά ἀπό φιλοσοφικές ἤ θεολογικές ἀπόψεις, αὐτός ἀποβάλλεται ἀπό τήν Ἐκκλησία, διότι «βλασφημῶν διαβάλλει τὴν δημιουργίαν» τήν ὁποία ὁ Θεός δημιούργησε «καλή λίαν».
Στόν Κανόνα αὐτόν ἔχει ἐκτενῆ ὑποσημείωση ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό «Πηδάλιο» (σ. 66-69), στήν ὁποία ἐξηγεῖ μέ πολλά ἐπιχειρήματα, γιατί κυρίως οἱ μοναχοί πρέπει «δι᾿ ἄσκησιν» νά ἀποφεύγουν τήν κρεοφαγία.
Ὡς καλή κατακλείδα ὅλων τῶν παραπάνω παρατίθενται δύο πατερικά χωρία πού δείχνουν τήν μεγάλη εὐαισθησία τῶν ἁγίων Πατέρων ἀπέναντι στήν κτίση, τήν λογική καί τήν ἄλογη.
Ὁ Μέγας Βασίλειος στόν πρῶτο λόγο του «περί νηστείας», σέ πανηγυρικό τόνο γράφει γιά τήν περίοδο τῆς νηστείας:
«Οὐδέν ζῶον ὀδύρεται θάνατον, οὐδαμοῦ αἷμα, οὐδαμοῦ ἀπόφασις, παρά τῆς ἀπαραιτήτου (ἀμείλικτης) γαστρός ἐκφερομένη κατά τῶν ζῴων. Πέπαυται μαγείρων ἡ μάχαιρα· ἡ τράπεζα ἀρκεῖται τοῖς αὐτομάτοις» (Μ. Βασιλείου ἔργα, ΕΠΕ τόμ.6, σ.38-40)
Καί ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος διδάσκει:
«Καρδία ἐλεήμων ἐστὶ καῦσις ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ ἀνθρώπων καὶ τῶν ὀρνέων καὶ τῶν ζώων καὶ τῶν δαιμόνων καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος. Καὶ ἐκ τῆς μνήμης αὐτῶν καὶ τῆς θεωρίας ῥέουσιν οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ δάκρυα. Καὶ ἐκ τῆς πολλῆς καὶ σφοδρᾶς ἐλεημοσύνης τῆς συνεχούσης τὴν καρδίαν καὶ ἐκ τῆς πολλῆς καρτερίας σμικρύνεται ἡ καρδία αὐτοῦ καὶ οὐ δύναται βαστάσαι ἢ ἀκοῦσαι ἢ ἰδεῖν βλάβην τινὰ ἢ λύπην μικρὰν ἐν τῇ κτίσει γινομένην» (Λόγος πα΄).
Ἔτσι ἀγαποῦν τήν λογική καί τήν ἄλογη κτίση ὅσοι ζοῦν καί ἀνακαινίζονται μέσα στήν Ἐκκλησία, μέ τήν κοινή διδασκαλία τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καί ἁγίων Πατέρων καί τήν μετάδοση σ’ αὐτούς τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, τοῦ δημιουργοῦ ἔνσαρκου Λόγου τοῦ Θεοῦ.
Πηγή: Περιοδικό "Εκκλησιαστική Παρέμβαση" Τεύχος 342 - Ιανουάριος 2025. Αναδημοσίευση από: parembasis.gr - oodegr.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου