Η
διοργάνωση του παρόντος Συνεδρίου εκφράζει το συνεχές ενδιαφέρον της
Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας για τις επιστημονικές και
τεχνολογικές εξελίξεις και το πώς αυτές επηρεάζουν άμεσα τη ζωή του
χριστωνύμου πληρώματος και εγείρουν σοβαρά ηθικά, πολιτικά,
ανθρωπολογικά, κοινωνικά ζητήματα και παράλληλα δηλώνει την επιθυμία της
Μητρός Εκκλησίας για συμμετοχή στο διάλογο Επιστήμης και Θεολογίας. Σε
αυτήν την προοπτική κινήθηκαν οι εισηγήσεις των ελλογιμωτάτων ομιλητών
και οι γόνιμες σχετικές συζητήσεις. Στη βάση αυτή προτείνονται για
περαιτέρω προβληματισμό και συζήτηση τα ακόλουθα πορίσματα:
Η
Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί το κορυφαίο σύγχρονο τεχνολογικό επίτευγμα,
οι εφαρμογές του οποίου αγγίζουν σχεδόν όλες τις εκφάνσεις του
ανθρωπίνου βίου, και είναι βέβαιο ότι θα δώσει νέες ωθήσεις και
εφαρμογές στα επιστημονικά επιτεύγματα, τα οποία συγκροτούν την πλέον
καθοριστική τομή στην ιστορία του ανθρωπίνου πολιτισμού.
Η Εκκλησία
χαρακτηρίζει την ικανότητα προς επιστημονική έρευνα «θεόσδοτον δῶρον εἰς
τόν ἄνθρωπον» όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στην Αγία Γραφή «καὶ
αὐτὸς ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ»
(Σοφ. Σειρ. 38, 6). Παράλληλα όμως «ἐπισημαίνει τούς κινδύνους πού
ὑποκρύπτονται εἰς τήν χρῆσιν ὡρισμένων ἐπιστημονικῶν ἐπιτευγμάτων» (Αγία
καί Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Η Απόστολή της Ορθοδόξου
Εκκλησίας εις τον Σύγχρονον Κόσμον, Στ’, § 11). Η πρόοδος της επιστήμης
και της τεχνολογίας δεν πρέπει να εκτυλίσσεται εις βάρος του ανθρωπίνου
προσώπου και της ελευθερίας του. Παρά το γεγονός ότι η Ορθόδοξος
Εκκλησία δεν είναι «τεχνοφοβική», επισημαίνει τους κινδύνους που
ελλοχεύουν από την κατάχρηση ή την κακή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης,
όπως είναι η εξάρτηση από την τεχνολογία, η αποκοινωνικοποίηση, η
αλαζονική αυτοαντίληψη και νοοτροπία, η αποδυνάμωση της πίστεως κ.α. Η
επιθυμία της αποκτήσεως της απόλυτης γνώσεως, χωρίς Θεό, οδήγησε τους
Πρωτοπλάστους στην Πτώση και η φιλοδοξία της τέλειας κατασκευής οδήγησε
τους οικοδόμους του Πύργου της Βαβέλ, στην σύγχυση και την αποτυχία.
Εξ
αρχής και έχοντας ενώπιόν μας τα όσα κατατέθηκαν στο Συνέδριο, δεν
φαίνεται να προκύπτει κάποια θεμελιώδης και ουσιαστική συνάφεια της
Τεχνητής Νοημοσύνης με τον «νοῦ», όπως τον κατανοεί διαχρονικά η σκέψη
και η θεολογία των Πατέρων ή «ὁ νοῦς τῶν Πατέρων», κατά τη φράση της
αγίας Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου (16ος Κανόνας). Η πατερική σκέψη
θεωρεί τον νου ως το καθαρότερο και ακραιφνέστερο «μέρος» της ανθρωπίνης
υποστάσεως, στο οποίο εντοπίζεται το «κατ᾽ εἰκόνα». Σύμφωνα με την
Ορθόδοξη Θεολογία και ανθρωπολογία οι δυνάμεις και εκδηλώσεις του νου
δεν πρέπει να λειτουργούν μόνον για να προάγουν την επιστημονική και
τεχνολογική γνώση, αλλά οφείλουν να συντονίζονται με την ανάβαση και
εξύψωση του ανθρώπου στο «καθ᾽ ὁμοίωσιν». Ο νους οφείλει να υπερβαίνει
το επίπεδο της λογικής διεργασίας και της «υπολογιστικής ευφυίας». Νους
και καρδία αποτελούν το ζωτικό κέντρο της ανθρώπινης υπάρξεως στην
αναφορά της προς τον Θεό.
Απέναντι
στη συνάφεια Τεχνητής Νοημοσύνης, μετανθρωπισμού και «ψηφιακής
υπερθρησκείας» τονίστηκε η εσχατολογική προοπτική του ανθρώπου που είναι
η κατά Χάριν θέωση. Η Εκκλησία κομίζει το μήνυμα της εν Χριστώ ζωής,
διδάσκουσα ότι η τελείωσή του ανθρώπου δεν είναι υπόθεση της επιστήμης
και της «υπολογιστικής ευφυΐας» αλλά μετοχής στο μυστήριο και τα
μυστήρια της Εκκλησίας δια των οποίων αποκτούμε «νοῦν Χριστοῦ» (Α’ Κορ.
2, 16).
Η λειτουργία της Τεχνητής Νοημοσύνης σε
ευαίσθητους χώρους του ανθρωπίνου βίου (π.χ. υγεία, εργασία, παιδεία,
απονομή δικαιοσύνης κ.ά.) πρέπει να είναι υποστηρικτική. Η μηχανιστική
και αλγοριθμική αντίληψη των πραγμάτων παραθεωρεί σημαντικές,
πνευματικές, κοινωνικές, ιστορικές και πολιτισμικές παραμέτρους της
ανθρώπινης ζωής, καταξιωμένες αξίες και ιδανικά, τα οποία διέσωσαν τον
πνευματικό πολιτισμό και με τα οποία συναρτάται το μέλλον της
ανθρωπότητος.
Στην ταχύτατη ανάπτυξη
της Τεχνητής Νοημοσύνης, σημείο καμπής θα αποτελέσει η επερχόμενη
δυνατότητά της να προγραμματίζει τον εαυτό της. Η αντιμετώπιση
των σχετικών προβλημάτων μπορεί να δοθεί από μια πνευματική προσέγγιση, η
οποία τρέφεται από την ακλόνητη πιστότητα στην Ευαγγελική διδασκαλία,
τις Αποστολικές και Πατερικές Παραδόσεις για τον άνθρωπο, τη θεία
προέλευση και τον εν Χριστώ αιώνιο προορισμό του. Η Θεολογία αναδεικνύει
το περιεχόμενο και την αλήθεια της χριστιανικής εικόνας του ανθρώπου
και την επικαιρότητά της εν όψει των σημείων των καιρών και τονίζει την
ανάγκη αναγνώρισης ορίων και σταθερών αξιών επί τη βάσει των οποίων
οφείλει να λειτουργεί και η Τεχνητή Νοημοσύνη.
Παρά τη συμβολή της
στην διευκόλυνση πολλών πρακτικών πτυχών της ζωής μας και τις
εντυπωσιακές προόδους της, η Τεχνητή Νοημοσύνη αδυνατεί να προσφέρει
απαντήσεις στα θεμελιώδη υπαρξιακά και τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα που
ταλανίζουν την ανθρωπότητα. Στην Παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν
υπάρχουν έτοιμες λύσεις στα σύγχρονα προβλήματα, υπάρχουν όμως θεμελιώδη
θεολογικά κριτήρια πάνω στα οποία μπορούν να οικοδομηθούν απαντήσεις
στα οριακά ζητήματα της ανθρωπίνης ζωής. Το πνευματικό θησαυροφυλάκιο
της Ορθοδοξίας είναι μια ανεξάντλητη πηγή από την οποία αντλούμε
έμπνευση και κατεύθυνση ενώπιον των μεγάλων προκλήσεων της εποχής μας.
Η
ζώσα πίστη στον Χριστό στηρίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να
ανταποκριθεί στις αντιφάσεις της επιγείου ζωής του. Όπου ο άνθρωπος
αυτονομείται και αυτοερμηνεύεται, εκεί συρρικνώνεται η ύπαρξή του και
στερεύουν οι δημιουργικές του δυνάμεις. Δεν μπορεί η επιστήμη και η
τεχνολογία να υποκαταστήσουν αυτήν την υπερβατική αναφορά του ανθρώπου.
Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «Οὐκ ἄνθρωπον ἀποθεωθέντα λέγομεν,
ἀλλὰ Θεὸν ἐνανθρωπήσαντα», (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Γ’,
2. PG 94, 98.8).
Εκ της Γραμματείας του Συνεδρίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου