ΠΟΣΑ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΣ

 

+Ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Ἰ. Θεοδωρόπουλος
Αἱρετικὸς δὲ εἶνε, ἐφ᾿ ὅσον κηρύσσει αἱρετικὰ φρονήματα, ἔστω καὶ ἂν δὲν ἔχῃ οὐδεμίαν κοινωνίαν μετ᾿ ἄλλων αἱρετικῶν.
Ἀλλ᾿ οἱ αἱρετικοὶ εἶνε δύο εἰδῶν: Ἐκεῖνοι, τοὺς ὁποίους ἡ Ἐκκλησία ἐδίκασε καὶ κατεδίκασε καὶ ἀπέκοψεν ἐκ τοῦ Σώματος αὐτῆς, καὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι οὔτε κατεδικάσθησαν ἀκόμη ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας οὔτε ἐξῆλθον αὐτοβούλως ἐξ αὐτῆς, ἀλλὰ διατελοῦν ἀκόμη ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Μία τοιαύτη περίπτωσις εἶνε ἡ περίπτωσις τοῦ Πατριάρχου. Ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἔχει κηρύξει αἱρετικὰ φρονήματα. Οὔτε κατεδικάσθη ὅμως εἰσέτι ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας οὔτε ἀπεκήρυξεν αὐτὸς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ ἐξῆλθεν ἐξ αὐτῆς. Παραμένει καὶ ἐνεργεῖ ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Συνεπῶς εἶνε ἀκόμη ἀγωγὸς Χάριτος. Τελεῖ Μυστήρια. Ἡμεῖς τί νὰ πράξωμεν:
α΄) Νὰ προσευχώμεθα ὑπὲρ ἀνανήψεως καὶ μετανοίας αὐτοῦ.
β΄) Νὰ διαμαρτυρώμεθα κατ᾿ αὐτοῦ καὶ νὰ ἀγωνιζώμεθα.
Ἂν δὲ ἡ συνείδησίς τινος δὲν ἀνέχηται νὰ μνημονεύῃ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ, ἔχει τὸ δικαίωμα, προβαίνων ἔτι περαιτέρω, νὰ παύσῃ τὸ μνημόσυνον αὐτοῦ, συμφώνως τῷ ΙΕ΄ Κανόνι τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου. Τοῦτο ὅμως εἶνε τὸ ἔσχατον βῆμα, εἰς τὸ ὁποῖον δύναται νὰ προχωρήσῃ, ἂν θέλῃ νὰ μὴ εὑρεθῇ εἰς σχίσματα καὶ εἰς ἀνταρσίας. Παύων δηλαδὴ τὸ μνημόσυνον, δὲν θὰ μνημονεύῃ ἑτέρου Ἐπισκόπου (ἐκτὸς ἂν πιστεύῃ ὅτι ὅλη ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν ἔπεσεν εἰς αἵρεσιν!), ἀλλὰ θὰ ἀναμένῃ, ὡς προέγραψα, ἐν τῇ "Ἐπιστολιμαία Διατριβῇ" μου, μετ᾿ ἠρέμου συνειδήσεως τὴν κρίσιν τῆς Συνόδου.
Ἕτερον πρόβλημα: Οἱ παύοντες τὸ μνημόσυνον πῶς θὰ φέρωνται πρὸς τοὺς κοινωνοῦντας μετὰ τοῦ Πατριάρχου;
Οἱ κοινωνοῦντες μετὰ τοῦ Πατριάρχου εἶνε δύο κατηγοριῶν: α΄) Οἱ ὁμόφρονες αὐτῷ (ὡς ὁ Ἀμερικῆς Ἰάκωβος, ὁ Χαλκηδόνος Μελίτων κ.λπ.) καὶ β΄) οἱ μὴ συμφωνοῦντες αὐτῷ (ὡς πάντες σχεδὸν οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος). Ἔναντι τῶν πρώτων θὰ φέρωνται ὅπως καὶ ἔναντι τοῦ Πατριάρχου. Ἔναντι ὅμως τῶν δευτέρων, ἔστω καὶ ἂν οὗτοι κοινωνοῦν μετὰ τοῦ Πατριάρχου ἢ τῶν ἄλλων, δὲν δύνανται νὰ φέρωνται ὁμοίως. Δὲν δύνανται δηλαδὴ νὰ φθάσουν μέχρι παύσεως τοῦ μνημοσύνου αὐτῶν. Δὲν ἐπιτρέπεται, κατὰ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνας, ἀποφυγὴ τῆς μετ᾿ αὐτῶν κοινωνίας. Οἱ Ἱεροὶ Κανόνες παρέχουν δικαίωμα παύσεως μνημοσύνου τοῦ αἱρετικὰς διδασκαλίας κηρύσσοντος Ἐπισκόπου ἢ Πατριάρχου. Δὲν παρέχουν ὅμως δικαίωμα παύσεως μνημοσύνου καὶ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι, Ὀρθόδοξοι ὄντες, ἀνέχονται αὐτόν.
Μεγάλη προσοχὴ εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο! Ὀφείλομεν νὰ διακρίνωμεν μεταξὺ τῶν δύο καταστάσεων: Ἄλλο ὁ κηρύσσων αἱρετικὰ φρονήματα καὶ ἄλλο ὁ Ὀρθοδόξως φρονῶν καὶ διδάσκων, ἀλλά, κατ᾿ οἰκονομίαν, ἀνεχόμενος τὸν πρῶτον καὶ κοινωνῶν μετ᾿ αὐτοῦ. Ἐπίσης: Ἄλλο ὁ κηρύσσων μὲν αἱρετικὰ φρονήματα, ἀλλὰ μὴ ἐξελθὼν ἐκ τῆς Ἐκκλησίας, μηδὲ ἀποκοπεὶς ὑπ᾿ αὐτῆς, καὶ ἄλλο ὁ ἐξελθὼν αὐτοβούλως ἐκ τῆς Ἐκκλησίας (καὶ ἱδρύσας ἰδίαν " Ἐκκλησίαν" ἢ προσχωρήσας εἰς ἑτέραν τοιαύτην, αἱρετικὴν ἢ σχισματικήν), ἢ ἀποκοπεὶς ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας, κατόπιν δίκης καὶ καταδίκης. Μετὰ τοῦ δευτέρου πᾶς Ὀρθόδοξος ὀφείλει να μὴ ἔχῃ οὐδεμίαν κοινωνίαν. Ἡ μετὰ τοῦ πρώτου ὅμως κοινωνία (μέχρι τῆς καταδίκης αὐτοῦ) ἀφίεται ὑπὸ τῶν Ἱερῶν Κανόνων εἰς τὴν ἐλευθέραν κρίσιν ἑκάστου Ὀρθοδόξου πιστοῦ. Ἔχομεν δηλαδὴ δικαίωμα, παρεχόμενον ὑπὸ τῶν Ἱερῶν Κανόνων, νὰ παύσωμεν τὸ μνημόσυνον αὐτοῦ, δὲν εἴμεθα ὅμως ὑποχρεωμένοι νὰ πράξωμεν οὕτω. Κατ᾿ ἀκολουθίαν, ἄν τις, χρησιμοποιῶν τὸ δικαίωμα αὐτοῦ, παύσῃ τὸ μνημόσυνον, καλῶς ποιεῖ καὶ δὲν πρέπει νὰ ἐλέγχηται ὑπὸ τῶν ἄλλων. Ἂν ἕτερος, σταθμίζων διαφόρους παράγοντας, κρίνῃ ὅτι δὲν πρέπει να χρησιμοποιήσῃ τὸ κανονικὸν δικαίωμα αὐτοῦ, ἀλλὰ νὰ ἀναμένῃ τὴν "Συνοδικὴν Διάγνωσιν", δὲν εἶνε ἀξιόμεμπτος, οὔτε, πολλῷ μᾶλλον, ἄξιος ἀκοινωνησίας! Ἐν τῷ σημείῳ τούτῳ δύναται τις νὰ ἐφαρμόσῃ, προσηρμοσμένους πως, τοὺς λόγους τοῦ Παύλου: " Ὃ μνημονεύων τὸν μὴ μνημονεύοντα μὴ ἐξουθενείτω καὶ ὁ μὴ μνημονεύων τὸν μνημονεύοντα μὴ κρινέτω" (βλ. Ῥωμαίους ΙΔ΄ 3).
Τότε, θὰ εἴπῃς, ποῖον τὸ κέρδος ἡμῶν ἐκ τῆς ἀποφυγῆς τοῦ μνημοσύνου τοῦ Πατριάρχου, ἀφοῦ θὰ ἔχωμεν κοινωνίαν μετὰ τοῦ Ἐπισκόπου Δρυϊνουπόλεως π.χ., ὁ ὁποῖος μνημονεύει τοῦ Πατριάρχου; Δὲν μολυνόμεθα οὕτω, κοινωνοῦντες ἐμμέσως τῷ κηρύσσοντι αἱρετικὰ φρονήματα;
Ἀλλ᾿ ἡ διακοπὴ τοῦ μνημοσύνου, "πρὸ Συνοδικῆς διαγνώσεως" καὶ καταδίκης, δὲν ἔχει τὴν ἔννοιαν ἀποφυγῆς μολυσμοῦ ἐκ τῆς κηρυττομένης αἱρέσεως! Ὄχι, ἀδελφέ μου! Ἂν εἶχεν αὐτὴν τὴν ἔννοιαν, τότε οἱ Κανόνες δὲν θὰ παρεῖχον ἁπλῶς δικαίωμα παύσεως μνημοσύνου δι᾿ αἵρεσιν "πρὸ Συνοδικῆς διαγνώσεως", ἀλλὰ θὰ ἐθέσπιζον ῥητὴν καὶ σαφῆ ὑποχρέωσιν μετ᾿ ἀπειλῆς βαρυτάτων ποινῶν ἐν ἐναντίᾳ περιπτώσει.
Ἡ διακοπὴ μνημοσύνου δι᾿ αἵρεσιν "πρὸ Συνοδικῆς διαγνώσεως" ἔχει ἄλλην ἔννοιαν. Ἀποτελεῖ ἔντονον, ἀλλὰ καὶ ἐσχάτην διαμαρτυρίαν τῆς Ὀρθοδόξου συνειδήσεως, παρέχει μίαν διέξοδον διὰ τοὺς σκανδαλιζομένους, ἅμα δὲ καὶ σκοπεῖ εἰς τὴν δημιουργίαν ἀναταραχῆς, ὥστε ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐπισπεύσῃ τὴν ἐκκαθάρισιν τῆς καταστάσεως.
Δὲν ὑπάρχει κίνδυνος νά ... μολυνθῶμεν, οὔτε μνημονεύοντες τοῦ Πατριάρχου (ἐφ᾿ ὅσον ἀκόμη δὲν κατεδικάσθη), οὔτε, πολλῷ μᾶλλον, δεχόμενοι εἰς κοινωνίαν τοὺς μνημονεύοντας αὐτοῦ. Τὰ ἀντιθέτως λεγόμενα εἶνε ἀνόητοι "ζηλωτισμοί".
Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων δὲν ἐμολύνθη καίτοι ἔλαβε χειροτονίαν Ἐπισκοπικὴν παρὰ τοῦ Μητροπολίτου Καισαρείας Ἀκακίου, ὁ ὁποῖος ἦτο μὲν δεδηλωμένος ἀρειανὸς (καὶ μάλιστα ἀρχηγὸς μιᾶς μερίδος τῶν ἀρειανῶν), ἀλλ᾿ ἀκόμη διετέλει καὶ ἐνήργει ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Ἅγιος Ἀνατόλιος ἐχειροτονήθη καὶ αὐτὸς Ἐπίσκοπος (καὶ μάλιστα Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως) παρὰ τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Διοσκόρου, ὁ ὁποῖος ἦτο μὲν μονοφυσίτης καὶ μέγας προστάτης τοῦ αἱρεσιάρχου Εὐτυχοῦς, ἀλλὰ δὲν εἶχεν ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἂν λοιπὸν δὲν μολύνῃ οὐδ᾿ αὐτὴ ἡ χειροτονία παρ᾿ Ἐπισκόπων, κηρυσσόντων μὲν αἱρετικὰ φρονήματα, ἀλλὰ μήπω Συνοδικῶς καταδικασθέντων, παραμενόντων δ᾿ ἀκόμη ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας, πολλῷ μᾶλλον δὲν μολύνει τὸ μνημόσυνον αὐτῶν καὶ πολὺ περισσότερον δὲν μολύνει ἡ κοινωνία μετὰ προσώπων ἀνεχομένων οἰκονομικῶς αὐτοὺς καὶ διατηρούντων τὸ μνημόσυνον αὐτῶν.
Οἱ Παλαιοημερολογῖται, "μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται", ἰσχυρίζονται τὰ ὅλως ἀντίθετα. ( Ὅρα καὶ βιβλίον Θεοδωρήτου Μαύρου.) Ἀλλὰ τότε καὶ αὐτοὶ οἱ ταλαίπωροι εἶνε μεμολυσμένοι. Διατί; Διότι, ὡς προεῖπον, καὶ αὐτοί, παρὰ τὰς θεωρητικὰς διακηρύξεις αὐτῶν, ἢ μᾶλλον, ἐν κραυγαλέᾳ καὶ τραγικῇ ἀντιθέσει πρὸς αὐτάς, δέχονται ἐν τῇ πράξει εἰς κοινωνίαν (συμπροσευχὴν καὶ παροχὴν Μυστηρίων) πρόσωπα ἀνήκοντα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος, ἤτις ἔχει κοινωνίαν μετὰ τοῦ Πατριάρχου! Ὁπότε;;;
Ἂν ἤθελον νὰ εἶνε συνεπεῖς, ἔπρεπε νὰ μὴ δέχωνται οὔτε ἕν (ἀρ. 1) μέλος τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας νὰ ἐκκλησιασθῇ (ἤ, πολλῷ μᾶλλον, νὰ ἐξομολογηθῇ ἢ νὰ κοινωνήσῃ) παρ᾿ αὐτοῖς, ἂν προηγουμένως δὲν ἐδήλου τοῦτο ὅτι ἀποχωρεῖ ἐκ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ προσχωρεῖ ἐν μετανοίᾳ εἰς αὐτούς. Αὐτοὶ ὅμως, ἀδεῶς καὶ ἀδιστάκτως, συνεκκλησιάζονται, συμπροσεύχονται καὶ συμμετέχουν Μυστηρίων μετὰ πλήθους Νεοημερολογιτῶν ἐν τοῖς Παλαιοημερολογιτικοῖς Ναοῖς καὶ μάλιστα τοῖς τοιούτοις ἐνίων Ἡσυχαστηρίων.
Εἶνε αὐτὰ πράγματα ἠθικῆς συνεπείας; Εἶνε πράγματα ἠθικῶς ἐπιτετραμμένα; Εἶνε πράγματα κανονικῶς δεκτά; Εἶνε, ἐπὶ τέλους, πράγματα τίμια; Θὰ εἴπουν ἴσως, ὅτι πράττουν τοῦτο κατ᾿ οἰκονομίαν. Ἀλλὰ τότε διατί νὰ δημιουργῶμεν σχίσματα καὶ διαιρέσεις καὶ κατατμήσεις καὶ πληγὰς εἰς τὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας; Ἂν πρόκειται, μεταβαίνων τις εἰς τοὺς Παλιαοημερολογίτας, νὰ συμπροσεύχηται καὶ πάλιν μετὰ τῶν κοινωνούντων τῷ Πατριάρχῃ, διατί νὰ μὴ μείνῃ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τῆς Ἑλλάδος, ἀνεχόμενος, κατ᾿ οἰκονομίαν, καὶ τὸν Πατριάρχην καὶ τοὺς ὁμόφρονας αὐτῷ; Οὕτω μάλιστα θὰ ἀνέχηται οἰκονομικῶς μίαν αἵρεσιν: Τὸν Οἰκουμενισμόν. Ἐνῷ, μεταβαίνων εἰς τοὺς Παλαιοημερολογίτας, θὰ ἀνέχηται δύο. Τὸν Οἰκουμενισμὸν (ἐφ᾿ ὅσον οἱ Παλαιοημερολογῖται συμπροσεύχονται μετὰ Νεοημερολογιτῶν, κοινωνούντων τῷ οἰκουμενιστῇ Πατριάρχῃ,) καὶ τὸν Ἑλληνικὸν Παλαιοημερολογιτισμόν, κηρύσσοντα τὴν αἵρεσιν ὅτι τὰ ἡμερολόγια καὶ τὰ ἑορτολόγια εἶνε ὅροι σωτηρίας!...
Λέγω " Ἑλληνικὸν Παλαιοημερολογιτισμόν", διότι δὲν προτίθεμαι νὰ καταδικάσω αὐτὸ τοῦτο τὸ παλαιὸν ἡμερολόγιον, ὅπερ ἀκολουθοῦν τόσαι Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι, ἀλλὰ τὰς αἱρετικὰς ὑπερβολὰς εἰς τὰς ὁποίας ἀφρόνως κατήντησαν οἱ Ἕλληνες Παλαιοημερολογῖται. Δι᾿ αὐτὸ δέ, πλὴν ἄλλων λόγων, φοβοῦμαι καὶ τρέμω διὰ τὰς ἀνταρσίας καὶ τὰ σχίσματα. Ὁ κλῆρος τῶν περισσοτέρων αὐτὸς εἶνε: Τελικῶς καταντοῦν εἰς ὑποστήριξιν θέσεων αὐτόχρημα αἱρετικῶν!
Διπλοῦς ὁ κίνδυνος τῆς Ἐκκλησίας: Ἔνθεν ὁ σατανοκίνητος Οἰκουμενισμὸς καὶ ἐκεῖθεν ὁ ψυχώλεθρος Φανατιμσός, ὁ ὁδηγῶν τελικῶς εἰς φρικαλέας βλασφημίας καὶ αἱρέσεις καὶ ἐπισκοτίζων τὴν ἀλήθειαν. Φοβηθῶμεν ἀμφότερα καὶ ἀμφότερα φύγωμεν. Οὐκ ἐκκλινοῦμεν οὔτε δεξιὰ οὔτε ἀριστερά. Μέσῃ καὶ βασιλικῇ ὁδῷ πορευσόμεθα. Αὕτη δ᾿ ἔστιν ἡ τῆς ἀκηράτου Ὀρθοδοξίας ὁδός, ἤτις καὶ ἀκριβείας φύλαξιν οἶδε καὶ οἰκονομίας ἐπίδειξιν οὐκ ἀγνοεῖ.
(Ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Ἰ. Θεοδωρόπουλος,
"Τὰ Δύο Ἄκρα - Οἰκουμενισμὸς & Ζηλωτισμός",
Ἔκδοσις Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζῆνος,
Ἔκδοσις Γ΄ , 2008,
σ. 114-118)