"συκοφάντης"

 

Σήμερα ανοίγοντας το λεξικό ανακάλυψα οτι η λέξη "συκοφάντης" βγαίνει από το "σῦκον φαίνειν". Περίεργο! Τι σχέση μπορεί να έχουν τα σύκα;
Ψάχνοντας στον ιστό ανακάλυψα οτι οι απόψεις διίστανται για το λόγο που ονομάστηκαν έτσι όσοι κατηγορούν ψευδώς τους γύρω τους και οτι δεν υπάρχει σίγουρη θεωρία για την προέλευση της λέξης.
Μαζί με εμένα απορία είχαν εκφράσει ήδη οι αρχαίοι και ο Ζηνόδωρος (γραμματικός του 2ου αιώνα π.Χ.) ήταν ο πρώτος που βρέθηκε σε ετυμολογικό δίλημμα και προτίμησε να παραθέσει δυο εκδοχές αν και φαίνεται να προτιμάει την πρώτη.

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή του Ζηνόδωρου, επειδή οι Αθηναίοι αγαπούσαν πολύ τα σύκα, υπήρχαν αρκετοί που πήγαιναν στους αγρούς και έβλεπαν αν ωρίμασαν τα σύκα· κι όποιος έφερνε πρώτος την είδηση ότι τα σύκα της χρονιάς είχαν ωριμάσει, αυτός ονομαζόταν αρχικά συκοσκόπος και αργότερα συκοφάντης· και από εκεί μεταφορικά ονομάστηκε συκοφάντης όποιος έχωνε τη μύτη του στην ιδιωτική ζωή των άλλων, όπως πριν ανασκάλευε τα κλαδιά της συκιάς για να δει αν ωρίμασε ο καρπός της.
Η δεύτερη εκδοχή του Ζηνόδωρου είναι ότι κάποτε είχε πέσει λιμός στην Αθήνα και ο δήμος ενέκρινε ψήφισμα που απαγόρευε την εξαγωγή σύκων· όποιοι κατάγγελλαν άλλους ψευδώς ότι εξάγουν σύκα, ονομάστηκαν συκοφάντες.
Τα ίδια, αλλά χωρίς λιμό, λέει και ο Πλούταρχος μερικούς αιώνες αργότερα, καθώς κι ο Αθήναιος. Ωστόσο, η εκδοχή αυτή προσκρούει στο ότι δεν έχει βρεθεί κανένα τέτοιο ψήφισμα σε αρχαίο κείμενο, ούτε έχει και πολύ νόημα η απαγόρευση, αφού σύκα είχε όλη η Ελλάδα άφθονα.
Μια άλλη εκδοχή, που τη διατύπωσε κάποιος Lancelot Shadwell, είναι ότι, συκοφάντες αρχικά ονομάστηκαν εκείνοι που έσειαν τη συκιά για να φανερωθούν τα σύκα που ήταν κρυμμένα στα ψηλά κλαριά και στο πυκνό φύλλωμα, και από εκεί, μεταφορικά, όποιος ανάγκαζε με απειλές τους πλούσιους να του δίνουν χρήματα. Είναι γεγονός ότι στα αρχαία το σείω εμφανίζεται συχνά πλάι στο συκοφαντώ (π.χ. σε απόσπασμα του Αριστοφάνη) και μάλιστα ο Ησύχιος έχει λήμμα “σείσαι: συκοφαντήσαι”
Μια τέταρτη εκδοχή, που την αναφέρει ο Αθήναιος, είναι ότι στη Ρόδο, συκοφάντες ονομάζονταν οι υπεύθυνοι για την είσπραξη των φόρων από τους πολίτες, που καταβάλλονταν σε είδος (σύκα, λάδι και κρασί) -και μάλιστα ότι διάλεγαν για τη δουλειά αυτή τους πιο αξιόπιστους πολίτες.
Μια πέμπτη εκδοχή, που τη διατύπωσε ο Gernet, είναι ότι συκοφάντες ονομάζονταν αυτοί που αποκάλυπταν όσους είχαν σύκα κρυμμένα στα ρούχα τους, δηλαδή μια ασήμαντη μικροκλοπή, και κατ’ επέκταση όσους κατέδιδαν ασήμαντες πράξεις και στη συνέχεια έκαναν ψευδείς καταγγελίες.
Έβδομη εκδοχή, είναι οτι στην Αθήνα υπήρχαν ιερές συκιές και συκοφάντες ήταν όποιοι κατάγγελναν τους κλέφτες των σύκων από τις ιερές συκιές.

Χαρίσης  

μας τοτειλε το mail