Ένα
από τα πιο ωραία βυζαντινά εκκλησιαστικά ποιήματα για τα Χριστούγεννα
είναι οι παλαιότατες (του 12ου αιώνος) προεόρτιες καταβασίες σε ιαμβικό
δωδεκασύλλαβο μέτρο, κατάλοιπο απολεσθέντος κανόνος (έχουν σωθεί μόνο οι
ειρμοί), έργο ανωνύμου ποιητού (ορισμένοι το αποδίδουν στον Ιωάννη
Αρκλά).
Αναβίωσαν στην
εκκλησιαστική πράξη ως ψαλλόμενα προεόρτια μέλη λόγω της θαυμάσιας
μελοποίησης (σπάνιας μελοποιητικής ομορφιάς) από τον Πέτρου Μπερεκέτη
τον Γλυκύ (Ϯ1725) (υπάρχουν πάμπολλα ηχητικά δείγματα στο διαδίκτυο για
όποιον θέλει να ακούσει. Συνιστούμε ένθερμα αυτό:εδω
Πολλά είναι τα θαυμαστά στο κείμενο αυτό.Ισοσυλλαβία στίχων (από τα πρωιμότερα σχετικά δείγματα τέτοιας ποίησης) Αρχαιοπρεπείς, ποιητικότατες λέξεις (ὑψιμέδων ἄναξ / θεοδέγμων Μαρία / ἕρκος, φύλαξ καὶ σκέπη) Προσωπικό
βίωμα του ποιητή (είτε ως δική του έκφραση είτε ως μεταφορά των λόγων
ιερού προσώπου), γοητευτικά ανοίκεια για τα δεδομένα των ιεροπρεπών,
θεολογικών κανόνων. Ένα χαρακτηριστικό σημείο από την η' ωδή
[...]
«εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα
τὰ σεπτὰ Γενέθλια τοῦ λυτρωτοῦ μου»
1 σχόλιο:
το (!) βρήκα:
Χριστὸς ἐν πόλει Βηθλεὲμ βρεφουργεῖται
τὴν ἡμῶν ὡς εὔσπλαχνος καινουργῶν φύσιν·
προθύμως δεῦτε γηγενεῖς τῇ καρδίᾳ
ᾆσμα μελῳδὸν ᾄσωμεν τῷ Δεσπότῃ·
εἰς αἰῶνας ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται.
Ὑψιμέδων ἄναρχε εὐμενὲς Λόγε,
ἐπίβλεψον πρόσχες μοι δακρυῤῥοούσῃ
ἡ σεπτὴ ἐβόα σοι πρόπαλαι Ἄννα·
ἀλλ᾿ ὡς ἐκείνης ἤκουσας θρηνῳδούσης
καὶ ἡμῶν στερέωσον τὰς φρένας, ἄναξ,
τοῦ ἀξίως ἀνυμνεῖν σε σοῖς γενεθλίοις.
Ἀββακοὺμ τὴν ἔνδοξόν σου παρουσίαν
αὖθις, Λόγε, προϊδὼν ἐμελῴδει
ἀκήκοα, Δέσποτα, ὅτι ἐξ ὄρους
ἁγίου ἥξεις εἰς βροτῶν σωτηρίαν
καὶ δέους πλήρης γεγονὼς ἀνακράζω
ὡς μεγάλα τὰ ἔργα, Χριστέ μου, τῆς σῆς δόξης.
[Ἀκηκοὼς ὁ προφήτης, Χριστέ, τὴν ἀκοήν σου
ἐφοβήθη, ὅτι μέλλεις ἐκ Παρθένου προελθεῖν.
Καὶ ἐβόησε τρόμῳ· δόξα τῇ δυνάμει σου, Κύριε.]
Ὦ παντεπόπτα τῶν ἀνάκτων τὸ κλέος
τίς σου τὸ φιλάνθρωπον γηγενῶν οὐ θαυμάσει;
ἐν γῇ γὰρ ὤφθης μὴ λιπὼν τὰ πατρῷα
σήμερον πᾶσαν ἐγκαινίζων τὴν φύσιν
καὶ εἰρήνην ὡς μόνος εἰρηνάρχης βραβεύων.
Εἰς βυθὸν ἀπωλείας ἡ ταλαίπωρος φύσις
Χριστέ μου Λόγε, καταντήσασα πάλαι
ἔκειτο φεῦ μοι! σκοτεινοῖς ἐν κευθμῶσιν·
ἐπεὶ δὲ τῇ σῇ θεϊκῇ δυναστείᾳ
πρὸς οὐρανῶν μετέβη τὰ τερπνότατα κάλλη·
θύσω σοι, σῶτερ, ἐβόα, θυσίαν αἰνέσεως.
Ὡς οἱ παῖδες πάλαι σοι κράζομεν, Λόγε·
γενοῦ σῶν δούλων ἕρκος φύλαξ καὶ σκέπη
καὶ σῶσον πάντας προσβολῆς ἐναντίας
ὅπως ὑμνοῦντές σε σοῖς γενεθλίοις
εἰς αἰῶνας λέγομεν· εὐλογητὸς εἶ.
Νεουργὲ τοῦ σύμπαντος κόσμου καὶ σῶστα
ὑμνεῖ σε πᾶσα μετ᾿ ἀγγέλων ἡ κτίσις
σκιρτᾷ χορεύει καὶ ἀγάλλεται τρόμῳ,
εὐλογεῖτε λέγουσα πάντα τὰ ἔργα
τὰ σεπτὰ Γενέθλια τοῦ λυτρωτοῦ μου
σὺν ἐμοὶ εἰς αἰῶνας πόθῳ ὑπερυψοῦντα.
Χαίροις, πάναγνε θεοδέγμον Μαρία,
χαίροις, ἄχραντε τῶν πεπτωκότων βάσις·
ἐν σοὶ γὰρ ὤφθη σήμερον ὁ Δεσπότης
ὦ θαῦμα! καινουργῶν τοὺς φθαρέντας
καὶ πρὸς φῶς ἐπανάγων τὸ ἀνέσπερον, κόρη.
Δημοσίευση σχολίου