Νέες αποκαλυπτικές μαρτυρίες για το πώς οι Τούρκοι έκαψαν τη Σμύρνη το 1922

Μαρτυρίες, δημοσιεύματα και διαβαθμισμένα έγγραφα Αμερικανών και Βρετανών που έρχονται στο φως για πρώτη φορά, δίνουν μια ηχηρή απάντηση στους τουρκικούς ισχυρισμούς ότι Έλληνες και Αρμένιοι έκαψαν τη Σμύρνη

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των Τούρκων είναι το θράσος και η προσπάθεια διαστρέβλωσης των γεγονότων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εγκλήματα που έχουν διαπράξει. Ανάμεσα σε αυτά είναι και η πυρκαγιά που κατέκαψε τη Σμύρνη το 1922. Δεν είναι μόνο οι Τούρκοι ιστορικοί που ισχυρίζονται ότι τη φωτιά την έβαλαν Έλληνες και Αρμένιοι αλλά και επίσημοι Τούρκοι. Ανάμεσά τους και ο Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος τον Απρίλιο του 2018, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Εμπορικό Επιμελητήριο της Σμύρνης επανέλαβε τον ισχυρισμό ότι η πόλη, η Σμύρνη δηλαδή, πυρπολήθηκε από Έλληνες στρατιώτες κατά την υποχώρησή τους.

Συγκλονιστικές αποκαλύψεις σε βιβλίο Ελληνοαμερικανού

Τον Ιούλιο του 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Λαβύρινθος» το βιβλίο του Ελληνοαμερικανού Κωνσταντίνου Γ. Χατζηδημητρίου «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ». Σε αυτό, ο διδάκτωρ του Columbia University στη Βυζαντινή, Οθωμανική και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία παραθέτει εκτός από τα ήδη γνωστά ,και νέα στοιχεία για τις τουρκικές θηριωδίες στη Σμύρνη και ντοκουμέντα, από Αμερικανούς και Βρετανούς, που αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η Σμύρνη κάηκε από τους Τούρκους, που ήθελαν να εξαφανίσουν καθετί χριστιανικό από την πρωτεύουσα της Ιωνίας.

Τα στοιχεία που παραθέτει ο Κων/νος Χατζηδημητρίου, στις 300 και πλέον σελίδες του βιβλίου του είναι πάρα πολλά. Υπάρχουν βέβαια και ήδη γνωστές αναφορές, όπως του Αμερικανού Γενικού Πρόξενου στη Σμύρνη Χόρτον, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του παραθέτει νέα στοιχεία που προέκυψαν μετά από έρευνα του συγγραφέα στα Εθνικά Αρχεία των Η.Π.Α. Θα αναφερθούμε σήμερα σε ορισμένα μόνο από αυτά τα στοιχεία και θα επανέλθουμε. Δυστυχώς ορισμένοι αναγνώστες που δεν καταλαβαίνουν (;) ότι σε ένα άρθρο 2.500-3.000 λέξεων είναι αδύνατο να συμπεριληφθούν όλα τα στοιχεία για ένα θέμα μας ψέγουν για προχειρογραμμένα κείμενα, ελλείψεις κλπ. Να σημειώσουμε ότι όλες οι ημερομηνίες είναι προσαρμοσμένες στο νέο ημερολόγιο.

Η στάση των Η.Π.Α. απέναντι στον Κεμάλ

Έχουμε αναφερθεί εκτενώς στη στάση Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών και Σοβιετικών απέναντι στους κεμαλιστές. Όμως δεν έχει φωτιστεί, ούτε από εμάς, όλα αυτά τα χρόνια η στάση των Η.Π.Α., καθώς αυτή «καλύφθηκε» από τη δράση ορισμένων Αμερικανών κατά την καταστροφή της Σμύρνης.

Το 1922 Πρόεδρος των Η.Π.Α. ήταν ο Warren G. Harding. Υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση για το ότι η κυβέρνησή του ήταν αναμεμειγμένη σε ένα πολύκροτο σκάνδαλο, το λεγόμενο Teapot Dame. Το σκάνδαλο αυτό ταλάνιζε για δύο χρόνια (1921-1923) την κυβέρνηση Harding. Ο Υπουργός Εσωτερικών Albert Bacon Fall είχε εκμισθώσει αποθέματα πετρελαίου του Ναυτικού στο Teapot Dome του Γουαϊόμινγκ, καθώς και σε δύο περιοχές της Καλιφόρνιας σε ιδιωτικές πετρελαϊκές εταιρείες σε χαμηλές τιμές, χωρίς να φροντίσει να λάβει ανταγωνιστικές προσφορές. Ακολούθησε έρευνα του γερουσιαστή Thomas I. Walsh. Ο Fall παραδέχτηκε ότι δωροδοκήθηκε από πετρελαϊκές εταιρείες και έγινε ο πρώτος Αμερικανός υπουργός που φυλακίστηκε!

Τις στενές σχέσεις της κυβέρνησης των Η.Π.Α. με τη βιομηχανία πετρελαίου, έρχεται να αποδείξει το γεγονός ότι αν και το 1922 κάηκε ακόμα και το Προξενείο των Η.Π.Α. στη Σμύρνη που βρισκόταν στην προκυμαία της πόλης, οι εγκαταστάσεις της αμερικανικής εταιρείας πετρελαίου Standard Oil που βρίσκονταν στην ίδια περιοχή, δεν έπαθαν απολύτως τίποτα. Τουλάχιστον δύο θαρραλέοι Αμερικανοί, ο Τζορτζ Χόρτον και ο Έντουαρντ Χέιλ Μπίρσταντ προσπάθησαν να προσελκύσουν την προσοχή στο γεγονός ότι η κυβέρνηση των Η.Π.Α. δίνει μεγαλύτερη σημασία στο πολιτικό και οικονομικό κέρδος, ενώ οι δικές τους προσπάθειες εμποδίζονταν να υπονομεύονταν. Ο Κ. Χατζηδημητρίου γράφει για «Smyrnagate» (κατά το «Watergate») και αναφέρει ότι οι Η.Π.Α. δεν έχουν αναγνωρίσει επίσημα ότι το 1922 έγινε γενοκτονία σε βάρος των Χριστιανών στη Σμύρνη, παρά τις τοπικές πολιτειακές αποφάσεις.

Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. το 1922 μόνο μετά τις πιέσεις ορισμένων Αμερικανών αποφάσισε να εγκαταλείψει την επίσημη ουδετερότητά της και να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τους πόρους του Ναυτικού της ώστε να σωθούν πολλοί αθώοι στη Σμύρνη και τη Μικρά Ασία. Το 2020 δημοσιεύθηκε ένας εκτενής πίνακας των εγγράφων του Αμερικανικού Ναυτικού, που παρουσιάζει το μέγεθος της προσπάθειας αυτής και μαζί νέες και άγνωστες λεπτομέρειες για τις τουρκικές φρικαλεότητες στη Μικρά Ασία.

Μερικά ντοκουμέντα για τα εγκλήματα των Τούρκων στη Σμύρνη

Στο ζήτημα των σφαγών στη Σμύρνη υπάρχουν κάποιοι ιστορικοί, όχι μόνο Τούρκοι, που υποστηρίζουν ότι τα θύματα μεταξύ των αμάχων ήταν μόνο μερικές χιλιάδες και ότι όλοι οι φόνοι έγιναν από απείθαρχους ατάκτους ή ανυπάκουους πολίτες που ήθελαν να εκδικηθούν τις θηριωδίες που είχαν διαπράξει οι Έλληνες…

Όσο για τη μεγάλη πυρκαγιά, εκτός από τις θεωρίες ότι ο Ελληνικός Στρατός ή και Αρμένιοι εθνικιστές ήταν οι εμπρηστές, υπάρχει η άποψη ότι η φωτιά ξεκίνησε από ατύχημα ενώ Τούρκοι στρατιώτες μάχονταν εναντίον Αρμένιων πολιτών. Άλλοι ισχυρίζονται ότι οι πηγές παρουσιάζουν τόσο μεγάλη σύγχυση ώστε να μην είναι δυνατός ο καταλογισμός ευθύνης σε κάποια πλευρά.

Ας δούμε όμως την πραγματικότητα όπως προκύπτει μέσα τις αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1922 ο αιδεσιμότατος Σ. Χάρλοου, καθηγητής ιστορίας στο Αμερικανικό Κολέγιο Σμύρνης που μόλις είχε φτάσει στη Νέα Υόρκη ανέφερε σε συνέντευξή του στους «New York Times»:

«Οι Τούρκοι απολαμβάνουν τόσο πολύ τις σφαγές τους, ώστε φτάνουν στο σημείο ακόμα και να τραβάνε επίσημες φωτογραφίες των βασανιστηρίων και των σφαγών. Είχα στα χέρια μου πολλές τέτοιες επίσημες φωτογραφίες, τις οποίες παρέδωσα σε κάποιον Αμερικανό πρόξενο για να τις στείλει στην Ουάσινγκτον. Αυτές απεικονίζουν τον Τούρκο κυβερνήτη μιας επαρχίας, έναν Τούρκο στρατηγό, ανώτερους κληρικούς και άλλους αξιωματούχους, ντυμένους με τα καλά τους, να χαμογελούν κοιτώντας τον δήμιο να βασανίζει τα θύματα μπροστά στα μάτια τους».

Ο Oran Raber ήταν καθηγητής βοτανολογίας, ο οποίος τον μοιραίο Σεπτέμβριο του 1922 βρισκόταν στη Σμύρνη.

Στο έργο του «New Light» γράφει: «Αντί να προσπαθήσουν να σβήσουν τη φωτιά, οι Τούρκοι ευρισκόμενοι σε απόλυτο παροξυσμό την ενίσχυαν και την κατηύθυναν με πετρέλαιο. Ο Κεμάλ δεν είχε πια τον έλεγχο των στρατευμάτων του και από εκείνη τη στιγμή μέχρι το βράδυ της Παρασκευής(15/9) η πόλη βρισκόταν στο έλεος εκείνων που είχαν τη μεγαλύτερη δύναμη και τη μικρότερη πειθαρχία… Από αυτά που είδα και από τα στοιχεία που συγκέντρωσα τόσο από Τούρκους όσο και από Έλληνες, ένα συμπέρασμα βγαίνει μόνο: η πυρκαγιά της Σμύρνης ήταν έργο των Τούρκων».

Ο Τζορτζ Χόρτον συνοψίζει τα κυριότερα γεγονότα σχετικά με την πυρκαγιά της Σμύρνης:

α) Οι δρόμοι που οδηγούσαν προς την αρμενική συνοικία φρουρούνταν από σκοπιές Τούρκων στρατιωτών και δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να μπει, καθώς βρίσκονταν σε εξέλιξη οι σφαγές.
β) Ένοπλοι Τούρκοι, ανάμεσά τους και πολλοί στρατιώτες, έμπαιναν στην αρμενική συνοικία λεηλατώντας, σφάζοντας και καταστρέφοντας.
γ) Αυτοί τοποθέτησαν μικρές βόμβες κάτω από τα λιθόστρωτα στο ευρωπαϊκό τμήμα της πόλης, τον λεγόμενο Φραγκομαχαλά. Αυτές άρχισαν να εκρήγνυνται, καθώς Τούρκοι στρατιώτες είχαν ραντίσει γύρω γύρω με πετρέλαιο που είχε αρχίσει να αναφλέγεται. Μια τέτοια βόμβα είχε τοποθετηθεί κοντά στην Αμερικανική Σχολή Θηλέων και άλλη μία κοντά στο προξενείο των Η.Π.Α.
δ) Η αρμενική συνοικία πυρπολήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1922. Οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες πέρασαν από τη Σμύρνη στις 8 Σεπτεμβρίου. Οπότε οι Τούρκοι κατείχαν την πόλη για πέντε ημέρες. Αυτή ακριβώς η φωτιά έβγαλε τους Χριστιανούς στους δρόμους προκαλώντας τα δεινά που ακολούθησαν.
ε) Η φωτιά άναψε στην άκρη της αρμενικής συνοικίας, τη στιγμή που ένας δυνατός άνεμος άρχισε να φυσά προς την χριστιανική πλευρά και μακριά από την τουρκική. Η τουρκική συνοικία παρέμεινε αλώβητη από την πυρκαγιά και στη διάρκεια των μαρτυρίων των Χριστιανών, οι Μωαμεθανοί χόρευαν, τραγουδούσαν, γλεντούσαν και πανηγύριζαν στην ολόφωτη συνοικία τους.
στ) Τούρκοι στρατιώτες κατηύθυναν τη φωτιά προς τις «καλοφτιαγμένες», κατά τον Χόρτον, ελληνική και ευρωπαϊκή συνοικίες της Σμύρνης ποτίζοντας τα στενά δρομάκια με πετρέλαιο ή άλλες εύφλεκτες ύλες. Έχυσαν μάλιστα πετρέλαιο μπροστά στο αμερικανικό προξενείο, με σκοπό να μεταδοθεί η φωτιά και σ’ αυτό! Ο Κλίφτον Ντέιβις, Πρόεδρος της Επιτροπής Ανακούφισης του Ερυθρού Σταυρού της Κωνσταντινούπολης που ήταν στην είσοδο του κτιρίου, είπε ότι η οσμή του εύφλεκτου υλικού ήταν σαν μείγμα πετρελαίου και βενζίνης.

Τα ανέκδοτα έγγραφα από τα αμερικανικά αρχεία για τους υπεύθυνους της πυρκαγιάς στη Σμύρνη

Ο Κωνσταντίνος Χατζηδημητρίου παραθέτει δύο αποκαλυπτικά τηλεγραφήματα, που εντόπισε στα εθνικά αρχεία των Η.Π.Α. και βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.

Το πρώτο τηλεγράφημα στάλθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1922 από τον Υποπλοίαρχο Μέριλ, αξιωματικό πληροφοριών του Ναυτικού των Η.Π.Α. στη Σμύρνη, προς τον Υπουργό Εξωτερικών των Η.Π.Α.

«Δεκατέσσερις. Είμαι πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι έκαψαν τη Σμύρνη εκτός από την τουρκική συνοικία, ακολουθώντας συγκεκριμένο σχέδιο προκειμένου να λύσουν το πρόβλημα της χριστιανικής μειονότητας, αναγκάζοντας τους συμμάχους να εκκενώσουν τις χριστιανικές μειονότητες. Πιστεύω ότι τώρα θα προετοιμάσουν επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης. Μέριλ».

Ένας άλλος Αμερικανός αξιωματούχος, ο Φίλιπς, έστειλε στις 15/9/1922 τηλεγράφημα προς το Υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α. Αυτό ξεκινά ως εξής:

«Κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή άκρως λεπτή, με πιθανότητα περιπλοκών οι οποίες θα εμπλέξουν την Μεγάλη Βρετανία και συμμάχους σε πόλεμο με την Τουρκία…».

Στις σελίδες 3 και 4, ο Φίλιπς τηλεγραφεί τα εξής:

«Εμπιστευτικές πληροφορίες που ελήφθησαν από τους πολλούς αξιωματούχους μας στη Σμύρνη και από το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών υποδεικνύουν ότι οι Τούρκοι έκαψαν την πόλη σύμφωνα με συγκεκριμένο σχέδιο προκειμένου να επιλύσουν το πρόβλημα της χριστιανικής μειονότητας μέσω εξαναγκασμού εκκενώσεως των μειονοτήτων. Η επιστροφή αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων Χριστιανών στα σπίτια τους έχει καταστεί όπως φαίνεται αδύνατη λόγω της ολικής καταστροφής των χωριών από τους υποχωρούντες Έλληνες καθώς επίσης και από την προέλαση των Τούρκων. Αναφορές δηλώνουν βαριές απώλειες αμερικανικών περιουσιών στην Σμύρνη. Οι εκ γενετής Αμερικανοί είναι όλοι τους ασφαλείς. Καμία περαιτέρω λεπτομέρεια δεν ελήφθη σχετικά με αγνοούμενους πολιτογραφημένους πολίτες. Τρία αμερικανικά αντιτορπιλικά εξακολουθούν να βρίσκονται στην Σμύρνη συνδράμοντας τους λειτουργούς αρωγής και στην προστασία της Αμερικανικής περιουσίας που γλίτωσε από την φωτιά».

Φίλιπς, Ενεργών ως NE/AWD/CVD.

Και Βρετανοί αποκαλύπτουν τα εγκλήματα των Τούρκων

Ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη Οράτιος Ράμπολντ τηλεγράφησε στις 18 Σεπτεμβρίου 1922 στον Υπουργό Εξωτερικών της χώρας του Λόρδο Κόρζον για τα γεγονότα της Σμύρνης. Παραθέτουμε απόσπασμα του σχετικού τηλεγραφήματος:

«Από το άλλο μέρος, η περίοδος της τάξης και της πειθαρχίας που ακολούθησε την άφιξη των τουρκικών στρατευμάτων στη Σμύρνη υπήρξε βραχύβια. Οι Τούρκοι σύντομα επανήλθαν στη συνηθισμένη τους συμπεριφορά ξεκινώντας μια σφαγή στην αρμενική συνοικία. Φαίνεται ότι κάποιοι Αρμένιοι είχαν εξασφαλίσει βόμβες από το στρατιωτικό υλικό που εγκατέλειψαν οι ελληνικές δυνάμεις. Η αφήγηση του κ. Χόουλ σχετικά με την προέλευση της πυρκαγιάς, η οποία ξεκίνησε από την αρμενική συνοικία και κατέληξε στην καταστροφή της ευρωπαϊκής συνοικίας της πόλης, δεν αφήνει καμία αμφιβολία όσον αφορά την εσκεμμένη πρόθεση των Τούρκων να καταστρέψουν την χριστιανική συνοικία. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί μια αποφασιστική απόδειξη της ξενοφοβίας από την οποία εμπνέονται οι Τούρκοι. Πιθανή πρόθεσή τους είναι η μελλοντική Σμύρνη να είναι μια καθαρά τουρκική πόλη, απαλλαγμένη από ξένα στοιχεία. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε η καταστροφή δημιούργησαν την χειρότερη εντύπωση στην Κωνσταντινούπολη και προκαλούν μεγάλη σοβαρή ανησυχία στις εδώ ξένες παροικίες».

Στο παραπάνω τηλεγράφημα υπάρχει συνημμένο το υπόμνημα του Βρετανού Χόουλ για τα γεγονότα της Σμύρνης. Το συγκεκριμένο καλύπτει σχεδόν τρεις σελίδες (278-280) στο βιβλίο του Κ. Χατζηδημητρίου. Παραθέτουμε μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα.

«Μεγάλος αριθμός Αρμενίων πυροβολήθηκαν εν ψυχρώ (από τους Τούρκους) και επακολούθησε συνεχές κυνήγι. Οι γυναίκες και τα παιδιά μαντρώθηκαν σε κοπάδια και τους πήραν μακριά. Σχετικά με αυτό έχει ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ότι την νύχτα της πυρκαγιάς όταν εστάλησαν πλοία για να απομακρύνουν πρόσφυγες, ανάμεσα στους 900 περίπου που είχαν περισυλλεγεί στο αντιτορπιλικό «Serapis», δεν υπήρχε ούτε μια ντουζίνα από γυναίκες μεταξύ 15 και 35 χρόνων.

Την δεύτερη ημέρα των σφαγών, οι Τούρκοι συνέχισαν πιο διακριτικά και φαίνεται ότι είχαν δοθεί εντολές οι οποίες τηρήθηκαν αυστηρά να μην πυροβολούν αλλά να μεταχειρίζονται τον υποκόπανο ή την λεπίδα… Η διαδικασία ήταν πάντα η ίδια. Οι Τούρκοι χτυπούσαν τις πόρτες και μόλις τους άνοιγαν έλεγαν ότι είχαν έρθει να ψάξουν για βόμβες. Κατόπιν επακολουθούσε η λεηλασία, ο βιασμός και ο φόνος…Το πρωί της 13ης (Σεπτεμβρίου) ξεκίνησαν φωτιές σε αρκετά σημεία της αρμενικής συνοικίας, κυρίως στα προσήνεμα όρια. Οι Τούρκοι ισχυρίσθηκαν ότι αυτό είχε προκληθεί από τους ίδιους τους Αρμένιους, με σκοπό να δυσφημισθούν οι Τούρκοι, είναι όμως πολύ πιθανότερο ότι η ομαδική σφαγή είχε σχετικά ολοκληρωθεί και ότι οι Τούρκοι επιθυμούσαν να ξετρυπώσουν όλους τους περιπλανώμενους φυγάδες, που είχαν καταφέρει να τους ξεφύγουν ή απλώς ήθελαν να καλύψουν τα ίχνη τους. Εν πάση περιπτώσει δεν έγινε καμία σοβαρή προσπάθεια – αν καταβλήθηκε όντως οποιαδήποτε προσπάθεια – να αντιμετωπιστεί η φωτιά. Και το βράδυ, όταν η φωτιά έσβηνε σε μια κατεύθυνση, άναψε μια καινούργια σε ένα τέτοιο σημείο ώστε να καλύψει το τμήμα της συνοικίας που μέχρι τότε είχε σωθεί από την φωτιά. Η ανάφλεξη ενισχύθηκε ώστε να επεκταθεί στις ευρωπαϊκές συνοικίες με γενναία χρήση πετρελαίου…».

Επίλογος

Σύμφωνα με τον Χ. Σολομωνίδη από την πυρκαγιά κάηκαν περίπου 4.000.000 τ.μ. και 55.000 περίπου σπίτια της Σμύρνης, από τα οποία 43.000 ελληνικά, 10.000 αρμενικά και 2.000 ξένων υπηκόων. Επίσης αποτεφρώθηκαν 5.000 καταστήματα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν ελληνικά. Στην περιοχή που αποτεφρώθηκε κατοικούσαν 180.000 άτομα περίπου, στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες (Πηγή: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ).

Οι ευθύνες των Τούρκων και για τις σφαγές και την πυρκαγιά της Σμύρνης είναι τεράστιες και δυστυχώς η γειτονική χώρα δεν έχει μέχρι σήμερα λογοδοτήσει (ούτε) για αυτά τα εγκλήματά της… Θα επανέλθουμε στο θέμα ελπίζοντας ότι η διεθνής κοινή γνώμη θα σταματήσει να εθελοτυφλεί και να χαϊδεύει την Τουρκία και θα την περιθωριοποιήσει, όπως της αρμόζει…

Πηγή: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΕΣ ΠΗΓΕΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ, 2022.
Ευχαριστούμε θερμά τις Εκδόσεις ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ για την πολύτιμη βοήθειά τους.