ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΞΟΔΙΚΩΤΕΡΑ
Προς
τους νομίζοντες ότι δεικνύονται δύο θεοί εκ του ότι η θεοποιός δωρεά
του Πνεύματος, της οποίας υπέρκειται κατ' ουσία ο Θεός, ονομάζεται από
τους αγίους όχι μόνον αγένητος θέωσις άλλα και θεότης,
ή περί θείων ενεργειών και της κατ’ αυτές μεθέξεως.
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΞΕΧΑΣΑΝ ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ
14.
Μήπως τάχα o Θεός χρειάζεται την κτίση προς συμπλήρωση της τελειότητος,
σαν πριν από αυτή να στερείτο κάποιας δυνάμεως και έτσι να μην ήταν
παντοδύναμος προ της αισθητής και νοητής κτίσεως, πράγμα το οποίον,
αλλοίμονο, οι αντικείμενοι στην θείαν χάριν τολμούν να ισχυρίζονται τώρα
ενώπιον πολλών; Και
αν λοιπόν ακούσεις ότι ο Θεός είναι δύναμις ή ενέργεια χωρίς ουσία και
ουσία χωρίς δύναμη ή ενέργεια, μην αθετήσεις την θεία πρόοδο και
θεωρήσεις τον παντοδύναμο Θεό άμοιρον τής δυνάμεώς της και μην
παραγνωρίσεις την ενεργητική ουσία και φύσιν ως ενέργεια και μην
νομίσεις ότι η κάθε μία από τις δύο αυτές επωνυμίες λέγεται αδιαφόρως
επί ενός σημαινομένου πράγματος, αλλά να γνωρίζεις ότι ο λόγος έχει δύναμιν υπεροχικής αποφάσεως, καθ’
όσον επί Θεού δεν κυριολεκτείται ούτε ουσία ούτε ενέργεια· τέτοια
πράγματι υπεροχικήν δύναμιν έχουν πολλά ονόματα καταφατικής μορφής. Μπορείς
δε να ακούσεις και τον Μέγαν Βασιλείον λέγοντα «ότι η δηλωτική πάσης
ουσίας δύναμις είναι ενέργεια, την οποία μόνον το μη ον στερείται». Αλλά
επίσης μπορείς να ακούσεις και τον μακάριον Μάξιμον που λέγει, «ποια
φύσις είναι ανενέργητος ή εκτός της φυσικής ενεργείας; Διότι όπως
καμμία φύσις δεν είναι κενή υπάρξεως, έτσι δεν είναι κενή ούτε δυνάμεως
φυσικής. Εάν δε στερείται αυτής, θα στερηθεί και της υπάρξεως. Διότι το
αδύναμον ως εντελώς αδρανές είναι μη ον». Επομένως ο διαζεύξας μεταξύ
των την ουσία και την δύναμιν, την οποία και ενέργεια καλούμε,
απομακρύνει εκ μέσου των όντων και τα δύο.
15. Έτσι λοιπόν λέγοντες εκείνο ισχυριζόμεθα τούτο, ότι επί του Θεού δεν κυριολεκτείται ούτε η ουσία ούτε η ενέργεια. Διότι αν εξετάσεις τις ιδιότητες εκάστης αυτών και μάλιστα όσα η μία καρπούται από την άλλην, καμμία από αυτές δεν θα αρμόζει στον Θεό. Διότι πάσα ουσία είναι δεκτική των εναντίων και έχει ουσιώδεις διαφορές, έχει δε και πάσχει ταύτα συνημμένη με την ενέργεια. Που υπάρχουν ταύτα επί του Θεού; Ακόμη πάσα ενέργεια κινεί ή και αλλοιώνει προς το καλύτερο ή το χειρότερο την συνημμένη ουσία κατά θέσιν ή ποιότητα. Άραγε υπάρχει περιθώριο να λέγουμε τέτοια πράγματα επί Θεού, ο όποιος ενεργεί εις όλους τα πάντα, ων ένας και ο αυτός και ιδρυμένος μονίμως και αιωνίως σε ακίνητον ταυτότητα; Αλλά ένας μεν είναι κατ’ ουσίαν, οι δε δυνάμεις αυτού και ενέργειες είναι πολλές· διότι το Άγιο Πνεύμα, κατά τον μέγαν Βασίλειον, «είναι απλούν μεν στην ουσία, ποικίλον δε στις δυνάμεις», και μίαν μεν έχει φύσιν, αλλά παντοδύναμον· διότι ταύτα επί Θεού δεν έχουν αντιθετικώς, όπως είπαμε ανωτέρω. Πράγματι δε κατ’ αυτές τις δυνάμεις και ενέργειες και προόδους είναι και πολυώνυμο, ενώ κατά την ουσία είναι ανώνυμο.
16. Είναι δε ανώνυμος η υπερβατική αυτή ουσία ως υπερκείμενη παντός ονόματος. Ενεργειών πράγματι ονόματα είναι και αυτά τα όποια χρησιμοποίησε για τον εαυτόν του ο Κύριος λέγοντας, «εγώ είμαι ο ων» και «ο Θεός» και «το φώς» και «η αλήθεια και η ζωή», τα οποία οι θεολόγοι απέδωσαν κατ’ εξοχήν στην υπέρθεον θεότητα. Διότι λέγει (ο Αρεοπαγίτης), «εάν θα ονομάσουμε την υπερούσια κρυφιότητα Θεόν ή ζωή ή ουσία, ή φως ή λόγο, δεν θα εννοούμε τίποτε άλλο παρά τις δυνάμεις που προβάλλονται από αυτήν προς εμάς, τις θεοτικές ή ουσιοποιές ή ζωογόνες ή σοφόδωρες. Και αν τον πούμε Άγιον αγίων ή Κύριον κυρίων ή Θεόν θεών ή Βασιλέα βασιλευόντων, με αυτά δεικνύομε ότι εννοούμε τις σε εμάς προβαλλόμενες δυνάμεις αυτού και ότι υμνούμε αυτόν από τις ενέργειες και μετοχές αυτού οι μετέχοντες ή εφιέμενοι μεθέξεως. Από πού πράγματι πολλοί καθίστανται άγιοι, αν δεν μετέχουν της αγιότητας εκείνου; Από πού δε πολλοί καθίστανται θεοί έχοντες στο μέσον ιστάμενο κατά τον μέλλοντα εκείνον και ατελείωτο αιώνα τον ένα Θεόν, εάν δεν μετάσχουν της θεότητος αυτού; Από πού δε θα υπάρξουν τέτοιοι βασιλείς και κύριοι, εάν δεν μετάσχουν της κυριότητος και βασιλείας αυτού; Άραγε κτιστής βασιλείας ή θεότητος ή αγιότητος, θα μετάσχουν; Οποία βλασφημία. Ο λέγων τούτο καθιστά τον Θεόν κτίσμα και λέγει κτιστήν την βασιλεία και την θεότητα και την αγιότητα αυτού.
15. Έτσι λοιπόν λέγοντες εκείνο ισχυριζόμεθα τούτο, ότι επί του Θεού δεν κυριολεκτείται ούτε η ουσία ούτε η ενέργεια. Διότι αν εξετάσεις τις ιδιότητες εκάστης αυτών και μάλιστα όσα η μία καρπούται από την άλλην, καμμία από αυτές δεν θα αρμόζει στον Θεό. Διότι πάσα ουσία είναι δεκτική των εναντίων και έχει ουσιώδεις διαφορές, έχει δε και πάσχει ταύτα συνημμένη με την ενέργεια. Που υπάρχουν ταύτα επί του Θεού; Ακόμη πάσα ενέργεια κινεί ή και αλλοιώνει προς το καλύτερο ή το χειρότερο την συνημμένη ουσία κατά θέσιν ή ποιότητα. Άραγε υπάρχει περιθώριο να λέγουμε τέτοια πράγματα επί Θεού, ο όποιος ενεργεί εις όλους τα πάντα, ων ένας και ο αυτός και ιδρυμένος μονίμως και αιωνίως σε ακίνητον ταυτότητα; Αλλά ένας μεν είναι κατ’ ουσίαν, οι δε δυνάμεις αυτού και ενέργειες είναι πολλές· διότι το Άγιο Πνεύμα, κατά τον μέγαν Βασίλειον, «είναι απλούν μεν στην ουσία, ποικίλον δε στις δυνάμεις», και μίαν μεν έχει φύσιν, αλλά παντοδύναμον· διότι ταύτα επί Θεού δεν έχουν αντιθετικώς, όπως είπαμε ανωτέρω. Πράγματι δε κατ’ αυτές τις δυνάμεις και ενέργειες και προόδους είναι και πολυώνυμο, ενώ κατά την ουσία είναι ανώνυμο.
16. Είναι δε ανώνυμος η υπερβατική αυτή ουσία ως υπερκείμενη παντός ονόματος. Ενεργειών πράγματι ονόματα είναι και αυτά τα όποια χρησιμοποίησε για τον εαυτόν του ο Κύριος λέγοντας, «εγώ είμαι ο ων» και «ο Θεός» και «το φώς» και «η αλήθεια και η ζωή», τα οποία οι θεολόγοι απέδωσαν κατ’ εξοχήν στην υπέρθεον θεότητα. Διότι λέγει (ο Αρεοπαγίτης), «εάν θα ονομάσουμε την υπερούσια κρυφιότητα Θεόν ή ζωή ή ουσία, ή φως ή λόγο, δεν θα εννοούμε τίποτε άλλο παρά τις δυνάμεις που προβάλλονται από αυτήν προς εμάς, τις θεοτικές ή ουσιοποιές ή ζωογόνες ή σοφόδωρες. Και αν τον πούμε Άγιον αγίων ή Κύριον κυρίων ή Θεόν θεών ή Βασιλέα βασιλευόντων, με αυτά δεικνύομε ότι εννοούμε τις σε εμάς προβαλλόμενες δυνάμεις αυτού και ότι υμνούμε αυτόν από τις ενέργειες και μετοχές αυτού οι μετέχοντες ή εφιέμενοι μεθέξεως. Από πού πράγματι πολλοί καθίστανται άγιοι, αν δεν μετέχουν της αγιότητας εκείνου; Από πού δε πολλοί καθίστανται θεοί έχοντες στο μέσον ιστάμενο κατά τον μέλλοντα εκείνον και ατελείωτο αιώνα τον ένα Θεόν, εάν δεν μετάσχουν της θεότητος αυτού; Από πού δε θα υπάρξουν τέτοιοι βασιλείς και κύριοι, εάν δεν μετάσχουν της κυριότητος και βασιλείας αυτού; Άραγε κτιστής βασιλείας ή θεότητος ή αγιότητος, θα μετάσχουν; Οποία βλασφημία. Ο λέγων τούτο καθιστά τον Θεόν κτίσμα και λέγει κτιστήν την βασιλεία και την θεότητα και την αγιότητα αυτού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου