Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΜΥΘΟΥ

 

Ἡ χούντα δὲν τελείωσε τό '73, γιατὶ τὴν χούντα δὲν τὴν ἔρριξε τό «Πολυτεχνεῖο». Τὸν Παπαδόπουλο τὸν ἔρριξε τὸ πραξικόπημα τοῦ Ἰωαννίδη μία ἑβδομάδα μετά. Οὔτε φυσικὰ ἦταν τό «Πολυτεχνεῖο» αὐτὸ ποὺ ὁδήγησε στήν (σκληρότερη) δικτατορία τοῦ Ἰωαννίδη, γιατί ἡ ἀνατροπὴ τοῦ Παπαδοπούλου εἶχε, ἀσφαλῶς, ἀποφασισθεῖ πολὺ πρὶν ἀπὸ τό «Πολυτεχνεῖο» (εἶναι ἄλλωστε ἀστεῖο νὰ πιστεύει κανεὶς ὅτι ἕνα πραξικόπημα θὰ μποροῦσε νὰ ὀργανωθεῖ μέσα σὲ λίγες μέρες ἤ ὅτι οἱ ἰωαννιδικοὶ εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ τὸ πρόσχημα τοῦ «Πολυτεχνείου» γιὰ νὰ ἀνατρέψουν τὸν Παπαδόπουλο).

Τὸ μόνο πρᾶγμα πού «κατάφερε» τό «Πολυτεχνεῖο» ἦταν νὰ ἀκυρώσει τὴν διαδικασία «φιλελευθεροποίησης» τοῦ καθεστῶτος καὶ νὰ ματαιώσει τὴν ἐπικείμενη προκήρυξη ἐκλογῶν, γιὰ τὴν μετάβαση σὲ μία συγκρατημένη (καὶ ἐλεγχόμενη ἀπὸ τὸν Στρατό) δημοκρατία (μὲ τὸν Παπαδόπουλο κυρίαρχο).

Γεγονὸς εἶναι ὅτι ἡ Ἀριστερὰ οὔτε μπόρεσε νὰ ἀντιδράσει στὴν ἐκδήλωση τοῦ πραξικοπήματος τῆς 21ης Ἀπριλίου, οὔτε ἐπὶ σχεδὸν ἕξι χρόνια μπόρεσε νὰ κινητοποιήσει τὶς λαϊκὲς μᾶζες ἐναντίον τῆς δικτατορίας. Κραυγαλέο δεῖγμα τῆς πολιτικῆς τυφλότητας τῆς Ἀριστερᾶς ἀποτελεῖ τὸ φύλλο τῆς «Αὐγῆς» -τῆς ἐφημερίδας τῆς ΕΔΑ- ποὺ ἦταν νὰ κυκλοφορήσει ἀνήμερα τοῦ πραξικοπήματος (καὶ κατασχέθηκε), στὸ ὁποῖο δημοσιεύθηκε τὸ τρίτο μέρος ἑνὸς ἄρθρου, μὲ τὸν εὔγλωττο τίτλο «Γιατί δὲν πρόκειται νὰ γίνει δικτατορία», ποὺ ἀπηχοῦσε τήν «γραμμή» τῆς κομματικῆς ἡγεσίας.

Καὶ ἀποτελεῖ «εἰρωνεία τῆς Ἱστορίας» τὸ ὅ,τι ἡ Ἀριστερά, ἐνῷ στάθηκε ἀνίκανη νὰ ἀντισταθεῖ στὴν μετάβαση ἀπὸ τὴν δημοκρατία στὴν δικτατορία, κατάφερε, παρ' ὅλα αὐτά, μὲ τό «Πολυτεχνεῖο» νὰ ἀκυρώσει τὴν μετάβαση ἀπὸ τὴν δικτατορία στὴν δημοκρατία, γιὰ νὰ ἔλθει μία σκληρότερη δικτατορία, ἡ ὁποία, μὲ τὴν σειρά της, ὁδήγησε στὴν ἔναρξη τῆς Κυπριακῆς τραγωδίας.

Γιὰ τὴν τελευταῖα δὲν εὐθύνεται, φυσικά, τό «Πολυτεχνεῖο», ἀλλὰ οἱ ἐπικεφαλῆς τῶν ἐνόπλων δυνάμεων, ποὺ ἀρνήθηκαν νὰ πολεμήσουν ἐναντίον τῆς πρώτης τουρκικῆς εἰσβολῆς, ὁδηγώντας στὴν ἀνατροπὴ τοῦ Ἰωαννίδη καὶ στὴν πρόσκληση τοῦ Καραμανλὴ ἀπὸ τὴν κυβέρνηση τῆς δεύτερης δικτατορίας, ἡ ὁποῖα τοῦ παρέδωσε ὁμαλότατα τὴν ἐξουσία.

Ὅμως, ἡ κορύφωση τῆς Κυπριακῆς τραγωδίας καὶ ἡ διχοτόμηση τῆς Κύπρου ἔγινε ἐπὶ Μεταπολιτεύσεως, ἐπειδὴ ὁ Κωνσταντίνος Καραμανλῆς ἀρνήθηκε, μὲ τὴν σειρά του, νὰ πολεμήσει ἡ Ἑλλάδα (ὅπως εἶχε κάθε δικαίωμα ὡς ἐγγυήτρια δύναμη καὶ ὅπως ὄφειλε ὡς μητέρα-πατρίδα) ἐναντίον τῆς δεύτερης τουρκικῆς εἰσβολῆς (τοῦ Ἀττίλα ΙΙ), ποὺ κατέλαβε τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ κατεχομένου ἐδάφους.

Ἡ Μεταπολίτευση καὶ ἡ Τρίτη Ἑλληνικὴ Δημοκρατία θεμελιώθηκαν πάνω σὲ μία Ἐθνικὴ Προδοσία. Καὶ ἡ προδοσία αὐτὴ συντελέστηκε μὲ μία ἐπαίσχυντη «ἐθνικὴ ἑνότητα» ὅλων τῶν πολιτικῶν δυνάμεων: τόσο τῶν δευτεροχουντικῶν ὅσο καὶ τῶν δημοκρατικῶν. Καὶ φυσικὰ τῶν ἀρχηγῶν τῶν ἐνόπλων δυνάμεων, ποὺ κατεξευτέλισαν τὸν Στρατό, δείχνοντας ὅτι εἶναι μὲν ἱκανότατος νὰ κάνει πραξικοπήματα, ἀλλὰ ἀνίκανος νὰ ὑπερασπίσει τὸ ἔθνος ἀπέναντι στὸν εἰσβολέα. Κανένας δὲν ἤθελε νὰ πολεμήσει γιὰ τὴν Κύπρο!

Τό «Πολυτεχνεῖο» ὡς «ἱδρυτικὸς μῦθος» τῆς Μεταπολίτευσης καὶ ὡς τὸ μοναδικὸ γεγονὸς μαζικῆς διαμαρτυρίας ἐναντίον τοῦ Παπαδόπουλου δρᾶ ἐκ τῶν ὑστέρων «ἐξαγνιστικά» καί «ὑπεραναπληρωτικά» γιὰ τὴν παντελῆ ἀπουσία λαϊκῶν διαμαρτυριῶν κατὰ τῆς δικτατορίας τῶν Συνταγματαρχῶν καθ' ὅλο τὸ διάστημα τοῦ βίου της. Τό «Πολυτεχνεῖο» ἦταν ἡ ἐξαίρεση, ποὺ ἔπρεπε νὰ ἀναχθεῖ σὲ κανόνα, γιὰ νὰ ὑποστηρίξει τὸ παραμύθι τῆς δῆθεν «ἀντίστασης τοῦ λαοῦ» κατὰ τῆς χούντας. Καὶ εἶναι γεγονὸς ὅτι ἡ ἡ χούντα τοῦ Παπαδόπουλου εἶχε πράγματι -τουλάχιστον τὰ πρῶτα χρόνια- σημαντικὸ λαϊκὸ ἔρεισμα.

Μὲ τὴν θεμελίωση τῆς Τρίτης Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας πάνω στὰ ἀποκαΐδια τῆς Κύπρου δημιουργήθηκε ὅλη ἡ «πολυτεχνειακή» μυθολογία, μὲ τὸ δῆθεν «ἀμερικανοκίνητο» πραξικόπημα (ἐξ οὗ καὶ ἡ καθιερωμένη πορεία στὴν Ἀμερικανικὴ πρεσβεία), ἡ δῆθεν ἀνατροπὴ τῆς δικτατορίας ἀπὸ τό «Πολυτεχνεῖο» ὡς κορύφωση τοῦ «παλλαϊκοῦ» ἀντιδικτατορικοῦ ἀγῶνα καί -τὸ κυριότερο!- ἡ ἀπόσειση τῶν φοβερῶν εὐθυνῶν τῆς Μεταπολίτευσης γιὰ τὴν Κύπρο (μετατρέποντας τὸν ἀνατραπέντα Παπαδόπουλο σὲ ἀποδιοπομπαῖο τράγο).

Ἐπειδὴ ὅμως δὲν ζοῦμε στὴν δεκαετία τοῦ '70 ἀλλὰ 50 χρόνια μετὰ τὴν Μεταπολίτευση, ὁ «μῦθος τοῦ Πολυτεχνείου» δὲν λειτουργεῖ μονάχα ὡς συγκάλυψη τῆς πραγματικῆς ἱστορίας ποὺ ὁδήγησε στὸ 1974, ἀλλὰ καὶ ὡς συγκάλυψη τοῦ ἀπολογισμοῦ τῆς Τρίτης Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας καὶ τῶν εὐθυνῶν τῶν γενεῶν ποὺ ἦρθαν στὸ προσκήνιο μετὰ τὴν δικτατορία. Καὶ ἐδῶ πάλι λειτουργεῖ «ἐξαγνιστικά» καί «ὑπεραναπληρωτικά» ἡ ἐπιλεκτικὴ ἀπόδοση τῶν εὐθυνῶν γιὰ τὴν μεταπολιτευτικὴ κακοδαιμονία τῆς χώρας στήν «γενιὰ τοῦ Πολυτεχνείου» καὶ ὄχι στήν «γενιὰ τῆς μεταπολίτευσης» καθὼς καὶ στὶς γενεὲς ποὺ τὴν διαδέχθηκαν μέχρι σήμερα.

Τὸ σύνθημα τοῦ «Πολυτεχνείου» ὡς «ἱδρυτικοῦ μύθου» τῆς Τρίτης Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, ποὺ ἐγκαινιάσθηκε μὲ τὴν Μεταπολίτευση, ἦταν τὸ γνωστό «Ψωμί-Παιδεία-Ἐλευθερία» -ἕνα σύνθημα τόσο γενικό, ὥστε κανεὶς δὲν θὰ μποροῦσε παρὰ νὰ συμφωνήσει μαζί του, καὶ τόσο ἀόριστο, ὥστε νὰ μένει γιὰ πάντα ἐπίκαιρο καὶ μονίμως ἀνεκπλήρωτο.

Ὡστόσο, γιὰ νὰ μιλήσουμε συγκεκριμένα, ἡ χώρα ἀπὸ τὴν Μεταπολίτευση τοῦ 1974 εἶχε σὲ σχέση μὲ ὁλόκληρη τὴν ἱστορία τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους καὶ σὲ βαθμὸ ἀσύγκριτο μὲ τὸ παρελθόν:

- τὴν καλύτερη δημοκρατία

- τὸ ὑψηλότερο βιοτικὸ ἐπίπεδο

- τὸ ὑψηλότερο μορφωτικὸ ἐπίπεδο

- τὴν μεγαλύτερη ἐλευθερία

Παρ' ὅλα αὐτά, 50 χρόνια μετὰ ἡ χώρα ταλανίζεται ἀπὸ μία πολύπλευρη καὶ βαθιὰ κρίση καὶ βιώνει μία πρωτόγνωρη γιὰ τὴν σύγχρονη ἱστορία της παρακμή, ὥστε ἡ Ἑλλάδα νὰ ἀντιμετωπίζει πλέον πρόβλημα ὑπαρξιακό.

Τί ἔφταιξε; Ποιοί εὐθύνονται γιὰ τὴν σημερινὴ νεοελληνικὴ κατάντια, ἄν ὄχι τὸ σύνολο τῶν γενεῶν τῆς Τρίτης Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας -φυσικὰ μὲ τὴν ἀπόδοση εὐθυνῶν ἀνάλογα μὲ τὴν θέση καὶ τὴν ἰσχὺ τοῦ καθενός; Ἀδιαμφισβήτητο γεγονὸς εἶναι ὅτι οἱ γενιὲς ἀπὸ τὴν Μεταπολίτευση μέχρι τώρα εἶχαν τὶς καλύτερες προϋποθέσεις ἀπὸ ὅλες τὶς προηγούμενες γιὰ νὰ κάνουν μία πολὺ καλύτερη Ἑλλάδα. Τὸ ἀποτέλεσμα ὅμως εἶναι αὐτὸ ποὺ ὅλοι ἀντικρύζουμε, καὶ γιὰ τὸ ὁποῖο κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ αἰσθάνεται περήφανος. Ἀντὶ νὰ ἐπωφεληθοῦμε ὡς ἔθνος ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες δυνατότητες ποὺ γνώρισαν ποτὲ ὅλες οἱ στερημένες γενιὲς αὐτῆς τῆς χώρας, τὶς σπαταλήσαμε μὲ τὸν χειρότερο τρόπο.

Ἡ καλύτερη δημοκρατία μετατράπηκε ἀναπαραγωγὴ τῆς κομματοκρατίας, ἀναπαραγωγὴ τοῦ πάλαι ποτὲ πελατειακοῦ συστήματος καὶ σὲ ἀναξιοκρατία ποὺ ἐξελίχθηκε σὲ χειριστοκρατία.

Τὸ ὑψηλότερο βιοτικὸ ἐπίπεδο στηρίχθηκε στὸν ξέφρενο δανεισμό, στὴν ἐκτεταμένη διαφθορά καὶ στὸν παρασιτικὸ καταναλωτισμό, ποὺ ὁδήγησαν στὴν χρεωκοπία καὶ στὴν καταστροφὴ τῆς παραγωγικῆς βάσης τῆς χώρας.

Τὸ ὑψηλότερο μορφωτικὸ ἐπίπεδο δὲν στηρίχθηκε στὴν οὐσιαστικὴ παιδεία (ποὺ δὲν εἶναι μόνο ἤ κυρίως ἡ ἐκπαίδευση) καὶ στὴν καλλιέργεια τοῦ πολιτισμοῦ ἀλλὰ στὴν ἄθλια ὑποκουλτούρα τῆς μιντιοκρατίας.

Ἡ μεγαλύτερη ἐλευθερία, ἐλλείψει θετικοῦ νοήματος, σημασιοδοτήθηκε ἀρνητικά, ταυτίστηκε μὲ τὴν ἀσυδοσία καὶ ὁδήγησε στὴν πρωτοφανῆ ἔκλυση τῶν ἠθῶν καὶ στὴν χυδαιότητα τῶν καθημερινῶν σχέσεων.

Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀρνητικὸς λογαριασμὸς τῆς Τρίτης Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, ποὺ σήμερα κορυφώνεται μὲ τὴν ἐπαπειλούμενη ἐκποίηση τοῦ Αἰγαίου στὸν βωμὸ τῆς «ἑλληνοτουρκικῆς φιλίας» (καὶ χωρὶς ἑλληνικὴ κυριαρχία στὸ Αἰγαῖο δὲν ὑφίσταται Ἑλλάδα ὡς πραγματικὴ κρατικὴ ὀντότητα) καὶ τὴν σοβαρότατη δημογραφικὴ κρίση, ποὺ μᾶς ἀπειλεῖ μὲ ἐθνικὴ ἐξαφάνιση (κάτι ποὺ ποτὲ δὲν ἀντιμετωπίσαμε στὴν ἱστορία μας).

Αὐτὸς εἶναι ὁ οἰκτρὸς ἀπολογισμὸς ἑνὸς πολιτικοῦ μύθου ποὺ ἔθρεψε τὴν Τρίτη Ἑλληνικὴ Δημοκρατία καὶ σηματοδότησε συμβολικὰ τό «Πολυτεχνεῖο». Καὶ ὅταν λέω «μῦθος» δὲν ἐννοῶ τό «παραμύθι», δηλαδὴ ἕνα πολιτικὸ συμβὰν ποὺ προβάλλεται μὲ ἕναν ἐξιδανικευμένο τρόπο, ὥστε νὰ μὴν ἀνταποκρίνεται στὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα. Δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ νόημα καὶ ἡ λειτουργία τοῦ «πολιτικοῦ μύθου».

Ὁ «μῦθος» δὲν εἶναι, λόγου χάριν, ἡ νεκροφιλολογία ποὺ πάντοτε ἀναπτύσσεται αὐτὲς τὶς μέρες, ὅπου οἱ μὲν προσπαθοῦν νὰ μᾶς πείσουν ὅτι δὲν ὑπῆρχαν νεκροὶ στὸ Πολυτεχνεῖο, γιατὶ δὲν ὑπῆρχαν ἐντὸς τοῦ ἱδρύματος (ἐνῷ ὅσοι ὑπῆρχαν ἐκτὸς καὶ συμμετεῖχαν στὰ γεγονότα τί ἦταν;), καὶ οἱ δὲ δὲν γνωρίζουν (καὶ τὸ χειρότερο, δὲν ἐνδιαφέρθηκαν ποτὲ στὰ σοβαρὰ νὰ μάθουν) ποιοί καὶ πόσοι πραγματικὰ ἦταν (εὐτυχῶς ποὺ ἀνέλαβε προσωπικὴ ἔρευνα γι' αὐτὸ ὁ Καλλιβρετάκης).

Ἡ πραγματικὴ σημασία τοῦ «μύθου» εἶναι ὁ πνευματικὸς πυρήνας, ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ἕνας λαὸς ἀντιλαμβάνεται τὸν ἑαυτό του νοηματοδοτώντας κεντρικὲς ἰδέες (ὅπως τό «ψωμί-παιδεία-ἐλευθερία»). Αὐτὸ τὸ συγκεκριμένο νόημα ποὺ προσδώσαμε στὸν μεταπολιτευτικό (καὶ ἄρα στὸν πολυτεχνειακό) μῦθο εἶναι αὐτὸ ποὺ σήμερα ἀποδεικνύεται σαθρό. Καὶ γιὰ νὰ ἀλλάξουμε τοὺς θεσμοὺς ποὺ μᾶς ὁδήγησαν στὴν σημερινὴ νεοελληνικὴ ἀθλιότητα, χρειαζόμαστε πρῶτα τὴν ἀλλαγὴ μύθων.

 

Τὸ Ἔνζυμο