Περιβαλλοντική ἀγωγή ἀπό τόν πατρο-Κοσμᾶ

 

Εὐδοξία Αὐγουστίνου, Φιλόλογος - Θεολόγος 

    Τόν τελευταῖο καιρό γινόμαστε μάρτυρες τῆς ζοφερῆς περιβαλλοντικῆς καταστροφῆς πού εἶναι ἀπόρροια -κατά τά λεγόμενα- τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς. Ἡ ἀποψίλωση τῶν δασῶν, ἡ ἀλόγιστη κατανάλωση τῶν φυσικῶν πόρων ἐνέχονται γιά τήν κατάσταση αὐτή. Ἀλλά καί τελικός ἀποδέκτης ὅλης αὐτῆς τῆς καταστροφῆς δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τόν ἄν­θρωπο. Βιώσαμε ἕνα ἀκόμη θέρος πύρινης μανίας. Πόσοι συνάνθρωποί μας σέ μιά στιγμή δέν ἔχασαν τήν περιουσία τους, πόσοι δέν ἔπαθαν ἀνεπανόρθωτες ζημιές; Καί πόσοι τά τε­λευ­­ταῖα χρόνια δέν ἔχασαν τή ζωή τους ἐξαιτίας τῆς πύρινης λαίλαπας! Κοντά στά ἄλλα νά προσθέσουμε καί τήν πρωτοφα­νῆ λειψυδρία, πού ἀπειλεῖ τήν πρωτογενῆ παραγωγή καί προμηνύει ἔλλει­ψη βασι­κῶν εἰδῶν διατροφῆς.

   Γιά τήν ἀντιμετώπιση αὐτῆς τῆς κατάστασης διατυπώνονται διάφορες ἀπόψεις. Ὡστόσο καί σ’ αὐτό πρωτοποριακοί ὑπῆρξαν οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Τονίζοντας τή θεϊκή ἐ­ντολή πρός τούς κατοίκους τοῦ Παραδείσου «ἐργάζεσθε καὶ φυλάσσειν αὐ­τόν», μᾶς δίδαξαν τόν σεβασμό πρός τήν κτίση. Ἀνάμεσά τους ὁ ἐθνοϊερομάρτυρας καί μεγάλος διδάχος τοῦ Γένους μας ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός πού τιμοῦμε στίς 24 Αὐγούστου. Ἄν καί ἔζησε στά χρόνια τῆς Ὀθωμα­νο­κρατίας, ὁ πύρινος λόγος του καί οἱ γε­μά­­­­τες σοφία διδαχές του ἔχουν κατα­πλη­κτική ἐπικαι­ρότητα καί διαχρονικό χαρακτήρα.

  Ἔτσι, στήν πρώτη διδαχή του διαβάζουμε μεταξύ ἄλλων: «Καί πρῶτον ἔχομεν χρέος νά ἀγαπῶμεν τόν Θεόν μας, διότι μᾶς ἐχάρισε τόσην γῆν μεγάλην ἐδῶ νά κατοικῶμεν πρόσκαιρα, τό­σες χιλιάδες φυτά, βρύσες, ποταμούς, θαλάσσας, ἀέρα, ἡμέραν, νύκτα, οὐρανόν, ἥλιον κ.λ.π. Ὅλα αὐτά διά ποῖον τά ἔκαμεν, εἰμή δι’ ἡμᾶς; Τί μᾶς ἐχρεώστει; Τίποτε. Ὅλα χάρισμα»*. Ὁ πατρο-Κο­σμᾶς κατατάσσει τή φυσική δημιουργία στίς θεῖες δωρεές. Εἶναι δημιούργημα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄν­θρω­πο. Κι ἐκεῖνος μπορεῖ νά τή χαίρεται, γιατί εἶναι ἡ περιουσία, πού ὁ οὐράνιος Πατέρας τοῦ χάρισε. Καί καθώς ἀπο­λαμ­βάνει τούς καρ­πούς τῆς γῆς, μπορεῖ νά ἀνάγεται στό βαθύτερο μυστήριο πού τόν περιβάλλει· νά εὐχαριστεῖ καί νά δοξολογεῖ ἀκατάπαυστα τόν Τριαδικό Θεό, τόν «Ποιητή οὐρανοῦ καί γῆς».

  Ὄντως, ὁ κόσμος εἶναι ἕνα μυστήριο τῆς θείας παρουσίας, ἕνα κέντρισμα, γιά νά ἐπικοινωνήσει κανείς μέ τόν Θεό. Τό περιβάλλον δέν ἀποτελεῖ νεκρή ὕλη ἀλ­λά ζωντανή σχέση. Ὁ κόσμος μας μοιάζει μέ τήν καιόμενη βάτο, πού εἶδε κάποτε ὁ Μωυσῆς, καί τήν ὁποία διαπερ­νοῦσε ἡ φωτιά τῆς δύναμης καί τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ. Συνεπῶς, μέσα ἀ­πό ὅλη τή φυσική δημιουργία καθένας ἐνατενίζει ὄχι μόνο τά πλαστουργήματα ἀλλά τόν Πλαστουρ­γό.

  Ἐπιπλέον, μέ τήν ἀναφορά του ὁ Ἅ­γιος σέ ὅλη τή φυσική δημιουργία, ἐκτός ἀπό τή δοξολογική εὐχαριστία πρός τόν Δημιουργό, μᾶς θυμίζει τό χρέος τοῦ σε­βα­σμοῦ μας ἀπέναντί της. Πῶς μπορεῖ κάποιος νά ὑποστηρίζει ὅτι ἀγαπᾶ τόν Κτίστη καί ἀπό τήν ἄλλη νά καταστρέφει τά κτίσματά Του;

  Ἐπίσης, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς μέ τίς τέσσερις περιοδεῖες του διέσχισε βουνά, λα­γκάδια καί πεδιάδες, προκειμένου τό εὐ­αγγελικό μήνυμα νά φθάσει στίς ἐ­σχα­τιές τῆς σκλαβωμένης πατρίδας μας, γιά νά συντρίψει τόν φοβερό Μινώταυρο τῆς ἄ­γνοιας, πού λυμαινόταν τό δοῦλο Γέ­νος. Ἀπ’ ὅπου κι ἄν πέρασε, ἔδειξε καί δίδαξε ἰδιαίτερο σεβασμό καί ἀγάπη πρός τήν ἄλογη φύση. Διαρκῶς συνιστοῦσε τή δεντροκαλλιέργεια καί τόν ἐμβολιασμό τῶν ἄγριων δέντρων. Περνώντας γιά παράδειγμα ἀπό τά χω­ριά τῆς Πίνδου, δίδα­ξε τούς Ἕλληνες νά ἐμβολιάζουν τά ἄ­γρια δένδρα πού ἀ­φθονοῦσαν στά βου­νά τους καί νά τά καθιστοῦν ἥμερα καί καρποφόρα.

Μερικές συκιές, καρυδιές, μηλιές καί κερασιές πού ἀπαντῶ­νται σήμερα σέ χωριά τῆς Ἠπείρου χρονολογοῦ­νται ἀπό τίς ἡμέρες τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ καί οἱ γερο­ντότεροι -κατά τή μαρτυρία ἱστορικῶν- ἔλεγαν ὅτι τά εἶχε ἐμβολιάσει ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος μέ τό χέρι του.

  Ἐκτός τῶν ἄλλων, συγκλονίζεται ὁ σημερινός μελετητής τοῦ ἔργου του κι ἀπό μιά προφητική του φράση, καθώς ἀποτυπώνει  τή σημερινή περιβαλλοντική ἀλλοίωση: «Οἱ ἄνθρωποι θά μείνουν πτωχοί, γιατί δέν θά ἔχουν ἀγάπη στά δέντρα» (96η). Προφανῶς, ὁ ἅγιος Κο­σμᾶς πέρασε καί εὐλόγησε τήν καταπράσινη πατρίδα μας· καί ἀπό τότε, πρίν 250 περίπου χρόνια, διέβλεψε τό δυσοίωνο μέλλον μας. Πρόκειται γιά τή δυστοπία, τήν ὁποία βιώνουμε στίς μέ­ρες μας μέ τόν ἐμπρησμό τῶν δασῶν. Ἡ πατρίδα μας, πού φημιζόταν γιά τήν πλούσια βλάστησή της, σήμε­ρα κατάντησε μιά καμένη γῆ, μιά πληγω­μένη, ἔ­ρημη χώρα. Βέβαια οἱ πυρκαγιές ἔρ­χο­νται νά συμπληρώσουν τήν ἀδιαφορία γιά τήν καλλιέργεια τῆς γῆς καί γενικά τήν ἐγκατάλειψη τῆς ἀγροτικῆς ζωῆς. Τεράστιες ἀγροτικές ἐκτάσεις ἔ­χουν μετατραπεῖ σέ φωτοβολταϊκά «πάρ­κα» ἤ σέ ξε­νο­δοχειακές μονάδες.

  Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός μέ τό προφητικό του χάρισμα ἔρχεται στή μετανεωτερική ἐποχή νά μᾶς ἀφυπνίσει γιά τή μελλοντική ἀπειλητική κατάσταση τῆς διασάλευσης τῆς φυσικῆς τάξης λόγῳ τῆς ἀδιαφορίας μας καί τῆς ἀλόγιστης παρεμβατικότητάς μας στό περιβάλλον. Ἀλλά καί νά μᾶς φωτίσει νά εὐαισθητοποιηθοῦμε, ὥστε νά περι­φρου­ρήσουμε ἀλώβητη τήν ὅποια φυσική ὀμορφιά μᾶς ἀπέμεινε. Ὅσο πιό γρήγορα συνειδητοποιήσουμε τίς εὐθύνες μας, τόσο καλύτερα γιά ὅλους μας.