Σαμοθράκη: ένα πανέμορφο, ιστορικό, μα συνάμα και μαρτυρικό Ελληνικό νησί.
.jpg)
Μια άγνωστη εν πολλοίς, πλην αιματηρότατη δραματική πτυχή της ιστορίας μας, που διαπραγματεύεται μια ακόμα Οθωμανική θηριωδία κατά την επανάσταση του 1821.
Ο δημιουργός της ταινίας "Έξοδος 1826", Βασίλης Τσικάρας, επανέρχεται με ένα ακόμα έργο - καταγγελία, ύμνος τιμής στις εκατόμβες των θυμάτων υπέρ της Ελευθερίας.
Σύντομα αναμένεται να προβληθεί στις κινηματογραφικές αίθουσες. Αναμένουμε.
ΥΓ "Ν". Συμμετέχει και ο Νεοζηλανδός (Μαορί) ηθοποιός Μανού Μπένετ. Ενδιαφέρουσα συνέντευξή του εδώ.
Το ιστορικό πλαίσιο του Ολοκαυτώματος περιγράφεται σε αδρές γραμμές εδώ:
Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης, την 1 Σεπτεμβρίου του 1821, είναι ένα αιματηρό γεγονός της Επανάστασης του 1821 κατά το οποίο οι Τούρκοι σφαγίασαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του νησιού.
Η νήσος Σαμοθράκη ξεσηκώθηκε από τα τοπικά μυημένα μέλη στη Φιλική Εταιρεία, με τη βοήθεια των Ψαριανών, τον Αύγουστο του 1821. Αλλά την 1η Σεπτεμβρίου 1821 η νήσος καταστράφηκε από τούς Οθωμανούς, διά της γενικής σφαγής του άρρενος πληθυσμού, από τον Τούρκο υποναύαρχο Καρά-Αλή. Σφαγιάσθηκαν περίπου 10.000 άνδρες και αγόρια. Τα γυναικόπαιδα πουλήθηκαν στα παζάρια της Κωνσταντινουπόλεως και της Σμύρνης. Τα σπίτια τους κάηκαν.[1] Αλλά οι αναφορές στό γεγονός είναι ελάχιστες. Π.χ. στην μαρτυρία του Lacroix υπάρχουν δύο και μόνον λέξεις επί του γεγονότος: «Οι Τούρκοι κατερήμωσαν ασπλάχνως την νήσον ταύτην εν τω υπέρ ανεξαρτησίας αγώνι…».[2]
Ο Ίων Δραγούμης στο βιβλίο του «Σαμοθράκη» παραδίδει τα γεγονότα του ολοκαυτώματος, όπως τα άκουσε από τους κατοίκους του νησιού. Σύμφωνα με τον Δραγούμη, οι Σαμοθρακίτες, όταν έμαθαν για τον ξεσηκωμό του γένους το Μάρτιο του ’21, αρνήθηκαν να πληρώσουν το φόρο, παρά τις παραινέσεις του απεσταλμένου των Τούρκων, ενός Ιμβριώτη με το όνομα Λογοθέτης.[3] Οι Σαμοθρακίτες φοβήθηκαν ότι η άρνησή τους θα προκαλούσε την οργή των Τούρκων και έτσι άρχισαν να προετοιμάζονται για να αμυνθούν με την καθοδήγηση ενός Σαμιώτη, που γνώριζε τη χρήση των όπλων.[3] Όταν στις 1 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο νησί στην περιοχή Μακρυλιές περίπου 1000 – 2000 Τούρκοι, οι Σαμοθρακίτες άρχισαν να φεύγουν στα βουνά και οι λίγοι που δοκίμασαν να αντισταθούν υπό τις διαταγές του ανώνυμου Σαμιώτη σκορπίστηκαν γρήγορα.[3]
Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική. Εφτακόσιους από τους κατοίκους που είχαν καταφύγει στα βουνά, οι Οθωμανοί, τους έφεραν πίσω με δόλο, δίνοντάς τους την εντύπωση ότι θα τους δώσουν χάρη. Όμως στην τοποθεσία «Εφκάς» στο κάστρο της πρωτεύουσας, της Χώρας, τους δολοφόνησαν όλους. Το ρυάκι αυτό ωνομάσθηκε Εφκάς (Επτακοσίας) από τον αριθμό των εκεί σφαγέντων Σαμοθρακών. Ακολούθησε η βίαιη σφαγή όσων είχαν απομείνει στο νησί και έπεφταν στα χέρια των Τούρκων, η οποία σύμφωνα με την αφήγηση του Δραγούμη, κράτησε ένα μήνα.[3] Ο Δραγούμης περιγράφει τη βαρβαρότητα των Τούρκων απέναντι στον άμαχο πληθυσμό, που είτε εκτελέστηκαν είτε πουλήθηκαν ως σκλάβοι στην Κωνσταντινούπολη.[3] Από τη σφαγή γλίτωσαν 33 οικογένειες.[4]
Ο ίδιος συγγραφέας παραδίδει και την ιστορία με το τρυπημένο από τουρκική λόγχη ευαγγέλιο, που βρίσκεται σήμερα στο Εθνολογικό Μουσείο.[3] Στο ιστορικό κείμενο ενός ανωνύμου Γάλλου Φιλέλληνα με τίτλο «Les Femmes Grecques aux Dames Françaises – Récit de leurs malheurs» σε δύο εκδόσεις από το Παρίσι το 1826 και στις Βρυξέλλες το 1827, διασώζονται δέκα μαρτυρίες Ελληνίδων από την Πάτρα, τη Σαμοθράκη, το Σούλι, τη Θεσσαλονίκη, τη Σμύρνη, τα Ψαρά, τη Χίο, το Μεσολόγγι, την Τρίπολη και τον Κάλαμο και στο 3ο κεφάλαιο διαβάζουμε τη συγκλονιστική αφήγηση της χήρας από τη Σαμοθράκη η οποία μετά τη σφαγή πουλιέται σκλάβα στη Σμύρνη, περνάει από την Κύπρο κι έπειτα από πολλές περιπέτειες καταλήγει ελεύθερη πια στην ιταλική πόλη Spezzia.[5]
Ο Πουκεβίλ συμπληρώνει την αφήγηση του Δραγούμη όσον αφορά τις βιαιότητες εναντίον των κατοίκων του νησιού και επισημαίνει ότι η αντεπίθεση των Ελλήνων στη Χαλκιδική και η σφαγή της Τουρκικής προφυλακής στον Άγιο Μάμα ήταν τα αντίποινα για το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης.[6] Ο Πουκεβίλ διηγείται και τη θαρραλέα πράξη της Κωνσταντίας, η οποία, όταν είδε τον άνδρα της Θεόφιλο νεκρό στα πόδια της και ενώ απάγονταν για να πουληθεί, αυτοκτόνησε με το μαχαίρι του τούρκου φύλακά της προτιμώντας το θάνατο από τη σκλαβιά.[4][6]
Μόνο μετά από εξαετή ερήμωση άρχισαν κάποιοι να επανέρχονται στo νήσi. Πρώτα οι Σαμοθρακίτες διασωθέντες σε γειτονικά νησιά κι έπειτα κι άλλοι, από την Θράκη, Λέσβο, Ίμβρο, Θάσο, Λήμνο, αλλά και από Ήπειρο, Μάνη και Κυδωνιές. Σημαντικός παράγοντας του ολοκαυτώματος αποτελεί και ο εξισλαμισμός πολλών Σαμοθρακιτών. Πέντε Σαμοθρακίτες, που επέστρεψαν στο νησί το 1837, επειδή έμειναν πιστοί στη χριστιανική θρησκεία, θανατώθηκαν στο χωριό Μάκρη, λίγο έξω από την Αλεξανδρούπολη.[4] Αυτοί ήταν οι Μανουήλ Παλογούδας, Μιχαήλ Κύπριος, Θεόδωρος Δημ. Καλάκου, Γεώργιος Κουρούνης και Γεώργιος, οι οποίοι τιμώνται ως νεομάρτυρες την Κυριακή του Θωμά και τα λείψανά τους φυλάσσονται στην εκκλησία της Παναγίας στη Σαμοθράκη.[4]
Την καταστροφή της Σαμοθράκης την απεικόνισε ο Γάλλος Ογκίστ Βινσόν (Αuguste Vinchon) σε έναν πίνακα με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης ("Après le massacre de Samothrace"), που βρίσκεται στο Λούβρο. Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης παρέμεινε άγνωστο και η τυπική αναφορά στη θυσία των κατοίκων της στην εθνική παλιγγενεσία, αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία Αθηνών μόλις το 1980.
Αναφορές
Πηγές
- Γ. Λεκάκη «Σαμοθράκη – Ιερά νήσος», εκδ. «Ερωδιός».
- Δορδανάς Σ- Μαλκίδης Θ. (επιμέλεια) Σαμοθράκη: Ιστορία- Αρχαιολογία- Πολιτισμός. Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Επίκεντρο 2008
- Δραγούμης, Ίων Σαμοθράκη (το νησί). Ανατύπωση από το περιοδικό Νουμάς. Αθήνα 1909.
- Πουκεβίλ, Σ.Υ.Λ., Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος. Αθήνα: τυπογραφείο Α.Ν. Τρίμη 1890.
- Αφιέρωμα: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Εφημερίδα Μακεδονία, 24-25/3/2012.
Είχα δει το Έξοδος 1826 του Τσικάρα. Προφανώς ενδιαφέρουσα και ευγενής ιστορία, αλλά η έλλειψη μέσων, πλουσιοπάροχων χορηγιών και έμπειρων ταλαντούχων ηθοποιών φαινόταν από την πρώτη σκηνή μέχρι την τελευταία. Ώρες ώρες θύμιζαν ερασιτεχνικό θίασο. Δεν το λέω για να προσβάλω κανένα. Αξιέπαινος είναι ο άνθρωπος και οι συνεργάτες του που ξεκάθαρα παλεύουν μόνοι τους σε ένα κλίμα εχθρικό προς τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται. Να τον ενισχύσουμε, να το δούμε κι αυτό, κι ας έχουμε κατανόηση εάν ως κινηματογραφικό αποτέλεσμα δεν είναι και για Όσκαρ.
ΑπάντησηΔιαγραφή