Ιδιόμελα Ωρών Χριστουγέννων

Στο βίντεο ακούμε τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη του Πατριαρχείου κωνστανουπολεως   Θρασύβουλο Στανίτσα σε μια ηχογράφηση των Ιδιομέλων των Ωρών των Χριστουγέννων που έλαβε χώρα στις 24-12-1959, μετά από την Ακολουθία των Ωρών, σε κάποιο δωμάτιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Την περίοδο εκείνη ήταν ακόμη Άρχων Λαμπαδάριος, τοποτηρών όμως τη θέση του απουσιάζοντος από την αρχή του έτους Πρωτοψάλτου Κωνσταντίνου Πρίγγου.

 

Η ηχογράφηση αποτελεί αφιέρωση προς το Λυκούργο Πετρίδη και ψηφιοποιήθηκε από πομπίνα που είναι πρώτης γενιάς αντίγραφο της αρχικής. Η ταύτιση της εκ στήθους εκτελέσεως με το κείμενο της Πατριαρχικής Φόρμιγγος του Άρχοντος Πρωτοψάλτου  Κωνσταντίνου Πρίγγου είναι καταπληκτική, γι' αυτό και παρατίθεται. Αυτό είναι φυσιολογικό, αφού επί 20 χρόνια τον Πρίγγο άκουγε να ψάλλει τα μέλη αυτά! 

Πρέπει να σημειώσουμε, ακόμη, ότι το κείμενο κυκλοφόρησε ενάμιση περίπου χρόνο αργότερα, μέσα στο 1961, στα φυλλάδια υπ' αριθμόν 19 και 20 της Πατριαρχικής Φόρμιγγος, που κατέγραψε μάλλον από μνήμης ο μετέπειτα Άρχων Βασίλειος Νικολαΐδης και διόρθωσε, φυσικά, ο ίδιος ο Πρίγγος. Η κατά 95% ταύτιση των ψαλλομένων θέσεων με την καταγραφή αποδεικνύει περίτρανα για άλλη μια φορά το ενιαίον της Πατριαρχικής παραδόσεως, τουλάχιστον κατά το μισό περίπου αιώνα που διετέλεσαν πρωτοψάλτες οι τρεις προαναφερθέντες άρχοντες!
 Ακόμη, μας διδάσκει το μέτρο που μπορούμε να κοσμούμε τα μέλη χωρίς να αλλοιώνουμε τις θέσεις τους!

Οἱ ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν

Κατὰ τὸ Μοναχικὸ Τυπικὸ ψάλλονται κάθε μέρα οἱ ἑξῆς ἀκολουθίες: Ἑσπερινός, Μεσονυκτικόν, Ὄρθρος, Α΄ Ὥρα, Γ΄ Ὥρα, F΄ Ὥρα, Θ΄ Ὥρα, καὶ ᾿Απόδειπνον. Στὶς ἐνορίες τελοῦνται οἱ ἀκολουθίες αὐτὲς τὴν συντηρητικὴ λειτουργικὰ περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἐνῷ κατὰ τὸ ὑπόλοιπο ἔτος τελοῦνται συνήθως μόνο ὁ Ὄρθρος καὶ ὁ Ἑσπερινός. Οἱ ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν λαμβάνουν τὰ θέματά τους ἀπὸ τὶς σπουδαιότερες ὧρες τῆς ἡμέρας. Ἡ α΄ ὥρα, ἡ ἀρχὴ τῆς ἡμέρας, ἡ ἔλευση τοῦ αἰσθητοῦ φωτός, ἀναγωγὴ στὸ «φῶς τὸ ἀληθινόν», τὸν Χριστό, ποὺ φωτίζει τὸν κόσμο. Ἡ γ΄ ὥρα, ἡ ἐπιβουλὴ τῶν Ἰουδαίων κατὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ καταδίκη σὲ θάνατο ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. ῾Η f΄ ὥρα, τὸ μέσον τῆς ἡμέρας, ἡ σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ θ΄ ὥρα, τὸ τέλος τῆς ἡμέρας, ὁ ἐπὶ σταυροῦ σωτήριος θάνατος καὶ ἡ ὁμολογία τοῦ λῃστοῦ. Γιὰ τὴν Μεγάλη Παρασκευὴ συντάχθηκαν εἰδικὲς ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν, ποὺ ἐξαιτίας τῆς ἐπισημότητάς τους, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἐμπλουτισμοῦ τους μὲ ὑμνογραφικὰ ποιήματα καὶ ἀναγνώσματα, ὀνομάστηκαν Μεγάλες. Ἀργό­τερα, κατὰ μίμηση ἐκείνων τῶν Μεγάλων Ὡρῶν συντάχθηκαν γιὰ τὰ Χριστούγεννα καὶ τὰ Θεοφάνεια (παραμονὲς τῶν ἑορτῶν) εἰδικὲς ἀκολουθίες τῶν Μεγάλων Ὡρῶν.

Τὸ πρόβλημα

Σύμφωνα μὲ τὸ ἰσχῦον Τυπικό, ὅταν τὰ Χριστούγεννα τύχουν ἡμέρα Κυριακὴ ἢ Δευτέρα, ἡ ἀκολουθία τῶν Μεγάλων Ὡρῶν τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων, μεταφερομένη, ψάλλεται τὴν προηγούμενη Παρασκευή, μετὰ τὴν ἐνδιάτακτη ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου τῆς ἡμέρας (22ας ἢ 23ης Δεκεμβρίου). Ὁ δὲ Μέγας Ἑσπερινὸς τῆς ἑορτῆς τελεῖται κανονικὰ τὴν ἑσπέρα τῆς παραμονῆς (Σαββάτου ἢ Κυριακῆς) χωρὶς τὴ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ἐπεκράτησε αὐτὴ τὴν Παρασκευὴ νὰ μὴν τελεῖται Θεία Λειτουργία, μᾶλλον γιὰ νὰ δοθεῖ ἔμφαση στὴν λαμπρὰ ἀκολουθία τῶν Μεγάλων Ὡρῶν τῶν Χριστουγέννων. Ἐπειδὴ ἡ μὴ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας αὐτὴ τὴν ἡμέρα δὲν ὁρίζεται ἀπὸ κάποιο κανόνα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ ἰσχῦον Τυπικό, συνήθως γιὰ ποιμαντικοὺς λόγους (ἐκκλησιασμὸς σχολείων, μετάληψη νηπίων) τελεῖται ἡ Θεία Λει­τουργία κατόπιν ἀδείας τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου. Ἔτσι ὅμως ἡ Ἀκολουθία τῶν Ὡρῶν τελεῖται νωρὶς τὸ πρωί, πρὶν τὴν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας, ὅπου λίγοι μόνο φιλακόλουθοι ἔχουν τὴν εὐκαιρία νὰ συμμετέχουν, ἐνῷ καὶ ἡ πίεση χρόνου στὶς ἐνορίες λειτουργεῖ ἀρνητικὰ γιὰ τὴν ὀρθὴ τέλεση τῶν ἀκολουθιῶν Ὄρθρου, Μεγάλων Ὡρῶν καὶ Θείας Λειτουργίας.