1821 - Ἡ εὐφρόσυνη χριστιανικὴ ἐθνεγερσία τῶν Ἑλλήνων

Τοῦ Κωνσταντίνου Χασόγια, Θεολόγου Ε.Κ.Π.Α., κατόχου μεταπτυχιακοῦ διπλώματος Θεολογίας & Θρησκειολογίας.

Στὶς 29 Μαΐου 1453, ἔσβησε ἡ Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία, (σ.σ. Βυζάντιο) ὅταν κατελήφθη ἀπὸ τὸν Σουλτάνο Μωάμεθ Β΄ τὸν «Πορθητή». Παρὰ τὴν ἡρωικὴ ἀντίσταση τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου καὶ τῶν πολεμιστῶν του, ἡ Κωνσταντινούπολη ἁλώθηκε καὶ ἔκτοτε οἱ Ρωμηοί-Ἕλληνες βίωσαν τέσσερις αἰῶνες φρικτῆς σκλαβιᾶς ἀνεβαίνοντας ἕναν Γολγοθά ὑπὸ τὸν ὀθωμανικὸ ζυγό. Τὸ «Γένος τῶν Ρωμαίων» δοκιμάσθηκε σκληρὰ στοὺς αἰῶνες τῆς τουρκοκρατίας, κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ὀθωμανοὶ ἦταν κυρίαρχοι. Μὲ ὁποιαδήποτε ἀφορμὴ πραγματοποιοῦσαν σφαγὲς χριστιανῶν, ἐπέβαλαν κεφαλικὸ φόρο (χαράτσι) ποὺ πλήρωναν μόνο οἱ χριστιανοί, ἐνεργοῦσαν βίαιους ἐξισλαμισμοὺς (παιδομάζωμα) γιὰ νὰ ἐπανδρώσουν τὸ ἐπίλεκτο σῶμα τῶν γενιτσάρων, σκορπῶντας τὸν φόβο καὶ τὸν τρόμο στοὺς Ραγιᾶδες. 

Μολονότι ὑπῆρχαν πολλὲς ἀντιξοότητες, οἱ Ἕλληνες πραγματοποίησαν... πάνω ἀπὸ τριάντα ἐξεγέρσεις σύμφωνα μὲ τὶς ἱστορικὲς πηγές, ἀπὸ τὸ 1457 ἕως καὶ τὸ 1808, γιὰ νὰ ἀνακτήσουν τὴν ἐλευθερία τους. Ἡ Ρωμηοσύνη κατάφερε καὶ ἐπιβίωσε καθὼς τὰ μέγιστα στὴ διασφάλιση τῆς χριστιανικῆς καὶ ἐθνικῆς ταυτότητας πρόσφεραν τόσο οἱ ἁπλοὶ ἱερεῖς ὅσο καὶ οἱ μεγάλοι διδάσκαλοι τοῦ Γένους, ὅπως ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης. Ἐπίσης, οἱ ἴδιοι οἱ ὑπόδουλοι Ρωμηοὶ διέθεταν ἰσχυρὴ πίστη στὸν Τριαδικὸ Θεό, προσεύχονταν, εἶχαν ὑπομονὴ καὶ ζοῦσαν μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι «Πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θά ’ναί». 

Τὸ 1814 ἱδρύθηκε ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία στὴν Ὀδησσὸ τῆς Αὐτοκρατορικῆς Ρωσίας μὲ σκοπὸ τὴν προετοιμασία τῶν Ἑλλήνων γιὰ μία νέα ἐξέγερση. Στὶς 22 Φεβρουαρίου 1821 ἡ ἐπανάσταση ἄρχισε ἀπὸ τὶς Παραδουνάβιες Ἡγεμονίες τῆς Μολδοβλαχίας ὑπὸ τὸν στρατηγὸ τοῦ τσαρικοῦ στρατοῦ πρίγκιπα Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη. Ὁ ἀγῶνας ἦταν ἱερός, «Μάχου ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος» ἔγραφε ἡ προκήρυξη τοῦ Ὑψηλάντη ποὺ καλοῦσε τοὺς Ἕλληνες στὸν ἀγῶνα κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν. Ἐπίσης, στὶς 10 Μαρτίου 1821 συγκροτήθηκε ὁ Ἱερὸς Λόχος καὶ στὶς 27 Μαρτίου 1821 οἱ δυνάμεις τοῦ Ὑψηλάντη κατέλαβαν τὸ Βουκουρέστι. Δυστυχῶς, στὶς 7 Ἰουνίου 1821 ὁ Ἱερὸς Λόχος ἡττήθηκε στὴν κρίσιμη μάχη στὸ Δραγατσάνι ἀπὸ τὶς ὑπέρτερες ὀθωμανικὲς δυνάμεις. Τὴν ἴδια περίοδο συνέβη καὶ ὁ ἀφορισμὸς τῆς ἐπανάστασης ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, ὁ ὁποῖος, πειθαρχῶντας στὴ σουλτανικὴ διαταγή, ἀναθεμάτισε τὸν Ὑψηλάντη, τὸν Σοῦτσο καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνες μαχητὲς μὲ σκοπὸ νὰ κατευνάσει τὸν Σουλτάνο Μαχμοὺτ Β΄ ποὺ ἀπειλοῦσε μὲ σφαγὴ τῶν χριστιανῶν καὶ ἔκδοση «φετφά». Ὁ Γρηγόριος Ε΄ γνώριζε τὴν ὕπαρξη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καὶ διαφύλαξε τὸ μυστικὸ τῆς ὕπαρξης τῆς ὀργάνωσης. Τὸ Πάσχα τοῦ 1821 θανατώθηκε ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς διὰ ἀπαγχονισμοῦ, προσφέροντας στὸ βωμὸ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Γένους, ὡς ὑπέρτατη θυσία, τὴν ἴδια του τὴ ζωή, γινόμενος ἱερομάρτυρας καὶ ἐθνομάρτυρας. 

Παράλληλα, στὶς 17 Μαρτίου 1821, ξεκίνησε καὶ ἡ ἐπανάσταση στὸν Μοριᾶ στὴν Ἀρεόπολη (Τσίμοβα) ὅταν οἱ Μανιάτες ὑπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη σήκωσαν τὸ χριστιανικὸ λάβαρο τοῦ ἀγῶνα κηρύσσοντας τὸν πόλεμο ἐναντίον τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας . Ὁ ἀγῶνας στέφθηκε ἄμεσα μὲ ἐπιτυχία καὶ στὶς 23 Μαρτίου 1821, οἱ Ἕλληνες ὑπὸ τὶς διαταγές τῶν Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα καὶ Πετρόμπεη ἀπελευθερώνουν τήν Καλαμάτα ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἡ μία νίκη διαδέχονταν τὴν ἄλλη, στὸ Βαλτέτσι, στὴν Ἄμφισσα (Σάλωνα), στὸ Λεβίδι Ἀρκαδίας, στὸ Νεόκαστρο, στὴν Τρίπολη, στὰ Δερβενάκια. 

Ἄραγε, γνωρίζουν οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες, τὰ κατορθώματα τῶν προγόνων τους; Διαθέτουν τὴν ἴδια πίστη ὅπως οἱ ἥρωες τοῦ 1821 ἢ ἀλλοτριώθηκαν; Δυστυχῶς ὁρισμένοι ἱστορικοὶ ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ ἑλληνικὴ ἐθνεγερσία ἔμοιαζε ἢ ἐπηρεάστηκε ἀπὸ τὴν γαλλικὴ ἐπανάσταση. Ὡστόσο κάτι τέτοιο δὲν εἶναι ἀκριβές. Καὶ τὴν ἀπάντηση τὴν δίνει ὁ ἀνεξίκακος καὶ γενναῖος Ἀρχιστράτηγος τοῦ 1821 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, στὸν λόγο του στὴν Πνύκα τὸ 1838 ὅπου τόνιζε τὸν ἐθνικὸ καὶ χριστιανικὸ χαρακτῆρα τοῦ ἀγῶνα κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν. «Πρέπει νὰ φυλάξετε τὴν πίστη σας καὶ νὰ τὴν στερεώσετε, διότι ὅταν ἐπιάσαμε τὰ ἅρματα, εἴπαμε πρῶτα "ὑπὲρ Πίστεως" καὶ ἔπειτα "ὑπὲρ Πατρίδος’’». «Ἁγιασμένη ἐπανάσταση» τὴν ἀποκάλεσε ὁ Φώτης Κόντογλου (Ἡ πονεμένη Ρωμιοσύνη). 

Ἡ ἐθνεγερσία τοῦ 1821, παρὰ τὶς ἀρχικὲς ἐπιτυχίες δὲν ὁλοκληρώθηκε ὅπως θὰ ἤθελαν οἱ ἀγωνιστές της, καθὼς στόχος ἦταν ἡ ἀπελευθέρωση ὅλων τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων μαζὶ μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη. Οἱ ἐπιτυχίες τῶν Ἑλλήνων τὸ Εἰκοσιένα ἦταν πράγματι ἕνα θαῦμα. Ὡς συνέχεια τοῦ 1821 ὑπῆρξαν ἀναντίρρητα οἱ νικηφόροι Βαλκανικοὶ Πόλεμοι τοῦ 1912-1913. Ἐνῷ τὸ 1921, ἑκατὸ ἔτη ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ παλιγγενεσία, ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς βρέθηκε μία ἀνάσα ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα καὶ τὴν ἀνασύσταση τῆς ἄλλοτε Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ὅμως ἡ ἐξέλιξη τῶν γεγονότων ἦταν διαφορετική. Εἴθε οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες νὰ ἀποδειχθοῦμε ἄξιοι ἀπόγονοι ἐκείνων τῶν ἡρώων καὶ νὰ διατηρήσουμε τὴν πατρίδα μας ἀκέραιη, ἀνεξάρτητη καὶ ἐλεύθερη. 

*τὸ ἄρθρο φιλοξενήθηκε στὴν ΕΣΤΙΑ, 22-03-2024