Μητροπολίτης Μάρκος
– Ο καθηγούμενος του Βατοπεδίου έλεγε ότι στο μοναστήρι τους υπάρχει ο κανόνας για το κελλί, ο οποίος περιλαμβάνει 1.200 προσευχές «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με», κι ένας άλλος κανόνας προϋποθέτει ότι οι μοναχοί πάνε στην εκκλησία και όλοι μαζί για μία ώρα κάνουν την «ευχή του Ιησού». Κατά πόσο σημαντική είναι αυτή η σύντομη προσευχή;
Η «ευχή του Ιησού» μάς επιτρέπει να συγκεντρωθούμε σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ οποιαδήποτε άλλη μακροσκελή προσευχή
– Η «ευχή του Ιησού» μας επιτρέπει να συγκεντρωθούμε σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ οποιαδήποτε άλλη μακροσκελή προσευχή. Επειδή ακριβώς είναι σύντομη και πρακτικά είναι πιο εύκολη να λεχθεί. Πολλοί την αφομοιώνουν σε τέτοιο βαθμό, που παραμένει συνέχεια μέσα στον άνθρωπο. Συνάμα, υπάρχει κίνδυνος ο προσευχόμενος να τη συνηθίσει τόσο πολύ, ώστε να μην της αποδίδει τη δέουσα σημασία. Και τότε η προσευχή αυτή δεν έχει τη δύναμη που μπορεί να έχει, όταν ο άνθρωπος την κάνει συνειδητά.
Για παράδειγμα, υπήρξε ένα περιστατικό, κατά το οποίο ένας δόκιμος λιποθύμησε και βρέθηκε σ’ ένα νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης. Οι γιατροί παρατήρησαν ότι τα χείλη του κινούνταν συνέχεια. Κάλεσαν έναν ειδικό, ο οποίος τους είπε ότι εκείνος διάβαζε την «ευχή του Ιησού». Ο δόκιμος είχε συνηθίσει την ευχή τόσο πολύ, που την έκανε ακόμη και όντας αναίσθητος.
Αλλά και πάλι, δεν πρέπει να διαβάζουν όλοι αυτήν την προσευχή. Αυτή μπορεί να είναι παρούσα μέσα μας και με άλλους τρόπους, όταν εξασκούμαστε σ’ αυτήν πολύ. Και πάλι εδώ ενέχεται ο κίνδυνος να την κάνουμε ασυνείδητα ή μερικώς συνειδητά και τότε η προσευχή δεν έχει τη δύναμη που χρειάζεται, ώστε να επηρεάσει και ν’ αγιάσει έναν άνθρωπο.
– Ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι τρόποι, στους οποίους αναφερθήκατε; Και πώς να διατηρήσουμε τη συνείδηση της προσευχής;
– Υπάρχουν διάφοροι τρόποι και διαφορετικοί πατέρες συστήνουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Μπορεί κανείς να λέει χίλιες φορές την «ευχή του Ιησού» και μετά να την αλλάζει σε άλλες, το ίδιο σύντομες, όπως για παράδειγμα το «Θεοτόκε Παρθένε», για ν’ «αραιώσουμε λίγο αυτό το χώμα».
Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής –
Ο μεγάλος ασκητής του Αγίου Όρους, ο Ιωσήφ ο Ησυχαστής, έλεγε ότι η λέξη «γιατί» αποτελεί βλασφημία εναντίον του Αγίου Πνεύματος. Ζητώ συγγνώμη για το ακούσιο καλαμπούρι, αλλά γιατί είναι έτσι; Ισχύει αυτό και για τους κοσμικούς; Για παράδειγμα, όταν διέγνωσαν καρκίνο στον γιο μου, εγώ ρωτούσα «γιατί;». Και όταν εγώ ο ίδιος ασθενούσα, ρωτούσα το ίδιο.
– Μια τέτοια σκέψη έχει κάποιος, ο οποίος θεωρεί ότι ο Κύριος επιτρέπει να λάβει χώρα κάποια δοκιμασία μόνο ως τιμωρία. Αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο Κύριος συχνά αφήνει έναν άνθρωπο να πάθει κάτι ή να ξεπεράσει κάποιες δοκιμασίες, ώστε να σωθεί όχι ακριβώς αυτό το άτομο, αλλά να σωθούν άλλοι, που είναι γύρω του.
Πρόσφατα είχαμε ένα περιστατικό, όπου οι γονείς μιας κοπέλας, η οποία διαγνώστηκε με καρκίνο, πήγαν στους Αγίους Τόπους. Το κορίτσι χειρουργήθηκε στο Ισραήλ. Δόξα τω Θεώ, οι γονείς επισκέπτονταν το εκεί μοναστήρι μας, εξομολογούνταν και κοινωνούσαν. Αυτοί έλεγαν ότι όλο το περιβάλλον τους είχε αλλάξει. Οι άνθρωποι έγιναν διαφορετικοί ξαφνικά: Έβλεπαν ότι το κοριτσάκι τους υπέφερε και το πήραν ως σημάδι για τους εαυτούς τους, για να ζήσουν συνειδητά χριστιανική ζωή.
Ο άνθρωπος που θέλει να είναι χριστιανός, είναι χριστιανός κάθε μέρα, όλο το εικοσιτετράωρο, και όχι μόνο τις Κυριακές
Στο Ευαγγέλιο διαβάζουμε για τη συνάντηση του Κυρίου μ’ έναν εκ γενετής τυφλό και οι μαθητές Τον ρώτησαν, γιατί αυτός ο άνθρωπος γεννήθηκε τυφλός και μήπως φταίνε οι γονείς του ή κάποιος άλλος. Έψαχναν πάντα για κάποιον ένοχο, αλλά αυτό δεν ισχύει. Όταν ο άνθρωπος αρρωσταίνει, αυτό μπορεί να είναι σημαντικό για τους πλησίους του, ώστε αυτοί ν’ αποκτήσουν την αληθινή πίστη και να μην είναι απλώς «χριστιανοί της Κυριακής». Όχι, ο άνθρωπος που θέλει να είναι χριστιανός, είναι χριστιανός κάθε μέρα, όλο το εικοσιτετράωρο, και όχι κατά περίσταση ή εκ περιτροπής.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι κάποιες φορές ξυπνούν από τον αμαρτωλό ύπνο τους και βλέπουν πού είναι ο Θεός και πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε σ’ αυτόν τον κόσμο.
– Ο ρώσικος μοναχισμός έχει αγιορείτικες ρίζες. Ο Άγιος Αντώνιος, όταν επέστρεψε από το Άγιον Όρος, ίδρυσε τη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου. Κατά πόσο η ρωσική ορθόδοξη παράδοση απορρόφησε την αγιορείτικη παράδοση της προσευχής;
– Νομίζω ότι, μέσω του Αγίου Αντωνίου της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου, η αγιορείτικη προσευχή έδωσε μια ώθηση και τότε και αργότερα, τόσο στους μοναχούς της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου όσο και σε άλλα μοναστήρια. Όμως δεν είναι η μόνη πηγή, αλλά αποτελεί ακριβώς την ώθηση, την οποία έλαβε ο ρωσικός μοναχισμός. Φυσικά, με το πέρασμα του χρόνου, έγινε ποιο ευρύ, γιατί ο μοναχισμός στη Ρωσία αντλούσε και από άλλες πηγές, όπως τους Αγίους Πατέρες της Αιγύπτου, της Συρίας κ.ά. Πολλά πράγματα μεταφέρθηκαν σ’ εμάς από άλλες παραδόσεις κι έτσι η καταγωγή του ρωσικού μοναχισμού δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην αγιορείτικη παράδοση.
Αρχιμανδρίτης Άβελ
– Στα νιάτα σας, όταν ήσασταν ακόμα κοσμικός, επισκεπτόσασταν το Άγιον Όρος κι επικοινωνούσατε πολύ με τον πατέρα Άβελ (Μακεντόνοβ), ο οποίος ήταν τότε καθηγούμενος της Ιεράς Μονής του Αγίου Παντελεήμονα. Πώς ωφεληθήκατε από αυτήν την επικοινωνία;
– Ο πατήρ Άβελ έγινε για μένα, σε μεγάλο βαθμό, πνευματικός διδάσκαλος. Με λίγα λόγια, μ’ έφερε κοντά στον μοναχισμό. Κάθε χρόνο περνούσα περίπου πέντε μήνες στο Άγιον Όρος. Τότε δίδασκα στο πανεπιστήμιο και ήμουν ελεύθερος από τη δουλειά δύο μήνες την άνοιξη και τρεις το καλοκαίρι. Κατένημα τον χρόνο μου στο Άγιον Όρος σε τρία μέρη: Στη Σκήτη του προφήτη Ηλία, που έχει σχέση με την Υπερόριο Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και σ’ εκείνο το μέρος του Αγίου Όρους, που λέγεται Καρούλια. Εκεί έμενε ο πατήρ Νικόδημος, με τον οποίο επικοινωνούσα πολύ. Ήταν απλός Ρώσος μεγαλόσχημος μοναχός, που έφτασε στο Άγιον Όρος μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
– Μπορείτε να θυμηθείτε τις συναντήσεις σας με τον πατέρα Άβελ; Σε τι σας νουθετούσε;
– Περνούσαμε πολύ καιρό μαζί. Μπορώ να πω ότι δεν είχαμε ακριβώς συναντήσεις, απλώς μιλούσαμε όλη μέρα. Η επικοινωνία μας, μάλιστα, αφορούσε σε πνευματικά θέματα, που με απασχολούσαν. Μου είναι δύσκολο τώρα να ξεχωρίσω κάτι ως το πιο σημαντικό. Συζητούσαμε για τον μοναχισμό γενικά κι επίσης ο πατήρ Άβελ μού μιλούσε για την τότε κατάσταση του μοναχισμού στη σοβιετική Ρωσία, πράγμα για το οποίο γνώριζα λίγες πληροφορίες.
Η επικοινωνία με τον πατέρα Άβελ μ’ επηρέασε ουσιαστικά. Αλλά θα μπορούσα να πω το ίδιο και για την επικοινωνία μου με άλλους, πιο μεγάλους μοναχούς από τη Ρωσία, που έφτασαν στο Άγιον Όρος πριν την Επανάσταση στη Ρωσία. Δεν είχαν δει ποτέ την κόκκινη σημαία ως σύμβολο του αθεϊστικού καθεστώτος. Είχαν παλιές εικόνες για τη Ρωσία, πιο βαθιές από τις ιδέες, που είχε ο πατήρ Άβελ, ένας εκπρόσωπος της σοβιετικής γενιάς.
Η επικοινωνία μ’ αυτούς τους ανθρώπους έχει γίνει θεμελιώδης για μένα. Ακριβώς απ’ αυτές τις πηγές αντλούσα όλες τις γνώσεις και τις δεξιότητές μου στον μοναχισμό. Μπορώ να πω ότι αυτοί οι Ρώσοι γέροντες με «μεγάλωσαν». Είχαν βέβαια τις δικές τους ρώσο-αγιορείτικες παραδόσεις, που διαφέρουν σε κάποια σημεία από τις ελληνικές. Αυτό το γεγονός με εμπλούτισε πνευματικα: Οι Έλληνες στο Όρος ήταν πολλοί, ενώ οι Ρώσοι ελάχιστοι. Για παράδειγμα, στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα ζούσαν τότε γύρω στα 15 άτομα. Παρακολουθούσα τη ζωή τους κι ενσωματωνόμουν εκεί μ’ ένα φυσικό τρόπο. Αυτός ο «πλούτος» έγινε βάση της μοναχικής ζωής για μένα, με βοήθησε στη συνέχεια και δεν ήθελα να ζήσω χωρίς αυτό.
Είχα την ευκαιρία να ζήσω στο Άγιον Όρος, την εποχή όπου εκεί υπήρχαν ακόμα πολλά στοιχεία από τον ρώσικο μοναχισμό. Δυστυχώς, αυτοί οι ειδικοί κανόνες εξαφανίζονται τώρα εν μέρει ή έχουν εξαφανιστεί πλήρως, αλλά πολλά πράγματα διατηρούνται ακόμα, δόξα τω Θεώ. Είναι σημαντικό κάθε γενιά να μεταδίδει στους «απογόνους» της τη δική της εμπειρία της και αυτήν των πατέρων της, ώστε να διατηρείται η αδιάκοπη κίνηση, που είναι συγκεντρωμένη στην προσευχή.
Σήμερα, στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος αγωνίζονται γύρω στους εκατό μοναχούς. Φυσικά, η ζωή τώρα είναι διαφορετική και σε κάποια μέρη πιο εύκολη, τουλάχιστον επειδή το μοναστήρι έχει περισσότερα χέρια για να τα βγάζει πέρα. Το ίδιο αφορά και στην προσευχή, όταν νιώθεις ότι όλοι προσεύχονται και ότι όλοι μαζί αποτελούμε ένα σώμα κι ενσωματωνόμαστε στο Σώμα του Χριστού.
Ρωσική Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονα στο Άγιον Όρος
– Τι είναι σημαντικό για μας, που ζούμε σ’ αυτόν τον σύγχρονο κόσμο, να υιοθετήσουμε από την αγιορείτικη εμπειρία, για να σωθούμε;
Το κυριότερο είναι η προσευχή και η υπακοή. Η υπακοή στο Ευαγγέλιο και όχι σε άνθρωπο
– Το κυριότερο είναι η προσευχή και η υπακοή. Η υπακοή στο Ευαγγέλιο και όχι σε άνθρωπο. Όταν δεχτούμε το Ευαγγέλιο όχι ως κάτι αφηρημένο, αλλά ως πραγματικό οδηγό ζωής, ως οδηγία για καθημερινή πορεία. Τότε θα μας χρησιμεύσει.
– Δεν έχω πάει ποτέ στο Άγιον Όρος. Τι θα μπορούσατε να συμβουλέψετε έναν τέτοιον άνθρωπο, όπως εγώ;
– Κατ’ αρχάς θα σύστηνα να προσεύχεστε στους Αγίους του Αγίου Όρους, να παρακολουθείτε το ημερολογίο, για να ξέρετε πότε γιορτάζει κάποιος αγιορείτης Άγιος.
Δεύτερον, ν’ απομακρύνεστε, όσο συχνά μπορείτε, από τη ματαιότητα αυτής της ζωής. Όταν ήμουν κοσμικός και ασχολιόμουν με την επιστημονική εργασία στο πανεπιστήμιο, κάθε μισάωρο ή κάθε ώρα, όταν άκουγα να χτυπάνε καμπάνες, σταματούσα την εργασία μου, για να πω τουλάχιστον δέκα φορές την ευχή του Ιησού, κι έτσι ξέφευγα από το καθημερινό χάος και μπορούσα να συνέλθω. Πρέπει να προσπαθούμε να το κάνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας πιο συχνά: Απλώς να κάνουμε μια διακοπή και να συγκεντρωνόμαστε, έστω και για λίγη ώρα. Αυτό θα μας φέρει ανάπαυση και αγάπη προς τον Χριστό. Αυτή κατ’ αυτόν τον τρόπο μεγαλώνει και ο άνθρωπος αρχίζει να καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σ’ αυτόν τον κόσμο όχι για τις εξωτερικές του δραστηριότητες, αλλά για να προετοιμάσει την καρδιά του για την Ουράνια Βασιλεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου