Βυζαντινή εκκλησία αφιερωμένη σε άγνωστο μάρτυρα ανακαλύφθηκε στο Ισραήλ

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια εκκλησία 1.500 ετών στο Ισραήλ αφιερωμένη σε έναν άγνωστο μάρτυρα. Η εκκλησία ήταν διακοσμημένη με ψηφιδωτά ζώων που φαίνεται να έχουν υποστεί φθορές ενώ ελληνικές επιγραφές αναφέρουν ότι ήταν αφιερωμένη σε έναν «ένδοξο μάρτυρα», χωρίς  όμως να τον κατονομάζει.

Την εποχή που χτίστηκε η εκκλησία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έλεγχε το Ισραήλ. Μία δεύτερη επιγραφή στην εκκλησία αναφέρει ότι η επέκτασή της πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Φλάβιου Τιβερίου, ο οποίος κυβέρνησε από το 578 στο 582 μ.Χ.. Το Ισραήλ και οι γειτονικές περιοχές κατακτήθηκαν από το Χαλιφάτο Ρασιντούν (ή Πατριαρχικό Χαλιφάτο) μεταξύ 634 και 638 μ.Χ. Αλλά παρά την ανάπτυξη του Ισλάμ στην περιοχή η εκκλησία άκμασε και δεν εγκαταλείφθηκε μέχρι τον 10ο αιώνα, όπως διαπίστωσαν οι αρχαιολόγοι.

Η εκκλησία βρέθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών που έγιναν το 2017, πριν αρχίσουν οι κατασκευαστικές εργασίες στην περιοχή. Βρίσκεται περίπου 24 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Ιερουσαλήμ στους λόφους της Ιουδαίας, όπως αναφέρει στην δημοσίευσή του ο Benyamin Storchan, αρχαιολόγος της Ισραηλίνης Αρχής Αρχαιοτήτων, ο οποίος ηγήθηκε ανασκαφών στην εκκλησία. Το άρθρό του δημοσιεύτηκε στην φθινοπωρινή έκδοση του περιοδικού Biblical Archeology Review. Ο Storchan ονόμασε το συγκεκριμένο κτήριο ως η “Εκκλησία του Δοξασμένου Μαρτύρου”.

«Στην αρχική του φάση [τον 5ο αιώνα μ.Χ.] η Εκκλησία του Δοξασμένου Μάρτυρα αποτελείτο από ένα απλό, λιτό παρεκκλήσι μέσα σε έναν σπηλαιώδη θάλαμο», γράφει ο Storchan στην δημοσίευσή του, σημειώνοντας ότι τον 6ο μ.Χ. αιώνα είχε πλέον επεκταθεί σε μία αρκετά μεγάλη εκκλησία, διακοσμημένη με ψηφιδωτά. Στη συνέχεια, ο θάλαμος του σπηλαίου μετατράπηκε σε τάφο που πιθανόν να περιείχε τα λείψανα του άγνωστου μάρτυρα.

Ψηφιδωτό με ελληνικη επιγραφή που βρέθηκε στην εκκλησία. Οι επιγραφές αναφέρουν ότι η εκκλησία επεκτάθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. και ήταν αφιερωμένη σε έναν «ένδοξο μάρτυρα», το όνομα του οποίου είναι άγνωστο. (Credit: Φωτογραφία: Assaf Peretz, Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ.)

Εικονομαχία

Η εκκλησία φέρει ίχνη μιας αρχαίας εικονομαχίας – μια σκόπιμη καταστροφή συγκεκριμένων τεχνουργημάτων και εικόνων. Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι μερικά από τα ψηφιδωτά ήταν αρχικά διακοσμημένα με ζωόμορφες εικόνες, αλλά αυτές είχαν διαγραφεί σκόπιμα. Τα ψηφιδωτά «είχαν καταστραφεί από εικονομάχους στην αρχαιότητα, αντικαθιστώντας τις ζωόμορφες εικόνες με τυχαία tesserae [ψηφιδωτά πλακάκια ή λίθους] για να θολώσουν το αρχικό σχέδιο», έγραψε ο Storchan στο άρθρο.

«Πιστεύω ότι η εικονομαχία στην Εκκλησία του Δοξασμένου Μαρτύρου έγινε κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ.», δήλωσε ο Storchan στο Live Science, σημειώνοντας ότι η πράξη πιθανότατα πραγματοποιήθηκε λόγω “χριστιανικών εσωτερικών μεταρρυθμίσεων” ή αλλαγών στους κανόνες. Ωστόσο, ενώ οι εικονομάχοι κατέστρεψαν τις ζωόμορφες εικόνες, άφησαν απείραχτες άλλες εικόνες ζώων. «Μπορούμε να το δούμε αυτό, καθώς το δάπεδο του παρεκκλησίου που [απεικόνιζε] πολλά πουλιά δεν ήταν αλλοιωμένο και χρονολογείται επίσης στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ.», δήλωσε ο Storchan.

Εικονική αναπαράσταση τμήματος της εκκλησίας
(Credit: Biblical Archaeology Review)

Ποιος είναι ο μάρτυρας;

Ενώ οι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν την ταυτότητα του μάρτυρα, μια πιθανότητα είναι ότι ήταν η εκκλησία ήταν αφιερωμένη σε έναν άντρα που ονομάζεται Ζαχαρίας, ένα όνομα που χρησιμοποιείται αρκετές φορές στη Βίβλο. Οι αρχαίες πηγές δείχνουν ότι ο τάφος ενός χριστιανού μάρτυρα με αυτό το όνομα βρέθηκε εκεί κοντά τον 5ο αιώνα μ.Χ.. Επιπλέον, αρχαία κείμενα ισχυρίζονται ότι ένα ιερό αφιερωμένο στον Ζαχαρία βρίσκεται κοντά στον τόπο της ανασκαφής, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η εκκλησία θα μπορούσε πιθανώς να είναι το συγκεκριμένο ιερό. Ωστόσο, ακόμη και αν η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στον Ζαχαρία, τα σωζόμενα κείμενα δεν διευκρινίζουν ποιος ήταν ο Ζαχαρίας.

Αυτή η μεγάλη εκκλησία ηλικίας 1.500 ετών βρέθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο Ισραήλ το 2017. Η εκκλησία ήταν αφιερωμένη σε έναν μάρτυρα του οποίου το όνομα είναι άγνωστο. (Credit: Assaf Peretz, Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ)

Ο Ζαχαρίας ήταν ένα κοινό όνομα στη Βίβλο, αναφέρει ο Storchan στο άρθρο, σημειώνοντας ότι ο Ζαχαρίας θα μπορούσε επίσης να είναι και το όνομα μιας άγνωστης θρησκευτικής προσωπικότητας που δεν περιγράφεται στη Βίβλο.

Τελικά, οι αρχαιολόγοι δεν είναι σίγουροι ότι η εκκλησία ήταν αφιερωμένη σε έναν μάρτυρα ονόματι Ζαχαρία.

«Παραμένουμε ωστόσο αισιόδοξοι ότι με τη συνεχιζόμενη μελέτη των χιλιάδων τεχνουργημάτων που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, νέα και σημαντικά στοιχεία θα αποκαλύψουν την πραγματική ταυτότητα του μυστηριώδους ένδοξου μάρτυρα», έγραψε ο Storchan στο άρθρο.

Πηγή: O. Jarus, LiveScience