Επιτυχία και αξία

Ας το πούμε ωστόσο κι αυτό, η επιτυχία είναι πράγμα αρκετά σιχα­μένο. Η ψεύτικη ομοιότητά της με την αξία, ξεγελά τους ανθρώπους. Για το πλήθος, η επιτυχία έχει την ίδια όψη με την υπεροχή. [...] Στις μέρες μας, μια φιλοσοφία σχεδόν επίσημη έχει μπει στην υπηρεσία της επιτυχίας και δουλεύει στους αντιθαλάμους της· θεωρία της είναι η επιτυχία.

Η επιτυχία έχει βοηθό την επιδεξιοσύνη. Κερδίστε στο λαχείο και θα θεωρηθείτε αμέσως άνθρωπος ά­ξιος. Όποιος θριαμβεύει, δοξάζεται. Γεννήσου πλούσιος κ' είσαι άνθρωπος θαυμαστός. Σε θέλει η τύχη, τάχεις όλα· αν ευτυχήσεις θα σε θεωρήσουν με­γάλο. Έξω από πέντε ή έξη εξαιρέσεις τεράστιες, πού λαμπρύνουν όλο τον αιώνα, ο θαυμασμός των συγχρόνων για τους άλλους είναι αληθινή βλακεία. Το επιχρύσωμα περνά για καθάριο χρυσάφι. Αν είσαι ο πρώτος τυχαίος, αυτό δεν ενοχλεί κανένα, φτάνει νάχεις επιτύχει.

Ο χυδαίος ναρκισσίζεται, λατρεύει ο ίδιος τον εαυτό του και χειροκροτεί το χυδαίο. Τη μεγαλοφυία, το τεράστιο αυτό προτέρημα του Μωυσή, του Αισχύλου, του Ντάντε, του Μιχα­ήλ Αγγέλου ή του Ναπολέοντα, το πλήθος τη μοιράζει αμέσως με μια φω­νή στον καθέναν, που πετυχαίνει τον οποιοδήποτε σκοπό του. Αν ένας συμβολαιογράφος γίνεται βουλευτής, αν ένας ευνούχος αποχτά χαρέμι δικό του, αν ένας φαρμακοποιός βρήκε να κάνει από καρτόνι μεντζεσόλες για το στρατό και κερδίζει τετρακόσιες χιλιάδες φράγκα εισόδημα, ένας υπηρέτης καφε­νείου ζευγαρώνεται με την τοκογλυφία και γίνεται πλούσιος, ένας αναγνώστης γίνεται δεσπότης γιατί ψάλλει με τη μύτη, ένας οικονόμος σε πλούσιο σπίτι πλουταίνει τόσο, που τον κάνουν υπουργό των Οικονομικών — αυτούς όλους οι άνθρωποι τούς ονομάζουν μεγαλοφυίες. Έτσι, με τους αστερισμούς τ' ουρανού συγχύζουν τ' αστέρια που κάνουν oι χήνες στη λάσπη...

Βίκτωρ Ουγκώ
Οι Άθλιοι
(απόσπασμα)