Η επανάσταση του κορωνοϊού δεν θα συμβεί!

Εφιάλτης: Μετά τον κορωνοϊό θα γίνουμε Κίνα ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματά μας;

*Ο Μπιουνγκ- Τσουλ Χαν γεννήθηκε το 1959 στη Σεούλ και μετοίκησε το 1980 στη Γερμανία όπου σπούδασε Φιλοσοφία, Γερμανική Φιλολογία και Θεολογία στα Πανεπιστήμια του Φράιμπουργκ και Μονάχου. Ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή με θέμα το έργο του Χάιντεγκερ. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Βασιλείας και της Καρλσρούης. Από το 2012 διδάσκει Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Τεχνών του Βερολίνου. Έχει συγγράψει δεκαέξι βιβλία.

Επιρροές: Μισέλ Φουκώ, Τζόρτζιο Αγκάμπεν, Μάρτιν Χάιντεγκερ, Ζιλ Ντελέζ, Πιερ Μπουρντιέ, Φελίξ Γκουαταρί.

Στο έργο του Προσπαθεί να καταδείξει πώς η βιοπολιτική κατανόηση (που αναπτύχθηκε από τους Foucault, Esposito και Agamben) μεταμορφώνεται σε ένα νέο ολοκληρωμένο πλαίσιο που ξεκινά από την επίδραση των νέων τεχνολογιών και των νέων κοινωνικών  και εργασιακών δομών στα  άτομα. Εάν στη σύγχρονη εποχή η βιοπολιτική εμφανίζεται στο κοινωνικό σώμα ως ανοσολογική πρακτική (ο έλεγχος προέρχεται από το εξωτερικό), ο Χαν επισημαίνει ότι τα άτομα επιβάλλουν τώρα έναν νέο έλεγχο προερχόμενο από τον ίδιο τους τον εαυτό για να είναι πιο αποτελεσματικοί (ψυχοπολιτική). Αναλύει επίσης πώς η έννοια της ψυχοπολιτικής σχετίζεται με τη πρακτική της εξουσίας.

Ο Γερμανός φιλόσοφος νοτιοκορεάτικης καταγωγής Byung-Chul Han προειδοποιεί τους Ευρωπαίους που χαιρετίζουν τις ψηφιακές στρατηγικές που εφαρμόζουν οι ασιατικές χώρες για την καταπολέμηση της νόσου. Το τίμημα είναι συχνά υπερβολικό. Ο ιός δεν επιβράδυνε τον καπιταλισμό, αλλά τον διατηρεί εν υπνώσει. Θα υιοθετήσει η Ευρώπη ένα καθεστώς μόνιμης ψηφιακής επιτήρησης σε κινέζικο στυλ;

Εισαγωγή  

Ο κορωναϊός αποτελεί  ένα συστημικό  τεστ για το κρατικό λογισμικό. H Ασία πέτυχε  να περιορίσει ουσιαστικότερα  την επιδημία από τους ευρωπαίους γείτονές της. Στο Χονγκ Κονγκ, την Ταϊβάν και τη Σιγκαπούρη, ο αριθμός των νέων μολύνσεων είναι περιορισμένος  ενώ για τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία, τα δυσκολότερα  φαίνεται πια να έχουν περάσει. Ακόμη και η Κίνα, η κύρια εστία της επιδημίας, κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να αποτρέψει την εξέλιξή της.

Βρισκόμαστε τώρα μπροστά σε μια μαζική έξοδο των Ασιατών που φεύγουν από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες θέλοντας να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους όπου θα αισθάνονται περισσότερο ασφαλείς.  Η τιμή των πτήσεων εκρήγνυται και η εξεύρεση αεροπορικού εισιτηρίου για την Κίνα  ή την Κορέα έχει γίνει  σχεδόν αδύνατη.

Τι συμβαίνει  στην Ευρώπη;  Οι ηλικιωμένοι ασθενείς  αποδιασωληνώνονται  ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν οι  νεότεροι ασθενείς. Ενώ παράλληλα ένας χωρίς νόημα ακτιβισμός βρίσκεται σε εξέλιξη. Το κλείσιμο των συνόρων φαίνεται να είναι η απελπισμένη έκφραση της κρατικής  κυριαρχίας, σε αντίθεση με μια ουσιαστικότερη  συνεργασία, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πιθανώς να ήταν αποτελεσματικότερη  από την τυφλή περιχαράκωση  των μελών της στα εθνικά τους σύνορα .

Τα «πλεονεκτήματα» της Ασίας

Σε σύγκριση με την Ευρώπη, ποια πλεονεκτήματα προσφέρει το ασιατικό σύστημα που είναι αποτελεσματικά  στην καταπολέμηση της πανδημίας;  Ασιατικά κράτη όπως η Ιαπωνία, η Κορέα, η Κίνα, το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊβάν ή η Σιγκαπούρη έχουν μια αυταρχική νοοτροπία, η οποία προέρχεται από την πολιτιστική τους παράδοση (Κομφουκιανισμός). Οι άνθρωποι είναι λιγότερο απρόθυμοι και πιο υπάκουοι από ότι στην Ευρώπη. Εμπιστεύονται επίσης τις κρατικές δομές περισσότερο. Και όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και στην Κορέα ή την Ιαπωνία, η καθημερινή ζωή είναι πολύ πιο αυστηρά οργανωμένη από ό, τι στην Ευρώπη. Πάνω απ’ όλα, για να αντιμετωπίσουν τον ιό, οι Ασιατικές αυτές  χώρες πόνταραν μαζικά στην ψηφιακή επιτήρηση και στη χρήση μεταδεδομένων  (δομημένα και κωδικοποιημένα δεδομένα τα οποία περιγράφουν χαρακτηριστικά πληροφοριακών οντοτήτων, αποσκοπώντας στην ταύτιση, αναγνώριση, ανακάλυψη, αξιολόγηση και διαχείριση των οντοτήτων που περιγράφονται).

Σήμερα, στην Ασία, δεν είναι οι ιολόγοι ή οι επιδημιολόγοι που αγωνίζονται κατά της πανδημίας, αλλά οι επιστήμονες υπολογιστών και οι ειδικοί στα “μεγάλα δεδομένα” – μια αλλαγή μοντέλου στην οποία η Ευρώπη δεν έχει ακόμα προχωρήσει. “Τα μετα- δεδομένα σώζουν ανθρώπινες ζωές!”, διακηρύσσουν οι  πρωταθλητές της ψηφιακής επιτήρησης.

Μεταξύ των ασιατικών γειτόνων μας, δεν υπάρχει σχεδόν καμία μορφή κριτικής συνειδητοποίησης σε σχέση με αυτή την πολιτική επιτήρησης  των πολιτών. Ακόμη και στις φιλελεύθερες χώρες  της Ιαπωνίας και της Κορέας, ο έλεγχος των δεδομένων έχει σχεδόν ξεχαστεί και κανείς δεν επαναστατεί ενάντια στη τερατώδη και ξέφρενη συλλογή πληροφοριών από τις αρχές. Η Κίνα έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να δημιουργήσει ένα σύστημα «κοινωνικής παραμετροποίησης » – μια αδιανόητη προοπτική για οποιονδήποτε Ευρωπαίο – που καθιστά δυνατή την καθιέρωση μιας πολύ εξαντλητικής «κατηγοριοποίησης» των πολιτών της, βάση της οποίας η κοινωνική συμπεριφορά κάθε ατόμου πρέπει να αξιολογείται συστηματικά.

Στην Κίνα δεν υπάρχει χρόνος ή χωρος  στην καθημερινή ζωή που δεν υπόκειται σε παρατήρηση. Κάθε κλικ, κάθε αγορά, κάθε επαφή, κάθε δραστηριότητα στα κοινωνικά δίκτυα ελέγχεται. Εκείνοι που περνούν το κόκκινο φως, αυτοί που έχουν σχέσεις με επικριτές του καθεστώτος ή εκείνοι που κάνουν κριτικά  σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα γίνονται αποδέκτες αρνητικών πόντων. Στη συνέχεια, η ζωή τους μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη. Αντίστροφα, όσοι αγοράζουν υγιεινά τρόφιμα στο διαδίκτυο ή διαβάζουν εφημερίδες προσκείμενες  στο καθεστώς πριμοδοτούνται με θετικούς πόντους. Όποιος έχει κερδίσει αρκετούς θετικούς πόντους θα είναι σε θέση να αποκτήσει θεώρηση εξόδου από τη χώρα ή δάνεια με ελκυστικά επιτόκια. Αυτός αντίθετα που θα συγκεντρώσει ένα ορισμένο αριθμό αρνητικών  θα μπορούσε ακόμα και να χάσει τη δουλειά του.   Αυτή η κοινωνική εποπτεία είναι δυνατή διότι υπάρχει απεριόριστη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ παρόχων υπηρεσιών Διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας και των αρχών. Δεν υπάρχει πρακτικά καμία προστασία δεδομένων. Ο όρος “ιδιωτική σφαίρα” δεν εμφανίζεται στο κινεζικό λεξιλόγιο.

200 εκατομμύρια κάμερες

Η Κίνα έχει εγκαταστήσει 200 εκατομμύρια κάμερες στην επικράτειά της, οι περισσότερες από τις οποίες είναι εφοδιασμένες με ένα εξαιρετικά εξελιγμένο σύστημα αναγνώρισης προσώπου το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει ακόμη και ένα μικρό σπυράκι στο πρόσωπο κάποιου. Κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί. Παντού, στα καταστήματα, στους δρόμους, στους σταθμούς και στα αεροδρόμια, αυτές οι έξυπνες κάμερες σαρώνουν και “αξιολογούν” κάθε πολίτη.

Και τώρα αυτή η τεράστια υποδομή που αναπτύχθηκε για να εγγυηθεί την ηλεκτρονική παρακολούθηση των ανθρώπων αποδεικνύεται εξαιρετικά αποτελεσματική στην εξάλειψη της επιδημίας. Όποιος φεύγει από το σταθμό του Πεκίνου (παραδείγματος χάρη) αναγνωρίζεται αμέσως από μια κάμερα. Η συσκευή μετρά τη θερμοκρασία του σώματος . Αρκεί να είναι ασυνήθιστα υψηλή και αμέσως  όλοι όσοι ταξίδευαν στο ίδιο βαγόνι ενημερώνονται στο κινητό τους τηλέφωνο – εφόσον το σύστημα έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζει επακριβώς ποιος καθόταν και σε ποια θέση.

Στα κοινωνικά δίκτυα, περιγράφονται ακόμη και drones που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση τήρησης της καραντίνας. Μόλις κάποιος προσπαθήσει να σπάσει τον εγκλεισμό, πλησιάζει ένα ιπτάμενο drone και με ένα αυτοματοποιημένο μήνυμα διατάζεται  να επιστρέψει στο σπίτι του. Ποιος ξέρει, ίσως ακόμη αυτά τα μηχανήματα να έχουν τη δυνατότητα να εκτυπώνουν πρόστιμα, που κατεβαίνουν απαλά και προσγειώνονται κοντά στους παραβάτες. Μια δυστοπική εικόνα για τους Ευρωπαίους, η οποία όμως δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει καμία αντίδραση στη Άπω  Ανατολή.

Αυταρχική κρατική νοοτροπία. Πειθαναγκασμένοι πολίτες

Ούτε στην Κίνα ούτε σε άλλα ασιατικά κράτη, όπως η Νότια Κορέα, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη, η Ταϊβάν ή η Ιαπωνία, υπάρχει μια κριτική αντιμετώπιση της ψηφιακής επιτήρησης ή των μεταδεδομένων . Όλα αυτά τα  κράτη κυριολεκτικά εκστασιάζονται μπροστά στα ψηφιακά επιτεύγματα .  Αυτό οφείλεται επίσης και σε ένα πολιτιστικό αίτιο. Ο κολεκτιβισμός βασιλεύει στην Ασία. Δεν υπάρχει ανεπτυγμένη ατομικότητα. Ο ατομικισμός δεν είναι ίδιος με τον εγωισμό, ο οποίος φυσικά είναι επίσης πολύ διαδεδομένος στην Ασία.

Στο Wuhan, χιλιάδες ομάδες ψηφιακής έρευνας έχουν δημιουργηθεί για να αναζητήσουν πιθανά μολυσμένα άτομα με βάση τα προσωπικά τους δεδομένα.  Η ανάλυση των μεταδεδομένων τους επιτρέπει να εντοπίζουν όσους ενδέχεται να μολυνθούν και, συνεπώς, να καθορίσουν ποιοι πρέπει να παραμείνουν υπό παρατήρηση και ενδεχομένως να τεθούν σε καραντίνα. Είναι φανερό ότι  το μέλλον, και σε ότι αφορά την πανδημία, έγκειται στην ψηφιοποίηση. Σ’ αυτό το πλαίσιο ίσως πρέπει να επαναπροσδιοριστεί  ακόμη και την έννοια της κυριαρχίας.  Κυρίαρχος είναι αυτός που διαθέτει δεδομένα. Όταν η Ευρώπη διακηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή κλείνει τα σύνορα, συνεχίζει να προσκολλάται στα παλιά μοντέλα κυριαρχίας.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι όταν πρόκειται για την καταπολέμηση του ιού, τα μεταδεδομένα φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά απ’ ότι το κλείσιμο των συνόρων. Σε ένα κοντινό μέλλον η θερμοκρασία του σώματος, το βάρος και το επίπεδο σακχάρου στο αίμα, μεταξύ άλλων δεδομένων, μπορεί να ελέγχονται από το κράτος. Μια ψηφιακή βιοπολιτική θα έρθει να ενισχύσει την ψηφιακή ψυχο-πολιτική που ήδη εφαρμόζεται, με στόχο να επηρεάσει άμεσα τις σκέψεις και τα συναισθήματα των πολιτών.

Στην Ταϊβάν ή τη Νότια Κορέα, το κράτος αποστέλλει ταυτόχρονα σε όλους τους πολίτες SMS για να εντοπιστούν όσοι έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένα άτομα ή για να ενημερωθούν για χώρους και κτίρια όπου έχουν προσβληθεί κάποιοι άνθρωποι. Ήδη σε πολύ πρώιμο στάδιο, η Ταϊβάν χρησιμοποίησε μια σύνδεση δεδομένων για να εντοπίσει πιθανά μολυσμένα άτομα με βάση τα ταξίδια που είχαν κάνει.  Όποιος προσεγγίζει ένα κτίριο στο οποίο έχει μολυνθεί ένα άτομο στην Κορέα, λαμβάνει μέσω του “Corona-app” ένα σήμα συναγερμού. Όλοι οι χώροι όπου έχουν μολυνθεί είναι καταχωρισμένοι και δημοσιοποιούνται άμεσα. Η προστασία προσωπικών δεδομένων και η ιδιωτική σφαίρα δεν λαμβάνονται υπόψη. Οι κάμερες παρακολούθησης εγκαθίστανται σε κάθε κτίριο της Κορέας σε κάθε όροφο, σε κάθε γραφείο ή σε κάθε κατάστημα. Είναι πρακτικά αδύνατο να μετακινηθεί κανείς  σε δημόσιους χώρους χωρίς να καταγραφεί από μια βιντεοκάμερα. Με τα δεδομένα του κινητού τηλεφώνου και του υλικού που συγκεντρώνεται από βίντεο, μπορεί να δημιουργηθεί το πλήρες προφίλ κίνησης ενός προσβεβλημένου ατόμου. Οι κινήσεις όλων αυτών που μολύνθηκαν κοινοποιούνται αμέσως.

Πώς οικοδομείται η απάθεια για  την πραγματικότητα, ζώντας  στην εποχή των “fake news“και ενώ ο ιός προκαλεί σοκ και δέος

Παρά τον κίνδυνο που δεν πρέπει να ελαχιστοποιηθεί, ο πανικός που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού είναι δυσανάλογος.  Γιατί ο κόσμος αντιδρά με τέτοιο πανικό σε έναν ιό;

Ο Εμμανουήλ Μακρόν μιλά ακόμα για τον πόλεμο και τον αόρατο εχθρό που πρέπει να νικήσουμε. Αντιμετωπίζουμε μια επιστροφή του εχθρού;  Η “ισπανική γρίπη” προκλήθηκε στη μέση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη την εποχή όλοι περιτριγυρίζονταν από εχθρούς. Κανείς δεν θα είχε συνδέσει την επιδημία με έναν πόλεμο ή έναν εχθρό. Αλλά σήμερα ζούμε σε μια εντελώς διαφορετική κοινωνία.

Ζούμε χωρίς εχθρούς για πολύ καιρό. Ακριβώς πριν από δέκα χρόνια, στο δοκίμιο μου με τίτλο  «Η κοινωνία της κόπωσης» υπερασπίστηκα τη θέση ότι ζούμε σε μια εποχή που το ανοσολογικό μοντέλο  που βασίζεται στην άμυνα ενάντια στον εχθρό δεν υπάρχει πλέον. Η κοινωνία που οργανώνεται σύμφωνα με την αρχή της ανοσίας περιβάλλεται από σύνορα και φράκτες, όπως στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η προστασία αυτή  εμποδίζει ταυτόχρονα την ταχεία κυκλοφορία αγαθών και κεφαλαίων. Η παγκοσμιοποίηση εξαλείφει αυτές τις ανοσοποιητικές άμυνες για να ανοίξει το δρόμο για το κεφάλαιο. Το ίδιο συμβαίνει και με την ασυδοσία και την επιτρεπτικότητα  που είναι πανταχού παρούσες  σήμερα σε όλους τους τομείς της ζωής μας: εξαλείφουν τον κίνδυνο του ξένου – ή του εχθρού.

Σήμερα, οι κίνδυνοι δεν προέρχεται από τα  αρνητικά χαρακτηριστικά  ενός  εχθρού, αλλά από την υπερπροσφορά που εκφράζεται με τη μορφή υπερπαραγωγής, υπερβολικής επικοινωνίας και υπεραπόδοσης.  O πόλεμος στις κοινωνίες της υπεραπόδοσης που ζούμε είναι πρώτα απ’ όλα πόλεμος ενάντια στον εαυτό μας.

Τώρα ο ιός πέφτει βίαια πάνω σ’ αυτές τις κοινωνίες  στις οποίες η ανοσία τους είναι σοβαρά αποδυναμωμένη από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό .e-berlin.html

(μτφ. Χρήστος Κανδηλώρος)

Mass surveillance in China - Wikipedia

πηγή