Οι αλειτούργητοι πιστοί και η Αντιγόνη

Γράφει  η Ρόη Δ. Παντελίδου, 
Καθηγήτρια Αστικού Δικαίου Νομικής Θράκης

 Κατά το άρθρο 13 του Συντάγματος, για τη θρησκευτική ελευθερία, 1. H ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. …2. Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων. Ας μου επιτραπούν λίγες επίκαιρες σκέψεις

1.Από το άρθρο 13 προκύπτει ότι η θρησκευτική ελευθερία περιλαμβάνει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και την ελευθερία της λατρείας. Η πρώτη που είναι απαραβίαστη, μένει κενό γράμμα χωρίς τη δεύτερη. Το Σύνταγμα χρησιμοποιεί για την άσκηση της λατρείας το επίρρημα ανεμπόδιστα. Οι νόμοι προστατεύουν τη λατρεία, ώστε να τελείται ανεμπόδιστα. Αυτό σημαίνει ότι κανένας θεμιτός περιορισμός, όπως η προστασία της δημόσιας υγείας, δεν μπορεί να φθάνει έως την πλήρη απαγόρευση της λατρείας. Ο περιορισμός είναι δεκτός, εφόσον είναι απαραίτητος, αλλά όχι ως πλήρης αποκλεισμός της λατρείας που είναι αντισυνταγματικός. Είναι τόσο σημαντικό το άρθρο 13, ώστε όποιο νομοθέτημα έχει σχέση με αυτό, ανήκει στην αρμοδιότητα της Ολομέλειας της Βουλής (άρθρο 72 § 1 Συντ), διαδικασία που δεν έχει τηρηθεί εν προκειμένω. Εξάλλου, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επίσης κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα, οι περιορισμοί στην άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων, όπως είναι η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, πρέπει να είναι και κατάλληλοι, δηλαδή πρόσφοροι για τον επιδιωκόμενο σκοπό, και αναγκαίοι, ώστε να προκαλούν τον ελάχιστο δυνατό περιορισμό στον ιδιώτη ή στο κοινό και ανάλογοι, ώστε η ωφέλεια να μη υπολείπεται της βλάβης που επιφέρουν. Συνεπώς καθολική απαγόρευση λατρείας αντίκειται και στην αρχή της αναλογικότητας.

2.Για τους παραπάνω λόγους η ΚΥΑ για την απαγόρευση τέλεσης ιεροπραξιών που προβλέπει καθολική απαγόρευση ιεροπραξιών χωρίς επαρκή αιτιολογία, ισοδυναμεί με πλήρη αποκλεισμό της λατρείας, άρα είναι αντισυνταγματική και αντίθετη με την αρχή της αναλογικότητας. Εννοείται ότι η λατρεία δεν υποκαθίσταται από την τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοση, διότι είναι συμμετοχή και όχι ακρόαση. Εξάλλου η απαγόρευση περιλαμβάνει εντελώς αδικαιολόγητα και τα μυστήρια στα οποία συμμετέχει εκτός από τον Ιερέα μόνον ένας πιστός, όπως η Ι. Εξομολόγηση. Η απαγόρευση επίσης του θρησκευτικού γάμου είναι αψυχολόγητη και όχι μόνον επειδή αποτελεί δυσμενή μεταχείριση σε σύγκριση με τον πολιτικό γάμο που επιτρέπεται. Μπορεί ο γάμος να υπαγορεύεται, επειδή ένας από τους γονείς πάσχει από σοβαρότατο νόσημα και θέλει να δει τον γάμο του παιδιού του πριν να φύγει. Εκτός αυτού, το ίδιο το κείμενο της ΚΥΑ είναι αντιφατικό. Απαγορεύει τη λατρεία και επιτρέπει την ατομική προσευχή, με τήρηση αναλογίας αριθμού προσώπων, επιφάνειας τετραγωνικών και αποστάσεως. Δεδομένου ότι η απαγόρευση της λατρείας είναι αντισυνταγματική, ερμηνευτικώς συνάγεται ότι αυτή επιτρέπεται στους πιστούς με τους όρους που επιτρέπεται και η ατομική προσευχή. Εξάλλου ιδιαιτέρως αυστηρή είναι η μεταχείριση των Ι. Μονών, αυστηρότερη και από τους Ναούς των οικισμών και των πόλεων. Αν η λατρεία είναι το οξυγόνο για τους απλούς πιστούς, τι πρέπει να πούμε για τους μοναχούς ; Ούτε λατρεία, ούτε υποδοχή των πιστών για ατομική προσευχή, διότι απαγορεύονται οι επισκέψεις.

3. Η τέλεση Ακολουθιών ή της Θ. Λειτουργίας μόνον από τον Ιερέα, κεκλεισμένων των θυρών, που διαφαίνεται ότι θα επιτραπεί για τη Μ. Εβδομάδα, δεν λύνει το πρόβλημα. Οι πιστοί αποκλείονται και πάλι από τη συμμετοχή στη λατρεία, την οποία όχι μόνον δεν ασκούν ανεμπόδιστα κατά το Σύνταγμα, αλλά ούτε καν με εμπόδια, με άλλα λόγια δεν την ασκούν καθόλου! Μετά την απαγόρευση της λατρείας έκλεισαν οι περισσότεροι Ναοί, ακόμη και για ατομική προσευχή. Πολύ ορθότερο θα ήταν να είναι όλοι οι Ναοί ανοικτοί και η λατρεία να επιτραπεί με την τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας, διότι έτσι θα μοιράζονται οι πιστοί σε πολλαπλάσιους ως προς την έκταση χώρους, θα μπορούν να παραμένουν στο προαύλιο ή ακόμη πιο μακριά και θα γίνεται η απαραίτητη αραίωση.

4. Η απαγόρευση της λατρείας δεν πρέπει να ερμηνευθεί ξεχωριστά από την απαγόρευση των μετακινήσεων. Εξαιρέσεις προβλέπονται από την απαγόρευση των μετακινήσεων για ορισμένους λόγους. Οι εξαιρέσεις της μετακίνησης αποτελούν οι ίδιες προσβολή για τους πιστούς. Ως μέλη της Εκκλησίας, βλέπουν την Εκκλησία – το Ιατρείο της ψυχής για όσους πιστεύουν – να έχει αυστηρότερη μεταχείριση και από το σούπερ μάρκετ ή το φαρμακείο ή όσους κάνουν βόλτα το κατοικίδιο τους. Στους λόγους εξαίρεσης δεν προβλέπεται ούτε η μετάβαση στο Ναό. Για λόγους όμως ισότητας, πρέπει να επιτραπεί και αυτή ως εξαίρεση από την απαγόρευση μετακινήσεως και όχι να αναγκάζονται οι πιστοί να την καλύπτουν υπό τις άλλες κατηγορίες.

5. Πέρα από το Σύνταγμα και τους νόμους, χρειαζόμαστε αδήριτα την ψυχική τόνωση και την ελπίδα. Αυτά δίνει η Εκκλησία με το οπλοστάσιό της, τα μυστήρια και τις ακολουθίες της και αυτά έχουν καίρια σημασία για να κρατήσουν την ψυχή ολόρθη. Το θετό δίκαιο (= οι νόμοι που ισχύουν σε ένα κράτος) αντιπαραβάλλεται με το φυσικό δίκαιο, το οποίο είναι το ιδεώδες δίκαιο, δηλ. στην ουσία η ιδέα και η απόλυτη αξία της Δικαιοσύνης. Η Αντιγόνη συγκρούεται στην ομώνυμη τραγωδία με το θετό δίκαιο, που επιβάλλει ο Κρέων, η κρατική εξουσία της εποχής, επειδή της φαίνεται άδικο. Αντιθέτως, με τα λόγια και τη στάση της, προσδίδει στο φυσικό δίκαιο καθολική ισχύ, ανεξάρτητη από τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και τον τόπο : “ἀεί ποτε ζῇ ταῦτα, κοὐδεὶς οἶδεν ἐξ ὅτου ’φάνη.”. Ευχής έργο είναι να μη συγκρούεται το ισχύον δίκαιο με την ιδέα της Δικαιοσύνης, αλλά να την υπηρετεί και να μην αδιαφορεί για αυτή.

πηγη