Ο θρίαμβος του Γιάννη Τσαρούχη στην οδό Πειραιώς-Το απόλυτο μυθιστόρημα των ανθρώπων

Από τον Γιώργο Χρονά
Ο επισκέπτης που θα φτάσει στο Μουσείο Μπενάκη, της οδού Πειραιώς, θα θαμπωθεί από το φως που εκπέμπουν τα έργα του Γιάννη Τσαρούχη, στη μεγάλη αυτή αναδρομική του έκθεση που θα παραμείνει έως τις 13 Μαρτίου του 2010.
Μικρά, μεγάλα και μεσαίου μεγέθους έργα που έχουν τη γνώση και το θαύμα της τέχνης του -μίας από όλες- που υπηρέτησε ο Δάσκαλος. Συνήθως μου έλεγε «δεν έχεις ιδέα από φωτισμό», όταν αφηρημένος στεκόμουν στο παράθυρο, στο σπίτι του στο Μαρούσι, ενώ εκείνος ζωγράφιζε. Αμέσως απομακρυνόμουν και μου χαμογελούσε. Το μάθημά του γινόταν όλη την ημέρα. Ομως η απόλυτη τέχνη του -του λόγου- ξεδιπλωνόταν τις νύχτες, καθώς περπατούσαμε ανάμεσα στα δέντρα πηγαίνοντας σε μια ταβέρνα, σε κάποιο σπίτι, ή στο λαμπρό πουθενά. Συνήθως τις νύχτες μού υπαγόρευε κι εγώ έγραφα στο χοντρό τετράδιο που κρατούσα στα γόνατα. Διέκοπτε, πολλές φορές, τον λόγο του και μου έλεγε: «Είδες πώς από το κενό, το χάος, κατεβαίνει το Πνεύμα;». Πράγματι. Το έβλεπα μπροστά μου. Συνέχεια.

Οταν ανέβασε τις Τρωάδες, τον Σεπτέμβριο του 1977 -μήνα θανάτου της Κάλλας-, έγινα στρατιώτης και υπαξιωματικός στη φρουρά του Μενέλαου. Είδα την παράσταση 30 φορές και ήταν ένα μοναδικό μάθημα τέχνης μπροστά μου. Μου υπαγόρευσε, από την Ελένη και μετά, τη μετάφραση, την οποία είχε αφήσει ατέλειωτη. Εδώ, μου έλεγε, ο Ευριπίδης κάνει ένα διάλειμμα με την εμφάνισή της, γιατί θ' ακολουθήσει το απόλυτο δράμα, η τραγωδία στην κορύφωσή της. Και ναι, είδα τα δάκρυά του να τρέχουν, αργά τη νύχτα, όταν η Εκάβη και η Ανδρομάχη θρηνούν τον νεκρό Αστυάνακτα που έριξαν οι Ελληνες από τα τείχη. «Ελληνες, δεν υπάρχει τίποτα πιο κακό από σας!», αναφωνεί η βασίλισσα Εκάβη. Υψηλό μάθημα για να γίνουμε καλύτεροι; Τα δάκρυά του ακόμη καυτά ηχούν στο CD των Τρωάδων στον Σείριο. Η μετάφρασή του, στις εκδόσεις Οδός Πανός. Με εισαγωγή του Γιάννη Ρίτσου. Επίμετρο από τον Αλέξη Διαμαντόπουλο.

Και τότε συνέβη κάτι αναπάντεχο. Το καταθέτω για πρώτη φορά. Βρέθηκα χρηματοδότης του προγράμματος της παράστασης των Τρωάδων στο αυτοσχέδιο θέατρο της οδού Καπλανών! Τυπώνεται στο τυπογραφείο του Μιχάλη Ορφανού, στο Μεταξουργείο. Και εγώ να κρατώ, ως αντάλλαγμα, τη ζωγραφική του Δασκάλου για την αφίσα του έργου. 55.000 δρχ. στοίχισε το πρόγραμμα. Και βγήκα στην αγορά. Αδύνατον! Δεν θυμίζει Τσαρούχη, έλεγε η αγορά! Το έργο επεστράφη και ύστερα από λίγες μέρες το αγόρασε ένας εφοπλιστής· μου είπε ο Δάσκαλος. Δεν ήμουν συλλέκτης και αυτά ήταν όλα μου τα λεφτά.

Εναν χρόνο πριν, το 1976, μου υπέδειξε έναν φάκελο που είχε τα ποιήματά του, του 1934-1937 (εκδόσεις Αγρα). Ο γραφικός του χαρακτήρας μού ήταν βατός και άρχισα την καθαρογράφησή τους στη γραφομηχανή Ολύμπια, που μου είχε χαρίσει, το 1975, λέγοντάς μου: η προίκα σου! Χαιρόταν σαν μικρό παιδί που τα διάβαζα μπροστά του και που τα εκτιμούσα - έτσι είπε στη Λούλα Αναγνωστάκη και στον Γιώργο Χειμωνά που ήρθαν για να τον δουν στο Μαρούσι εκείνο το μεσημέρι.

Τότε, το 1976, μου υπαγόρευε και τα νέα του ποιήματα που τα ονόμασα Τα ποιήματα του Ρουφ (τχ., Οδός Πανός 45).

Ας σας ρωτήσουν για τον Τσαρούχη, είπατε· κοιμάται. Δεν πέθανε.


πηγή:Ελευθεροτυπία